Ανταρκτική: Πόσο πρέπει να μας ανησυχούν τα απανωτά αρνητικά ρεκόρ

Mεγαλώσαμε έχοντας από μικροί δύο συγκεκριμένα σημεία αναφοράς για την κλιματική αλλαγή: τη μόλυνση της θάλασσας από τα πλαστικά (με πιο χαρακτηριστική εικόνα εκείνη από τις άτυχες θαλάσσιες χελώνες που κατάπιαν σακούλες) και το λιώσιμο των πάγων. Και αν για το πρώτο θα μπορούσαμε να πούμε ότι φροντίσαμε συλλογικά, ως ανθρωπότητα, να εφεύρουμε εναλλακτικές λύσεις (λέμε τώρα), όσον αφορά το δεύτερο δεν πάνε καθόλου καλά τα πράγματα.

Μια καινούργια έρευνα που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature με τη συμμετοχή ειδικών από κορυφαία ιδρύματα του εξωτερικού, φέρνει στο φως μαζεμένα τα μαντάτα: στην Ανταρκτική καταγράφονται πλέον αιφνίδιες μεταβολές, πολλά αρνητικά ρεκόρ και μια συνολικότερη απορρύθμιση, σε έμβιους και άβιους οργανισμούς.

Το ακόμη πιο ανησυχητικό; Ότι όλα αυτά ήταν μεν αναμενόμενα μέχρι ενός σημείου, αλλά όχι με τον ρυθμό επιδείνωσης που εκδηλώνονται τελικά. Ό,τι ακριβώς συμβαίνει και με την αύξηση της θερμοκρασίας, δηλαδή.

«Ραγδαίες αλλαγές έχουν ήδη καταγραφεί στους πάγους, τους ωκεανούς και τα οικοσυστήματα της Ανταρκτικής», δήλωσε η καθηγήτρια κλιματολογίας και επικεφαλής επιστήμονας στην Αυστραλιανή Ανταρκτική Υπηρεσία, Nerilie Abram, «και η κατάσταση αυτή θα συνεχίσει να επιδεινώνεται με κάθε κλάσμα του βαθμού αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας». Κλάσμα του βαθμού, όχι βαθμό.

Όπως αποδεικνύεται, με την παραμικρή αλλαγή στη θερμοκρασιακή σταθερά της Ανταρκτικής, οι συνέπειες είναι πολύ ξεκάθαρες αλλά και αλυσιδωτές για τον υπόλοιπο πλανήτη: αφορούν έντονα καταρχήν την Αυστραλία και τη Χιλή (λόγω γειτνίασης με την Ανταρκτική Χερσόνησο), αλλά και μια σειρά χωρών όπως τα νησιωτικά κράτη, οι χώρες με εκτεταμένες ακτές και παράκτιες πόλεις, μέρη που εξαρτώνται άμεσα από τα θαλάσσια οικοσυστήματα.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Μεσόγειος και συγκεκριμένα η Ελλάδα περιλαμβάνονται σε αυτή τη λίστα των ευάλωτων κλιματικά περιοχών.

Τα ανησυχητικά σημάδια στην Ανταρκτική

Απανωτά είναι τα ρεκόρ που καταρρίπτει το περιβάλλον της Ανταρκτικής τα τελευταία χρόνια (τουλάχιστον απ’ το 2014), παρά το γεγονός ότι ανέκαθεν οι ειδικοί έκρουαν το καμπανάκι του κινδύνου για την «παγωμένη ήπειρο», ως βαρόμετρο για τις ισορροπίες όλου του πλανήτη. Κοντά έναν αιώνα πλέον από τις πρώτες μετρήσεις και παρατηρήσεις στους πάγους της Ανταρκτικής, τα δεδομένα δείχνουν πως δεν εισακούστηκαν. Για κακό δικό μας.

