ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Έχεις λύσει κι εσύ ένα από τα 500.000 σταυρόλεξα του Μιχάλη Στούκα

Μιλήσαμε με τον άνθρωπο που δηλώνει πως είναι ο μοναδικός στην Ελλάδα που ζει από τα σταυρόλεξα.

“Θα έπρεπε να είμαι στο βιβλίο Γκίνες, αφού έχω φτιάξει περίπου 500.000 σταυρόλεξα”, “θα φτιάξω ένα μπροστά σας σε 2-3 λεπτά για να με τραβήξετε και video”. Η κλήση μας δεν είχε ξεπεράσει ακόμα σε διάρκεια τα τριάντα δευτερόλεπτα και είχα ακούσει ήδη τις δύο παραπάνω ατάκες από την άλλη άκρη της ‘γραμμής’, για τις οποίες αφορμή ήταν η μοναδική φράση που είχα προλάβει να αρθρώσω μέχρι τότε:“Καλησπέρα, ο Μιχάλης Στούκας;”.

Ένιωσα σαν να βρίσκομαι στην παραλία, να έχω λύσει κάμποσα σκανδιναβικά σταυρόλεξα με εικόνες και ξαφνικά να πέφτω πάνω σε ένα ‘για πολύ δυνατούς λύτες’. Από αυτά που δεν έχουν καν μαύρα κουτιά και σου ζητάνε να ‘μαυρίσεις’ 51 μέχρι να τα λύσεις. Αν όντως ήμουν στην παραλία, θα άφηνα το περιοδικό στην άκρη, θα έπαιρνα φόρα και θα έριχνα μια μεγαλοπρεπή βουτιά στη θάλασσα. Κάτω, όμως, από το παράθυρο της εταιρείας δεν έχουμε θάλασσα, αλλά τη λεωφόρο Συγγρού.

Δεν σκέφτηκα να κλείσω το τηλέφωνο, αλλά πως θα μπορούσα να προφασιστώ μια δικαιολογία και να κάψω το θέμα. Υπήρχε, όμως, μια διαφορά ανάμεσα στο σταυρόλεξο που είχα να ‘λύσω’ τηλεφωνικά και σε αυτό της παραλίας. Στο πρώτο ο συνομιλητής μου είχε ήδη μαυρίσει τρία τετράγωνα και μου είχε δώσει δύο λέξεις.

Μπορεί να μην ήταν εκείνες που αντιστοιχούσαν στο ‘1-κάθετα’ ή στο ‘1-οριζόντια’, αυτές δηλαδή που σου ‘ξεκλειδώνουν’ το σταυρόλεξο, αλλά ήταν αρκετές για να σκεφτώ να γυρίσω σελίδα, αλλά πριν το κάνω, να αλλάξω γνώμη και να αποφασίσω πως δεν θα παρατήσω ξανά περιοδικό, χωρίς να προσπαθήσω να λύσω πρώτα όλα του τα σταυρόλεξα. Ακόμα και τα πιο δύσκολα. 

Φτιάχνει σταύρολεξα, με 11 γράμματα: ‘Σταυρολεξάς’

(Φωτογραφίες: Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου-Watkinson)

“Στην Ελλάδα πρέπει να είμαστε 10-15 άτομα που φτιάχνουμε σταυρόλεξα. Από αυτούς δεν είμαστε όλοι ‘σταυρολεξάδες’. Οι επαγγελματίες που δουλεύουμε σε σοβαρά περιοδικά και φτιάχνουμε τα σταυρόλεξα μόνοι μας είμαστε γύρω στους δέκα.

Κάποιοι κάνουν τους σταυρολεξάδες χωρίς να είναι. Χρησιμοποιούν βάσεις δεδομένων, με τις οποίες μπορεί να φτιάξει σταυρόλεξα οποιοσδήποτε ξέρει να δουλεύει ένα πρόγραμμα στον υπολογιστή. Για αυτό συναντάς τις ίδιες ερωτήσεις στα περισσότερα περιοδικά.

Η διαφορά μου από αυτούς που χρησιμοποιούν βάσεις δεδομένων είναι πως εκείνοι δεν έχουν καμία δυνατότητα να παρέμβουν. Εγώ μπορώ να σου φτιάξω ένα σταυρόλεξο που θα είναι απίστευτα ενημερωμένο. Τι συνέβη δηλαδή σήμερα με τον Καλογρίτσα; Οι μη σταυρολεξάδες μειώνουν το κόστος έκδοσης ενός περιοδικού, αφού μπορούν να φτιάξουν σχεδόν όλα τα σταυρόλεξά του, αλλά εξαιτίας τους χάνεται κομμάτι από την κυκλοφορία.

