Από πότε απαγορεύεται να διαβάζουμε στο τρένο ή τις καφετέριες;
- 2 ΙΟΥΛ 2025
Το προηγούμενο καλοκαίρι κουβαλούσα στην τσάντα μου το βιβλίο Ο Θρίαμβος και η Τραγωδία του Robert Oppenheimer, μια βιογραφία τουλάχιστον 800 σελίδων με σκληρό εξώφυλλο. Το βάρος, ο όγκος του βιβλίου και φυσικά η φωτογραφία του «πατέρα της ατομικής βόμβας» τράβηξε αμέσως την προσοχή των συνεπιβατών μου.
Πριν από μερικούς μήνες, από τον προαστιακό που χρησιμοποιώ καθημερινά για να φτάσω στη δουλειά μου, ανέβασα ως σωστός millennial που για μια τρίχα δεν ανήκει στη Gen Z, ένα Instagram story με το βιβλίο που διάβαζα. Ήταν το Ανέβα στο βουνό να το φωνάξεις, του James Baldwin.
Λίγο αργότερα με κατηγόρησαν για performative reading, δηλαδή ότι διάβαζα επιφανειακά, για να δείξω ότι είμαι διαφορετικός, μια κατηγορία που μου φάνηκε αστεία από τη στιγμή που έγινε μέσω των social media για κάτι που εμφανίστηκε στα social media. Μην ξεχνάμε ότι στα SoMe το performative είναι δεδομένο από τη στιγμή που επιλέγουμε τι θα δείξουμε στους άλλους.
Και στις δύο περιπτώσεις, άσχετα αν στη μία η κατηγορία ήταν ξεκάθαρη ενώ στην άλλη μίλησαν τα μάτια, η σφραγίδα του performative reader πίεσε το κούτελό μου. Δεν διάβαζα για μένα, διάβαζα για τους άλλους και στο τέλος, ο μόνος κερδισμένος είναι ο όρος που άτομα σαν εμένα τον δυναμώνουν και τον συντηρούν. Ή και όχι, θα πω εγώ, σε μια προσπάθεια να υπερασπιστώ τη θέση μου και φυσικά το δικαίωμά μου να διαβάζω όποιο βιβλίο θέλω, όπου θέλω, χωρίς να σκέφτομαι πώς θα αντιδράσουν οι γύρω μου.
Πριν λίγες μέρες δημοσιεύτηκε στον Guardian ένα κείμενο με τον τίτλο “Is it OK to read Infinite Jest in public? Why the internet hates ‘performative reading’. H Alaina Demopoulos που το υπογράφει, έγραψε για την πολυτέλεια του να κάθεται μόνη σε ένα μπαρ με ένα καλό βιβλίο. Μέχρι, φυσικά, να φλερτάρει και εκείνη με το performative reading και προχωρήσει σε ένα πείραμα: διάβασε το Infinite Jest του David Foster Wallace δημόσια. Ομολογώ ότι κάτι τέτοιο θα τρόμαζε κι εμένα, μέχρι Moby-Dick έχω τολμήσει να ανοίξω στο τρένο.
Όπως γράφει, το performative reading, ένας όρος που δεν είναι νέος, δεν σημαίνει απλώς ότι κάποιος προσποιείται ότι διαβάζει. Σημαίνει ότι θέλει να φαίνεται πως διαβάζει και ότι το άτομο «παίζει θέατρο» για τους περαστικούς, στέλνοντας το μήνυμα ότι έχει την αισθητική και την ικανότητα να διαβάσει ένα πραγματικό βιβλίο αντί να βάλει ακουστικά. Όσο πιο «βαρύ», τόσο το καλύτερο.
Η Demopoulos, για να περάσουμε στο πείραμα, βρήκε ένα αντίτυπο με 9 δολάρια στο βιβλιοπωλείο της γειτονιάς της και «προετοιμάστηκα για τη δημόσια ταπείνωση από τον gen Z ταμία». Αντ’ αυτού, τη ρώτησε αν ήθελε σακούλα.
Στο τρένο, κράτησε το Infinite Jest ψηλά, μπροστά στο πρόσωπό της, σε γωνία που θα της επέτρεπε να δει αν η κυρία απέναντί της ενοχλείται από την υπερβολικά ψαγμένη και βαριά της επιλογή. Τίποτα. Όταν έφτασε σε ένα στέκι νεαρών περίμενε «να με συλλάβουν επ’ αυτοφώρω για κάποιο βίντεο TikTok». Ξανά, κανείς δεν νοιάστηκε.
Στο τέλος, όπως έγραψε η Demopoulos, συνέβη κάτι απίθανο: το διασκέδασε. «Μία από τις πιο απλές απολαύσεις της ζωής είναι να βυθίζεσαι σε μια ιστορία και να σβήνεις τον κόσμο. Αλλά για να το καταφέρεις, πρέπει να σταματήσεις να ανησυχείς για το τι θα σκεφτούν οι άλλοι».
Η δημοσιογράφος, βέβαια, παρά την καλή της εμπειρία με το βιβλίο του Wallace δεν παρέλειψε να θέσει και μερικά ερωτήματα που σχετίζονται άμεσα με το performative reading. Πού επιτρέπεται να διαβάζουμε τα κλασικά ή τα «τούβλα»; Μόνο στο σπίτι σαν ένοχη απόλαυση;
Για όσους μετακινούνται καθημερινά με τα ΜΜΜ, ειδικά με τρένα χωρίς ίντερνετ, η διαδρομή μπορεί να είναι η μόνη ώρα μέσα στη μέρα που έχουν για να επικεντρωθούν σε ένα βιβλίο. «Οπότε, την επόμενη φορά που θα δεις κάποιον να διαβάζει σε μπαρ, καφετέρια ή πάρκο, άσ’ τον ήσυχο. Δεν το κάνει για σένα, απλώς απολαμβάνει τη στιγμή».
Η εποχή μας άλλωστε έρχεται σε σύγκρουση με τον γραπτό λόγο. Οι φοιτητές, σύμφωνα με το The Atlantic, δεν μπορούν πια να διαβάσουν ολόκληρα βιβλία και τα smartphones μάς καταστρέφουν την προσοχή. Μπορούμε να μιλάμε για performative reading, ναι, όμως το να ασχολείσαι με τα βιβλία ενός αγνώστου λέει πολλά. Για εσένα περισσότερο, όχι για εκείνον.
Ανοίγω, λοιπόν, το βιβλίο Ο Θρίαμβος και η Τραγωδία του Robert Oppenheimer στον προαστιακό και ακούστε τι έγινε…
Ακολουθήστε το OneMan στο Google News και μάθετε τις σημαντικότερες ειδήσεις.