Η καινούργια μελέτη επιβεβαιώνει ότι έχουμε περάσει στην επικίνδυνη φάση της ιστορίας, όσο οι παγκόσμιοι ηγέτες συνεχίζουν ακάθεκτα τις εξορύξεις και η θερμοκρασία σκαρφαλώνει χρόνο με τον χρόνο. Για την εξαγωγή των παρατηρήσεων, πολλοί από τους ακαδημαϊκούς-ερευνητές πραγματοποίησαν επιτόπιες καταγραφές στο πεδίο. Χρησιμοποιήθηκαν επίσης δορυφορικά δεδομένα και όλα τα ιστορικά δεδομένα για το κλίμα της Ανταρκτικής.

Παρακάτω, παρουσιάζουμε συνοπτικά τα κεντρικά ευρήματα:

Θαλάσσιοι πάγοι: Από το 2016 και μετά, οι εκτάσεις των πάγων στην Ανταρκτική μειώνονται με πρωτοφανείς ρυθμούς (και διαδοχικά ιστορικά χαμηλά την περίοδο 2022-2023), ξεπερνώντας το εύρος διακυμάνσεων των προηγούμενων δεκαετιών.
Πλωτές παγοκρηπίδες: Διαπιστώνεται ότι προοδευτικά λεπταίνουν οι τεράστιες μάζες πάγου που αποκολλώνται και επιπλέουν στην Ανταρκτική – έτσι, σταματούν να δρουν σαν φράγματα προστασίας και οδηγούν σε ακόμη πιο απότομη αύξηση της στάθμης.
Ωκεάνια ρεύματα: Παρατηρείται ότι οι ροές βαθιών υδάτων εξασθενούν τρομερά (με πιθανότητα να φτάσουμε το -40% ως το 2050), καθώς όλο και μεγαλύτερες ποσότητες γλυκού νερού εισέρχονται στο οικοσύστημα της Ανταρκτικής, απορυθμίζοντας το σύστημα κυκλοφορίας που ορίζει ως σήμερα την Ανταρκτική (με συνέπειες τόσο κλιματικές όσο και βιοποικιλότητας).
Θερμοκρασιακά ρεκόρ: Η μελέτη επιβεβαιώνει τα συνεχόμενα κλιματικά ρεκόρ – π.χ. το 2022 στην Ανατολική Ανταρκτική είχε καταγραφεί ένα +30-40 °C πάνω από τα κανονικά επίπεδα, το 2023-2024 είχαμε θερμές εισβολές κατά τη διάρκεια του χειμώνα, με θερμοκρασίες έως και +10 °C πάνω από το μέσο όρο.
Βιοποικιλότητα σε κίνδυνο: Ανατροπές καταγράφονται στην τροφική αλυσίδα της Ανταρκτικής λόγω όλων των παραπάνω. Κάποια απ’ τα είδη που απειλούνται είναι οι αυτοκρατορικοί πιγκουίνοι, οι φώκιες γουέντελ και τα κριλ.

«Αυτό που συμβαίνει τώρα στην Ανταρκτική, θα καθορίσει το μέλλον του κόσμου για γενιές», όπως επεσήμαναν οι ερευνητές. Βέβαια, αυτό δεν φαίνεται να συγκινεί τα ισχυρά κράτη του πλανήτη που αδυνατούν να συμφωνήσουν έστω και σε βασικές δεσμεύσεις για το κλίμα και το πλαστικό. Να θυμίσουμε ότι λίγες εβδομάδες πριν την COP28, είχαν μεταβεί στην Ανταρκτική επικεφαλής οργανισμών και κρατών, επιβεβαιώνοντας την κρισιμότητα του σημείου στο οποίο βρισκόμαστε. Όμως, οι διακρατικές δεσμεύσεις ήταν και πάλι αδύναμες.

Φαίνεται ότι μέχρι να ανέβει η στάθμη έξω από την «πόρτα» μας, οι ιθύνοντες θα συνεχίσουν να σφυρίζουν αδιάφορα.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