Εγώ δεν χρησιμοποιώ βάση, χρησιμοποιώ το μυαλό μου. Έχω εμπλουτίσει, όμως, βάση δεδομένων και ξέρω ποια περιοδικά κυκλοφορούν με βάση και ποια όχι.

Οι άνθρωποι που φτιάχνουν σταυρόλεξα είναι συνταξιούχοι αστυνομικοί και δημόσιοι υπάλληλοι. Είχαν αρκετό ελεύθερο χρόνο και ξεκίνησαν να κάνουν αυτό.

Είμαι ο μοναδικός άνθρωπος στην Ελλάδα που ζει από τα σταυρόλεξα

Δεν φοβάμαι να το πω, ότι δεν υπάρχει άλλος καθαρός σταυρολεξάς, αφού εγώ έχω μπλοκ παροχής υπηρεσιών ως Μιχάλης Στούκας, ενώ οι άλλοι έχουν στο όνομα της γυναίκας τους.

Η πρώτη επαφή με το σταυρόλεξο

(Το video προφανώς είναι σε fast forward. Στον Μιχάλη πήρε 2:46 λεπτά για να φτιάξει το συγκεκριμένο σταυρόλεξο. ”Αν δεν με μιλούσατε, θα το έφτιαχνα πιο γρήγορα”, μας είπε μόλις το τελείωσε)

”Είμαι περίπτωση ανθρώπου. Όταν ήμουν 5-6 χρονών, έφερε ο αδερφός μου στο σπίτι το ‘Εγκυκλοπαιδικό Σταυρόλεξο’, ίσως το πιο ιστορικό περιοδικό με σταυρόλεξα, και κάτι μου έκανε κλικ. Ήταν η πρώτη και τελευταία φορά που πήρε ο αδερφός μου σταυρόλεξο, χωρίς να του το ζητήσω εγώ. Δεν ξέρω τι τον έπιασε, μπορεί να ήταν θεϊκή παρέμβαση. Κάθισα μαζί του και κόλλησα.

Στο λύκειο, είχα φτάσει σε σημείο να παίρνω 30 τεύχη και να τα λύνω σε 15 μέρες στο χωριό που πηγαίναμε για διακοπές. Έλυνα ένα τεύχος τη μέρα και όταν δεν είχε πανηγύρια και τέτοια, ενάμιση και δύο.

Μετά το λύκειο, πέρασα στο Μαθηματικό Πάτρας και δεν είχα καμία σκέψη να κάνω τον σταυρολεξά. Στα 19 μου, ένας φίλος που με έβλεπε που έλυνα αρκετά μου λέει ‘ρε συ Mιχάλη σε βλέπω ότι τα λύνεις εύκολα, δεν δοκιμάζεις να φτιάξεις ένα μικρούλι  9×9 με ονόματα φοιτητών καθηγητών και άλλων γνωστών’;

Μου άρεσε η ιδέα, έφτιαξα 2-3, τα έδειξα σε μερικούς φίλους και μου πρότειναν να το κάνω επαγγελματικά. Να φτιάξω μερικά και να τα πάω σε ένα περιοδικό.

Ο αδερφός μου έχει μεγάλο ταλέντο στο σκίτσο. Είχα φτιάξει ένα αφιέρωμα με σταυρόλεξα στον Πόε, ο οποίος είναι η αδυναμία μου κι ο αδερφός μου έφτιαξε ένα πολύ ωραίο σκίτσο του Πόε και τα πήγα στον Δραγούνη που έβγαζε το ‘Κουίζ’. Τα κοίταξαν, τους άρεσαν και μετά από λίγο καιρό μου είπαν να ξεκινήσω.

Έχω φτιάξει περίπου 500.000 σταυρόλεξα. Φτιάχνω 300 τον μήνα. Σήμερα το πρωί για παράδειγμα έφτιαξα έξι.

Έχω φτιάξει κάθε είδους σταυρόλεξα και κουίζ. Σε κάποια, βέβαια, από αυτά έχω φτιάξει μόνο τις μακέτες, χωρίς τους ορισμούς, είτε γιατί τα χάρισα είτε γιατί δεν προλάβαινα. Κάποια σταυρόλεξα θέλουν περισσότερο χρόνο κι άλλα όπως τα σκανδιναβικά, τα ξεπετάω. Ένα σταυρόλεξο χωρίς ορισμούς μου παίρνει από 3 μέχρι 20 λεπτά.

