Τι σημαίνει πια οσκαρική ταινία;
Όσο και αν δεν σε άγγιξαν ή δεν σου άρεσαν, δεν μπορείς να μην αναγνωρίσεις ότι πρόκειται για έστω ποιοτικά φιλμ.
- 15 ΜΑΡ 2018
Τα Όσκαρ είναι με διαφορά τα βραβεία που έχουν το μεγαλύτερο brand από οποιοδήποτε κινηματογραφικό φεστιβάλ. Σταρ του Hollywood, αγαλματίδια, διάσημοι παρουσιαστές, live μετάδοση σε όλον τον πλανήτη, βραβεία που θα γίνoυν παράσημα για τον καλλιτέχνη σε όλη την υπόλοιπη πορεία της καριέρας του. Προφανώς, πρώτα από όλα, αυτό οφείλεται στο ποιος αναλαμβάνει τη διοργάνωσή τους και σε δεύτερο βαθμό στο ότι υποστηρίζεται από τον βιομηχανικό γίγαντα του Ηollywood. Η ίδια η βιομηχανία ορίζει και στήνει το καλεντάρι των προβολών της σεζόν με βάση το πότε διοργανώνονται τα Όσκαρ (παραδοσιακά τα φαβορί προβάλλονται στις οθόνες μας το πρώτο δίμηνο της χρονιάς). Η τελετή απονομής είναι η κορύφωση όλης της κινηματογραφικής σεζόν.
Ένα βασικό κομμάτι εδώ είναι ότι η ίδια η βράβευση συνήθως αναθερμαίνει και εμπορικά το βραβευθέν φιλμ. Όταν διαλέγει κανείς να δει μια ταινία με βάση το αν αυτή είναι υποψήφια ή νικήτρια του διαγωνισμού, ξέρει σίγουρα ότι η ταινία αυτή θα διατηρεί κάποια ποιοτικά στάνταρ. Όσες διαφωνίες και αν έχει ο οποιοσδήποτε για ολόκληρο το brand των Oscar ή για επιμέρους βραβεύσεις που θεωρεί άδικες, δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι για να επιλέχθηκε από την Ακαδημία, ε, συνήθως θα είναι καλογυρισμένη, δουλεμένη και τεχνικά άρτια. Ακόμα και αν μιλάμε για το ‘Αrgo’ ή το ‘Shakespeare in Love’ ή και το ‘Spotlight’, όσο και αν δεν σε άγγιξαν ή δεν σου άρεσαν, δεν μπορείς να μην αναγνωρίσεις ότι πρόκειται για έστω ποιοτικά φιλμ.
Δεν είναι όμως μόνο αυτό που συνοδεύει τις οσκαρικές ταινίες. Το να έχει επιλεγεί μια ταινία ως νικήτρια (κυρίως) ή και ως υποψήφια σε κάποια από τις σημαντικές κατηγορίες της βράβευσης συνήθως σημαίνει ότι έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τα οποία την πέρασαν από την κατηγορία της απλά καλής ταινίας σε αυτή της οσκαρικής. Άλλωστε, δεν υπάρχει κανένα βραβείο που κρίνει την αντικειμενικά καλύτερη ταινία της χρονιάς (κάτι τέτοιο δεν υπάρχει). Βραβεύεται εκείνη που ταιριάζει στα αισθητικά κριτήρια της επιτροπής και των κριτών. Το πρώτο από τα χαρακτηριστικά αυτά όσον αφορά την Ακαδημία είναι επικαιρικό.
Η βιομηχανία του Hollywood είναι εξόχως πολιτικοποιημένη και έχει τα τελευταία χρόνια μια καθαρά liberal οπτική απέναντι στα πράγματα. Ο πόλεμος απέναντι στον Πρόεδρο Trump και τις ιδέες που τον εξέλεξαν είναι γνωστός. Δεν είναι τυχαίο ότι φέτος, όλες οι ταινίες που θεωρήθηκαν φαβορί για το βραβείο Βest Picture είχαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σχέση με τα identity politics. Στο ‘3 Billboards Outside Ebbing, Missouri’ η ιστορία μιας γυναίκας που πολεμάει μέσα σε έναν κόσμο αντρών να βρει άκρη για τον βιασμό και τη δολοφονία της κόρης της. Το ‘Call Me By Your Name‘ αναφέρεται στον έρωτα μεταξύ δύο αντρών. Το φανταστικό ‘Get Out’ είναι ένα meta θρίλερ με σαφώς αντιρατσιστικό περιεχόμενο για τον τρόπο που η λευκή Αμερική αντιμετωπίζει την αφροαμερικανική κοινότητα. Τέλος, το ‘Shape of Water’ έχει στη βάση του το γενικότερο σκεπτικό του Άλλου, ενός περίεργου αμφίβιου, ενός κυριολεκτικά αλλά βασικά μεταφορικά τέρατος, ενός πλάσματος που δεν ταιριάζει στα κυρίαρχα καλούπια. Όλα, λοιπόν, έδειχναν ότι η Ακαδημία θα κινούνταν προς αυτή την κατεύθυνση. Λογικό εν μέρει! Όταν έχεις πρόεδρο τον Trump, οι υπαρξιακές αναζητήσεις του Blade Runner ή τα προβλήματα της λευκής εργατικής τάξης του ‘Florida Project‘ πάνε για λίγο στην άκρη.
