Η ιδέα των grätzloasen στη Βιέννη: Πάρκινγκ μετατρέπονται σε πάρκα τσέπης

Πότε καταλαβαίνεις ότι μια πόλη διαθέτει συνολική και όχι αποσπασματική στρατηγική σε επίπεδο βιωσιμότητας; Όταν, ενώ διαθέτει μια υποδειγματική αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο και η πλειονότητα των μετακινήσεων καλύπτεται από τη δημόσια συγκοινωνία, αποφασίζει να πριμοδοτήσει οικονομικά την αναμόρφωση σημείων μέσα στην πόλη, ώστε να αφαιρεθούν από τα οχήματα και να αποδοθούν στους κατοίκους και σε νέα δέντρα που θα δροσίζουν το κλεινόν άστυ.

Αυτή είναι η περίπτωση της Βιέννης και του κρατικού προγράμματος, που τρέχει εδώ και χρόνια για τα λεγόμενα grätzloasen – όρος ο οποίος ετυμολογικά προέρχεται από τη λέξη της βιενέζικης διαλέκτου που σημαίνει «γειτονιά». Πρόκειται για μικρά πάρκα μέσα στον αστικό ιστό («πάρκα τσέπης»), τα οποία δημιουργούνται σε πρώην θέσεις στάθμευσης, μάλιστα από τους ίδιους τους πολίτες: μια πρωτοβουλία δηλαδή που ξεκινάει και υλοποιείται από τα κάτω, πράγμα που ειδικά για χώρους πρασίνου έχει αποδειχθεί ότι αποδίδει τα μέγιστα, καθώς οι πολίτες αισθάνονται έτσι τα πάρκα «δικά τους» και τελικά τα φροντίζουν περισσότερο σε βάθος χρόνου.

Για την ακρίβεια, μόλις συμπληρώθηκε μια δεκαετία από την έναρξη του κρατικού προγράμματος και περισσότερα από 100 τέτοια σημεία έχουν φτιαχτεί, ενισχύοντας τόσο την ποιότητα ζωής όσο και το επίπεδο αλληλεγγύης και σύνθεσης μεταξύ των κατοίκων στην πρωτεύουσα της Αυστρίας.

Όπως τόνισε ο αρμόδιος για κλιματική δράση στη Βιέννη Jürgen Czernohorszky, «η συμμετοχή των πολιτών στο πρόγραμμα αποτελεί σημαντική συμβολή στη βελτίωση της καθημερινής συμβίωσης όσο και στη δημιουργία ενός δίκαιου, βιώσιμου μέλλοντος για το κλίμα».

Η ιστορία και το αποτύπωμα των grätzloasen

Το concept των grätzloasen εμφανίστηκε πρώτη φορά το 2015-2016, μέσα από έναν ανοιχτό διαγωνισμό ιδεών μεταξύ των κατοίκων της Βιέννης. Τη χρονιά εκείνη, να σημειώσουμε, η Βιέννη διέθετε ήδη ένα από τα υψηλότερα ποσοστά πράσινης κάλυψης στην Ευρώπη (τουλάχιστον 45%), όμως ίσχυε παράλληλα και η παρατήρηση πως ειδικά στο κέντρο αυξάνονταν σταθερά τα τετραγωνικά μέτρα που αφιερώνονταν στη στάθμευση, αντί για τους πεζούς, τα παιδιά ή τους ηλικιωμένους – και μπίνγκο: ήρθε η ιδέα των πάρκων σε πρώην θέσεις στάθμευσης.

Το πρόγραμμα υιοθετήθηκε από το Local Agenda 21 (σχέδιο δράσης για τη βιώσιμη ανάπτυξη) και οι πολίτες ενθαρρύνθηκαν να καταθέσουν προτάσεις για συγκεκριμένα σημεία της γειτονιάς τους. Επιλέχθηκαν προτάσεις που κρίθηκε ότι χαρακτηρίζονται από πρωτοτυπία και έντονη δυναμική, λαμβάνοντας την αντίστοιχη χρηματοδότηση από το κράτος (έως 5.000 ευρώ). Και το σχέδιο λειτούργησε, δίνοντας ένα μάθημα που θα μπορούσε να φανεί χρήσιμο ειδικά στις κλιματικά ευάλωτες πόλεις της Μεσογείου.

Παγκάκια, σεζλόνγκ, παρτέρια με λουλούδια και άλλες ευφάνταστες ξύλινες κατασκευές εμφανίστηκαν στους δρόμους της πόλης, προσκαλώντας τους περαστικούς για στάση και κοινωνική συναναστροφή.

Με τη μετατροπή χώρων στάθμευσης σε πάρκα τσέπης, όχι μόνο αποδίδονται εκ νέου πολύτιμα τετραγωνικά δημόσιου χώρου στους πεζούς και την «αργή» καθημερινότητα της πόλης (δημιουργώντας έτσι σημεία αναφοράς και κέντρα κοινωνικής δράσης σε επίπεδο γειτονιάς), αλλά παράλληλα θωρακίζεται και η πόλη απέναντι στις κλιμακούμενες θερμοκρασίες της κλιματικής αλλαγής. Τα πάρκα είναι σαν «νησίδες δροσιάς» μέσα στο τσιμέντο.

Συγκεκριμένα, όπως ο Jürgen Czernohorszky επεσήμανε, στα grätzloasen «η θερμοκρασία μπορεί να είναι έως και 29°C χαμηλότερη σε σχέση με την άσφαλτο». Στόχος της Βιέννης, τώρα, να διατηρήσει την αναλογία πρασίνου στο 50% της έκτασης, με την ενεργή εμπλοκή και τη φροντίδα των κατοίκων.

Βέβαια, για να γίνει αυτό το όραμα πράξη, η Βιέννη είχε πρώτα πάψει να εξαρτάται από το αυτοκίνητο, έχοντας αναπτύξει ένα αξιόπιστο σύστημα δημόσιας συγκοινωνίας – στη δική μας περίπτωση, από την άλλη, το πρόβλημα της έλλειψης πρασίνου συνδυάζεται με το εξίσου μεγάλο πρόβλημα έλλειψης θέσεων πάρκινγκ. Είναι να αναρωτιέσαι εάν μελλοντικά θα παραφρονήσουμε από τους καύσωνες ή τους αέναους κύκλους στο Παγκράτι. Πάντως, δεν θα ξεμείνουμε από επιλογές.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