Για να φτιάξεις σταυρόλεξα χρειάζεται πρώτον να έχεις λύσει κάμποσα για να ξέρεις τη δομή και τη φιλοσοφία τους, δεύτερον να έχεις φοβερές γνώσεις και μεγάλη αγάπη για αυτά και τρίτον να μην τα δεις σαν αρπαχτή για μερικά λεφτά.

Πόσο πάει το κουτάκι;

 

Αν πουλούσα το σταυρόλεξο που έφτιαξα για το oneman (θα το δεις σε λίγο), θα έπαιρνα 15,60 ευρώ. Πληρώνομαι με το κουτάκι. Για κάθε κουτάκι παίρνω 0,10 ευρώ. Από την τελική τιμή αφαιρούνται τα κουτάκια που αντιστοιχούν σε φωτογραφίες. Πληρώνομαι τα μαύρα, αλλά δεν μπορώ να βάλω όσα θέλω. Υπάρχει ένα ποσοστό μαύρων που μπαίνει σε κάθε σταυρόλεξο. Χοντρικά, διαιρείς το πόσα κουτάκια έχει το σταυρόλεξο με το 7 και βρίσκεις πόσα μαύρα θα βάλεις. Π.χ. στο συγκεκριμένο 100/7, μπορείς να βάλεις 14.

Υπάρχει μεγάλη πτώση στις πωλήσεις των περιοδικών σε σχέση με το παρελθόν. Πριν 20-30 χρόνια το ‘Τεστ’ πουλούσε 120.000 κομμάτια την εβδομάδα. Τώρα έχει πέσει στις 12.000-15.000, αλλά πουλάνε πολλά οι τόμοι. Περίπου 50.000-60.000 το μήνα. Παρόλα αυτά, υπάρχουν περιοδικά που κάνουν και 2.100.000 ευρώ τζίρο σε μια χρονιά.

Οι τόμοι είναι καθαρά λεφτά, χωρίς καθόλου έξοδα. Οι επιστροφές από εφημερίδες και περιοδικά πάνε για πολτό. Τα σταυρόλεξα, όμως, δεν πετιούνται. Γίνονται τόμοι, μπαίνουν σε νάιλον σακούλες και πωλούνται ξανά. Τα τρία τεύχη που θα κόστιζαν π.χ. 4,20 ευρώ πωλούνται 3,90 και έχουν 20.000 -25.000 κυκλοφορία.

Δεν είναι κρυφό ότι ο τόμος περιλαμβάνει παλιά περιοδικά. Ο αναγνώστης το γνωρίζει την ώρα που το αγοράζει. Το πρόβλημα, όμως, για έναν σταυρολεξά είναι ότι ούτε τον ενημερώνουν ότι εκδίδεται ξανά η δουλειά του ούτε φυσικά τον πληρώνουν για αυτή.

Περί πνευματικών δικαιωμάτων

(Ολοκληρωμένο το σταυρόλεξο που έφτιαξε ο Μιχάλης για το Oneman στο παραπάνω video)

Μου έχει τύχει αρκετές φορές να δω σταυρόλεξό μου δημοσιευμένο σε περιοδικό που δεν συνεργαζόμουν. Έχω εκνευριστεί, αλλά δεν έχω κυνηγήσει ποτέ κανέναν νομικά. Και πέρα από αυτό, υπάρχουν και εκδότες που τους δίνεις σταυρόλεξα και τους κυνηγάς για να σε πληρώσουν.

Φτιάχνω αμερικάνικα, φτιάχνω σκανδιναβικά, φτιάχνω κάθε είδους σταυρόλεξο. Ακόμα και το σταυρόλεξο των ‘New York Times’, που θεωρείται κορυφή, μου είχε πει ένας εκδότης αν μπορώ να το φτιάξω, γιατί ήθελε να το βάλει στο περιοδικό του. Κατέβασε τη μακέτα και μου το έδειξε. Το συγκεκριμένο έχει τυποποιημένα μαύρα, δεν τα βάζει δηλαδή όπου θέλει ο σταυρολεξάς.

Το έφτιαξα σ’ ένα τέταρτο, αλλά ο εκδότης δεν πήρε τα δικαιώματα και δεν μπήκε στο περιοδικό.

Στους Αμερικάνους δεν κάνεις μαγκιές. Δεν μπορείς να ‘κλέψεις’ το σταυρόλεξο χωρίς να έχεις πάρει τα δικαιώματα. Μόνο στους Έλληνες αυτά.