Δεν είναι βέβαια μόνο το επικαιρικό κριτήριο εκείνο που δίνει το αγαλματάκι. Υπάρχει και ένα άλλο -σχεδόν διαχρονικό- χαρακτηριστικό που κάνει μια ταινία οσκαρική. Όταν μιλάμε για βραβεύσεις που απευθύνονται και παρακολουθούνται από τόσο μαζικά κοινά, οι επιλογές πρέπει να είναι ταυτόχρονα ποιοτικές αλλά όχι και πολύ αλλόκοτες, αξιόλογες αλλά όχι και πολύ βαριές. Για να επιτευχθεί αυτό και για να μην γίνουν ταυτόχρονα εκπτώσεις στα κριτήρια επιλογής και στην ποιότητα των φιλμ που βραβεύονται, στην Ακαδημία έχουν μια προτίμηση προς τις ταινίες με κάποιο μήνυμα, έναν σκελετό γύρω από τον οποίο περιστρέφεται η εκάστοτε αφήγηση.
Πράγματι, αν κοιτάξει κανείς τις βραβευμένες ταινίες θα καταλάβει ότι πολλές, ίσως οι περισσότερες, έχουν κάποιο κοινωνικό, ιδεολογικό ή ηθικοπλαστικό μήνυμα. Η ύπαρξη ενός μηνύματος κάνει ένα καλλιτεχνικό έργο που βασίζεται σε πλοκή πιο εύκολο να αποκωδικοποιηθεί, ενώ ταυτόχρονα το διακρίνει από άλλα εμπορικά έργα η βάση των οποίων είναι να σε διασκέδασουν (κατά την κλασική και κατά τη γνώμη μου τελείως ξεπερασμένη διάκριση προβληματισμός vs καλοπέραση). Οι κινηματογράφοι έχουν γεμίσει με Marvel, η Marvel όμως δεν βραβεύεται με όσκαρ.
Έτσι, ακόμα και σε έργα που μοιάζουν πολύ περίεργα, όπως το ‘Shape of Water’, ή δύσκολα στην παρακολούθηση (βλ. το ‘Μοοnlight‘ πέρσι), η ύπαρξη ενός μηνύματος τα κάνει να μοιάζουν πιο αποδεκτά στο απίστευτα ευρύ κοινό στο οποίο απευθύνεται η Ακαδημία. Μην ξεχνάμε ότι, προκειμένου το brand να μείνει δυνατό, τα βραβεία πρέπει να πάνε σε ταινίες που λογικά θα αρέσουν σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κομμάτι από το κοινό που τα παρακολουθεί.
Και κάπου εδώ ερχόμαστε στο ‘3 Billboards’, το οποίο τελικά ήταν ο χαμένος της βραδιάς, αν εξαιρέσεις τις κατηγορίες που αφορούν τις ερμηνείες.
Στην πρώτη ματιά, μια ταινία που αφορά την αγωνιώδη προσπάθεια μιας γυναίκας να βρει τον δολοφόνο της κόρης της είναι πολύ λιγότερο αλλόκοτη από μια ιστορία για ένα αμφίβιο με συνείδηση και συναισθήματα. Και όμως. Αφού δει κανείς το ‘3 Billboards Outside Ebbing, Missouri‘ θα καταλάβει ότι, παρότι αφορά μια γυναίκα που παλεύει σε έναν κόσμο αντρών, παρότι θεωρητικά περιμένεις μια ιστορία που τελικά θα έχει ή δεν θα έχει happy end, η ταινία δεν είναι οσκαρική και δεν είναι οσκαρική κυρίως επειδή είναι -νομίζω συνειδητά- αντιμηνυματική.
Ενταγμένη σε μια περιοχή αφημένη από το Hollywood εδώ και πολλά χρόνια, όλη η πλοκή βασίζεται σε χαρακτήρες πολύπλοκους, ενώ η διάκριση καλού/κακού απουσιάζει παντελώς. To (μη) τέλος δεν είναι ούτε λυτρώτικο, ούτε όμως σου καταστρέφει την ψυχή. Η πλημμύρα συναισθημάτων είναι εδώ υποβλητική και δεν προκύπτει από μια γραμμική κορύφωση. Στο σύμπαν της ταινίας δεν φταίει κανείς αλλά και κανείς δεν δικαιώνεται. Δεν καταλαβαίνεις ούτε καν αν αυτό που είδες ήταν πικρό ή αισιόδοξο. Ακόμα και η δόση του χιούμορ είναι ασυνήθιστα μεγάλη για μια ταινία που καταπιάνεται με το τραγικότερο όλων των δραμάτων: τη μητέρα που έχασε το παιδί της. Ο θεατής μπορεί να βλέπει μια ταινία που παρακολουθείται πολύ εύκολα, αλλά ταυτόχρονα βιώνει και μια κινηματογραφική εμπειρία χωρίς τη συνεχή καθοδήγηση και επίβλεψη των δημιουργών της, που σε άλλες περιπτώσεις αγχώνονται υπερβολικά, ώστε το μήνυμά τους να γίνει κατανοητό.
