Το πραγματικό τεστ των αξιών μας
- 16 ΙΟΥΝ 2025
Οι πρώτοι άνθρωποι πορεύτηκαν με το ένστικτο. Χωρίς γλώσσα, με μοναδικό γνώμονα την επιβίωση του ισχυρού. Από τον Homo habilis στον Homo erectus και στη συνέχεια στον Homo sapiens, η εξέλιξη έφερε τη γλώσσα, την αφηρημένη σκέψη, την τέχνη, τον πολιτισμό. Η ανάγκη για συμβίωση οδήγησε στην ανάγκη για κανόνες. Και οι κανόνες, με τη συμβολή της φιλοσοφίας και των θρησκειών, έγιναν αξίες και αρχές.
Στη σύγχρονη εποχή, οι αρχές μας εδράζονται στον ορθολογισμό (ελευθερία, δικαιώματα, νόμοι), στην ενσυναίσθηση («μην κάνεις ό,τι δεν θέλεις να σου κάνουν») και στη συλλογική εμπειρία (μη επαναλαμβανόμενα λάθη από την Ιστορία). Πολλοί από εμάς διακηρύσσουμε πίστη σε αυτές, επιδιώκοντας να δείξουμε το ηθικό μας πρόσημο και τη συμβολή μας σε έναν καλύτερο κόσμο.
Όταν όμως κάποιος «άλλος» -ένας ξένος, ένας αντίπαλος, ένας άγνωστος- παραβιάζει τις αρχές μας, η φωνή μας υψώνεται. Απαιτούμε συνέπειες, δικαιοσύνη, αποκατάσταση.
Αλλά τι κάνουμε όταν ο παραβάτης είναι «δικός μας»; Ένα μέλος της οικογένειάς μας, ένας φίλος, μια ομάδα, ένα κόμμα που στηρίζουμε; Τηρούμε την ίδια στάση; Ή καταφεύγουμε σε εκλογικεύσεις και δικαιολογίες που δεν θα δεχόμασταν ποτέ από «ξένους»;
Αν επιλέγουμε τη δεύτερη στάση, τότε οι αρχές μας είναι έωλες. Τις εφαρμόζουμε επιλεκτικά, με κριτήρια συναισθηματικά. Και αυτό είναι υποκρισία.
Δεν είναι εύκολο να κοιτάξεις το είδωλό σου στον καθρέφτη με πλήρη φωτισμό. Η αυτοκριτική πονάει. Η αναγνώριση ενός λάθους στους «δικούς μας» μοιάζει, για πολλούς, με προσωπική ήττα. Όμως χωρίς αυτήν, δεν μπορεί να υπάρξει εντιμότητα.
Ο μόνος δρόμος προς μια κοινωνία όπου η υποκρισία υποχωρεί και η εντιμότητα προχωρά, είναι η υπεράσπιση των αρχών μας ακόμη και όταν το κόστος είναι συναισθηματικό. Όταν χρειάζεται να τις υπερασπιστούμε απέναντι σε φίλους, συγγενείς, ομάδες, κόμματα ή ιδεολογίες που αισθανόμαστε «δικά μας» κομμάτια.
Όλοι μπορεί να κάνουμε λάθη και να παραβιάσουμε τις αρχές μας. Κανείς δεν είναι αλάνθαστος. Η εντιμότητα, όμως, χτίζεται μέσα από την αυτοκριτική, την αναγνώριση, την παραδοχή και την ειλικρινή μεταμέλεια.
Ακολουθήστε το OneMan στο Google News και μάθετε τις σημαντικότερες ειδήσεις.