Πέρα από τα πνευματικά δικαιώματα, άλλο μειονεκτήματα του επαγγέλματος είναι ότι γίνεσαι εσωστρεφής, απομονώνεσαι πολύ. Επίσης, πρόκειται για μια δουλειά υποτιμημένη που δεν την ξέρει ο κόσμος.

Υπάρχουν, όμως, και θετικά στο χώρο μας, όπως ότι δουλεύεις από το σπίτι σου, έχεις να κάνεις με συγκεκριμένους ανθρώπους, μπορείς να διαβάσεις, να αποκτήσεις κι άλλες σφαιρικές γνώσεις και να γίνεις καλύτερος. Επίσης έχουμε καλές απολαβές, αν και μας τα τρώνε οι εφορίες κι ο ΟΑΕΕ.

Αυτή τη στιγμή συνεργάζομαι με το ‘Τεστ’ και ό,τι βγάζει το ‘Τεστ’. Υπάρχει και το θέμα πως αν και είμαστε ελεύθεροι επαγγελματίες το ένα περιοδικό δεν θέλει να συνεργαζόμαστε με το άλλο. Αν ένα περιοδικό σε θέλει αποκλειστικό πρέπει να σου πληρώνει την ασφάλιση, αλλά ποτέ δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο.

Το Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας

 

Πριν πάω φαντάρος έκανα μερικά ιδιαίτερα μαθήματα μαθηματικών, αλλά αφότου απολύθηκα ζω από τα σταυρόλεξα και πρόσφατα κι από ‘το λεξικό της Ακαδημίας’. Κάποια στιγμή γνώρισα τον κύριο Χαραλαμπάκη που έχει την επιστημονική ευθύνη του λεξικού. Πήρα τηλέφωνο για να μάθω πότε θα κυκλοφορήσει και ο άνθρωπος επειδή είχε ακούσει για μένα με κάλεσε στο γραφείο του.

Με φώναξε να συναντηθούμε επειδή του είχα πει ότι είχα μαζέψει σχετικό υλικό. Μου αρέσει πολύ η γλώσσα.

Μπορεί να ξέρω 100.000-120.000 λέξεις, όταν κορυφαίοι γλωσσολόγοι είναι θαύμα να ξέρουν 50.000.

Πέρα από λέξεις έχω και εγκυκλοπαιδικές γνώσεις. Αφού συναντηθήκαμε μερικές φορές με τον κύριο Χαραλαμπάκη, μου έδωσε να κάνω κάποιες διορθώσεις. Το λεξικό είναι πλέον πολυσυλλεκτικό, για να το ολοκληρώσεις απαιτείται να έχεις γενικές γνώσεις, να γνωρίζεις μαθηματικά, να διαβάζεις αθλητικά νέα. Για αυτό με έβαλαν κι εμένα στην ομάδα του λεξικού. Γιατί έχω μια σφαιρικότητα στη γνώση μου. Ξέρω από τη Ντέμυ που βάζουμε στα σταυρόλεξα μέχρι σπάνια τοπωνύμια.

Στο λεξικό γράφει ότι βελτίωσα ορισμούς και εμπλούτισα την ηλεκτρονική βάση με νεολογισμούς. Η ουσία είναι ότι όλες οι λέξεις του λεξικού πέρασαν από μένα. Έκανα την τελική διόρθωση σε 70.000 λέξεις.

Τα do’s και τα don’ts του σταυρολέξου

 

Θα ήθελα να έχω ένα δικό μου περιοδικό για να έχω την αποκλειστική ευθύνη του και να βάζω τις λέξεις που θέλω. Θέλω να βάζω λέξεις όπως π.χ. το ‘μπαχαλακηδες’ που χρησιμοποιείται κατά κόρον. Είναι, όμως, λίγο συντηρητικό το κοινό, αφού 40+ είναι ο μέσος όρος αυτών που λύνουν σταυρόλεξα με μεγάλο ποσοστό στις ηλικίες γύρω στα 70, με αποτέλεσμα να αποφεύγω τέτοιες λέξεις.

Τώρα πια φτιάχνω τα σταυρόλεξα που δεν μπορούν να φτιάξουν οι άλλοι. Σε εμένα πλέον ο εργοδότης δεν δίνει καμία οδηγία. Οι οδηγίες που μου έδιναν παλιότερα ήταν να μην βάζω κολλητά τα μαύρα κουτάκια, να αποφεύγω τις δύσκολες λέξεις, να μην βάζω λέξεις τύπου ‘σπασμένο τραπέζι’ και να δίνω στον ορισμό το ‘τραπέ-‘. Δεν επιτρέπονται οι μισές λέξεις, οι αναγραμματισμένες, οι πλάγιες πτώσεις, χρειάζεται σωστή ορθογραφία και κάποιο λεξικό που μας υποδεικνύουν όπως αυτό της ακαδημίας ή του Τεγόπουλου-Φυτράκη.

Πώς ξεκινάω ένα σταυρόλεξο; Μερικές φορές μου δίνουν ένα επώνυμο που συνδυάζεται με φωτογραφία και αρχίζω γνωρίζοντας ότι κάπου πρέπει να το συμπεριλάβω. Στα εξώφυλλα χρησιμοποιούμε και το όνομα του εικονιζόμενου.

Όταν δεν έχεις κάποιο όνομα και σου δίνουν μια λευκή μακέτα αποφασίζεις εσύ τι θα βάλεις. Το μόνο στοιχείο που σου δίνει η μακέτα είναι ο δείκτης δυσκολίας του σταυρολέξου.

Τα sudoku

Τα παιχνίδια με τους αριθμούς και τις ενώσεις τελειών έχουν αποκτηθεί με πνευματικά δικαιώματα από το εξωτερικό, όπως και τα sudoku.

Τα sudoku δεν φτιάχνονται από άνθρωπο. Είναι έτοιμα από προγράμματα υπολογιστών. Όποιος πει ότι φτιάχνει sudoku είναι ψεύτης.

Δεν είναι εχθρός μας τα sudoku, ενδιαφέροντα είναι. Πρόκειται για τα μαγικά τετράγωνα του Όιλερ. Και να θες να φτιάξεις δεν αξίζει τον κόπο. Το χειροποίητο σταυρόλεξο ξεχωρίζει από το μηχανικό, ενώ με το sudoku δεν συμβαίνει το ίδιο. Γιατί να κάνω 50-60 λεπτά να φτιάξω ένα sudoku την ώρα που το μηχάνημα θα ξεπετάξει 20 κομμάτια σε 10”;

Το μέλλον των σταυρόλεξων και το Αλτσχάιμερ

 

Δεν έχουν ημερομηνία λήξης τα σταυρόλεξα. Είναι τα μόνα περιοδικά που μέσα στην κρίση πολλαπλασιάστηκαν. Υπάρχουν σχετικά sites και εφαρμογές στο ίντερνετ, αλλά δεν έχουν ξεπεράσει το έντυπο, γιατί ο κόσμος έχει μάθει την παραδοσιακή επίλυση σταυρολέξου με μολύβι και χαρτί. Στο πλοίο και στην παραλία θες το σταυρόλεξο σου. Μπορεί βέβαια αύριο μεθαύριο να υπάρξει μια εφαρμογή και να τινάξει τα πάντα στον αέρα, η τεχνολογία έχει απίστευτες δυνατότητες.

Τα σταυρόλεξα είναι συνήθεια, βοηθάνε πολύ το μυαλό και έχει αρχίσει να εμπεδώνεται στον κόσμο και είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι στην άνοια κάνουν καλό. Αυτό δεν προβάλλεται και είναι λάθος.

Αν ήσουν επιχειρηματίας και ήξερες ότι το προϊόν σου κάνει τόσο καλό στο Αλτσχάιμερ θα έπρεπε να το προβάλεις, αλλά οι επιχειρηματίες δεν το κάνουν γιατί οι περισσότεροι όχι μόνο δεν έχουν σχέση με το χώρο, αλλά δεν έχουν ιδέα ούτε πώς φτιάχνεται ένα σταυρόλεξο.

”Είδες, τελικά, δεν είμαι τίποτα περίεργο”, μου είπε ο Μιχάλης στο τέλος της συνέντευξης σαν να είχε διαβάσει τη σκέψη μου από τη συνομιλία μας στο πρώτο τηλεφώνημα. Κοίτα Μιχάλη, δεν είναι ό,τι πιο συνηθισμένο να διαβάζεις τις σκέψεις των ανθρώπων, αλλά ούτε και να κάνεις όσα μας περιγράφεις παραπάνω. Κατά τα άλλα, δεν μοιάζεις σε καμία περίπτωση με σταυρόλεξο για ‘πολύ δυνατούς λύτες’, αφού είσαι πιο προσιτός ακόμη κι από τα παιχνίδια που σου ζητάνε να ενώσεις τις κουκίδες με τους αριθμούς.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

(Οι λύσεις)