Επιπλέον, πρόκειται για μια ταινία σαφώς αντιηρωική και σαφώς καθόλου ηθικοπλαστική. Σε μια εποχή που οι βολονταρισμοί και τα σύμπαντα που συνωμοτούν όταν κάτι θες πάρα πολύ χρησιμοποιούνται τόσο που καταλαμβάνουν πλέον μεγάλο μέρος του κλισέ λόγου, ο McDonagh έστησε χαρακτήρες των οποίων η πορεία ήταν ανεξάρτητη από το πόσο ήθελαν αυτό το οποίο επιδίωκαν. Οι αφηγήσεις ιστοριών ανθρώπων που έφτασαν στον πάτο και τα κατάφεραν υπάρχουν σε ταινίες (πολλές από αυτές βραβευμένες με Όσκαρ), talent shows, τηλεοπτικές εκπομπές, βιβλία, lifecoaching, διαφημίσεις κτλ. Ήρθε όμως και μια ταινία να δείξει ότι, όσο και να το θέλουμε, υπάρχουν κάποια πράγματα, κάποιες συνθήκες ή κάποιοι στόχοι που αδυνατούμε να αλλάξουμε ή να πετύχουμε. Ακόμα και αν θα δίναμε τα πάντα για να το καταφέρουμε.
Η Μίλτρεντ είχε όλα ακριβώς τα χαρακτηριστικά που, αν ήσουν σε μια προσομοίωση χολιγουντιανού σύμπαντος, θα ήξερες ότι θα επιβραβευτούν. Ήταν outcast, πάλευε μόνη της, ήταν δυναμική και αποφασιστική, ενώ δεν τα παράτησε παρά τις απειλές, τις δυσκολίες και τις απογοητεύσεις. Η εξουσία με την οποία ήρθε αντιμέτωπη δεν ήταν απρόσωπη και πολυδαίδαλη. Δεν ήταν οι μυστικές υπηρεσίες, ούτε ο Λευκός Οίκος. Ήταν απλά 10 επαρχιώτες αστυνομικοί με στάνταρ ωράριο και χωρίς καθόλου σκοτεινά σχέδια. Κανείς δεν μπορεί να γίνει ήρωας αν οι δυνάμεις που αντιμετωπίζει δεν μοιάζουν πολύ ισχυρότερες από τον ίδιο. Έτσι, η Μίλτρεντ δεν έγινε ηρωίδα και αυτό είναι από μόνο του αντιμηνυματικό. Η αφήγηση αφορά μια γυναίκα που απλώς ήθελε να ζήσει ήρεμη τη ζωή της δίπλα στα παιδιά της, λίγο έξω από την ασήμαντη πόλη του Ebbing. Δεν έσωσε τον κόσμο, δεν είχε καν τέτοια πρόθεση.
Οι Πινακίδες δεν πήραν το Όσκαρ αλλά φέτος ήταν ίσως η πρώτη χρονιά που ανάμεσα στις υποψήφιες για Όσκαρ ταινίες υπήρχαν τόσο πολλές που, με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο, ήταν αντιοσκαρικές. Η αντιηρωική και υποβλητικά αντιπολεμική οπτική του Dunkirk, το γυναικείο Lady Bird, το καθόλου εύκολo ‘Phantom Thread‘, το απίστευτα πρωτότυπο ‘Get Out’, το παραμυθητικό ‘Shape of Water‘ και το παράξενο, αντιμηνυματικό και λογοτεχνικό ‘3 Billboards Outside Ebbing, Missouri‘.
Όλα δείχνουν πως όσο στον έξω κόσμο δυναμώνουν και ξεθολώνουν οι φωνές διαμαρτυρίας του Hollywood απέναντι στις διακρίσεις φύλου, φυλής, σεξουαλικής επιλογής και τάξης, τόσο μέσα στις αίθουσες βλέπουμε να βραβεύονται ταινίες πολύ πιο υποβλητικές, στρατευμένες αλλά όχι διδακτικές. Το αν αυτό θα ξεμακρύνει τα αιτήματα από τις πλατιές μάζες ή αν θα επικοινωνήσει καλύτερα και πιο πειστικά μένει να φανεί. Όσο προς την ίδια την ποιότητα των φιλμ, ήταν μια πολύ καλή χρονιά για τον θεσμό. Αδιαμφισβήτητα φέτος συζητήσαμε πολύ για κινηματογράφο και αυτό μόνο καλό μπορεί να είναι.
|Η ποπ κουλτούρα μέσα από εικόνες| Ακολούθησε το Ιnstagram account του Popcode.
ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ
