Ισχύει ο κανόνας των 5 δευτερολέπτων; Η επιστήμη δίνει επιτέλους την απάντηση

Είναι ένα ερώτημα που δεν σταματά να μας απασχολεί: Είναι ασφαλές να φας φαγητό που σου έπεσε, αν το μαζέψεις αρκετά γρήγορα από κάτω; Ο παλιός καλός κανόνας των 5 δευτερολέπτων, που συνηθίζαμε να πιστεύουμε μικροί και συνεχίζουν να πιστεύουν και αρκετοί μεγάλοι.

Αυτός ο άτυπος κανόνας έχει γίνει αντικείμενο συζήτησης σε πολλά νοικοκυριά, αλλά και σε αναρίθμητες επιστημονικές έρευνες, με κάποιους να ισχυρίζονται ότι είναι αληθινός και άλλους να λένε πως πρόκειται περί ανοησίας.

Φαίνεται απλό το ερώτημα, αλλά η επιστήμη δεν το έπαιρνε πάντα στα σοβαρά. Ευτυχώς, οι σύγχρονοι ερευνητές δίνουν επιτέλους απαντήσεις για τον περίφημο κανόνα των 5 δευτερολέπτων.

Πόσο γρήγορα μπορούν τα βακτήρια να μολύνουν ένα τρόφιμο;

Το κλειδί για τον κανόνα των 5 δευτερολέπτων είναι η κατανόηση του πόσο γρήγορα μεταφέρονται τα βακτήρια από την επιφάνεια του δαπέδου στο φαγητό σου. «Είναι πολλοί εκείνοι που έχουν κάνει λάθος σε αυτή τη μέτρηση», λέει ο ειδικός τροφίμων Donald Schaffner, του Πανεπιστημίου Rutgers. «Ερασιτεχνικές επιστημονικές μελέτες και τηλεοπτικές “έρευνες” έχουν μπερδέψει το θέμα, βασιζόμενοι σε πειράματα που δεν ακολουθούν την επιστημονική δοκιμασία».

Στην πραγματικότητα, είχε υπάρξει μόνο άλλη μία αυστηρή έρευνα σχετικά με τον κανόνα των 5 δευτερολέπτων πριν από το 2016. Πρόκειται για μια μελέτη του Paul Dawson, επιστήμονα τροφίμων στο Πανεπιστήμιο Clemson, το 2007. Ο Dawson και οι συνεργάτες του ανέφεραν ότι τα τρόφιμα μπορούν να προσλάβουν βακτήρια αμέσως κατά την επαφή τους με μια επιφάνεια, αλλά εκείνη η μελέτη επικεντρώθηκε περισσότερο στο πόσο καιρό τα βακτήρια θα μπορούσαν να επιβιώσουν στις επιφάνειες για να μολύνουν τα τρόφιμα.

Γι’ αυτό ο Schaffner και η φοιτήτριά του Robyn Miranda αποφάσισαν να δοκιμάσουν μια μεγαλύτερη ποικιλία τροφίμων σε διαφορετικές συνθήκες. Τα πειράματά τους έδειξαν ότι ο κανόνας των 5 δευτερολέπτων δεν είναι στην πραγματικότητα καν κανόνας. Διαπίστωσαν ότι όσο περισσότερο χρόνο παρέμενε το φαγητό πάνω σε μια επικαλυμμένη με βακτήρια επιφάνεια, τόσο περισσότερα βακτήρια κολλούσαν πάνω του, αλλά πολλά βακτήρια μαζεύονταν αμέσως μόλις το φαγητό έπεφτε στο έδαφος.

Ο μεγαλύτερος ένοχος δεν είναι ο χρόνος αλλά η υγρασία. Η υγρή τροφή (το καρπούζι σε αυτή την περίπτωση) μαζεύει περισσότερα βακτήρια από μια ξηρότερη τροφή, όπως το ψωμί ή οι καραμέλες. Οι επιφάνειες με μοκέτα μετέφεραν λιγότερα βακτήρια στα τρόφιμα από ό,τι τα πλακάκια ή το ανοξείδωτο ατσάλι, καθώς απορροφούσαν το βακτηριακό διάλυμα που εφάρμοσαν οι επιστήμονες.

Έκτοτε, περισσότερες μελέτες έχουν επιβεβαιώσει πόσο εύκολο είναι να μεταφέρετε βακτήρια στην κουζίνα, είτε με τα δάχτυλά σας είτε απλά χρησιμοποιώντας το ίδιο ξύλο κοπής για κρέας και λαχανικά.

Αλλά είναι ποτέ ασφαλές να τρώμε τρόφιμα από το έδαφος;

Αν λοιπόν η επιστήμη έχει καταρρίψει τόσο διεξοδικά τον κανόνα των 5 δευτερολέπτων, αυτό σημαίνει ότι δεν είναι ποτέ ασφαλές να τρώμε φαγητό που έχει πέσει στο πάτωμα; Αυτό εξαρτάται από την επιφάνεια και το είδος των βακτηρίων που μπορεί να μαζέψει το εκάστοτε φαγητό. «Αν βρίσκεσαι σε νοσοκομείο και σου πέσει κάτι, μάλλον δε θέλεις να το φας», λέει ο Dawson. Ομοίως, σίγουρα δε θα ήθελες να κολλήσεις σαλμονέλα από το πάτωμα της κουζίνας, αν έχουν πέσει υγρά από κοτόπουλο.

Αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις, το να φας ένα μπισκότο που έχει μαζέψει λίγη σκόνη και βακτήρια από το δάπεδο, δύσκολα θα σε βλάψει αν έχεις υγιές ανοσοποιητικό σύστημα. «Το 99% των περιπτώσεων, είναι μάλλον ασφαλές», λέει ο Dawson. Η πρακτική της καλής υγιεινής, διατηρώντας τα δάπεδα και τις επιφάνειες καθαρές, είναι το πιο σημαντικό μάθημα σε όλα αυτά.

Παρόλα αυτά, ο κανόνας των 5 δευτερολέπτων φαίνεται πως δε θα καταρριφθεί στη συνείδηση των περισσοτέρων. «Οι άνθρωποι θέλουν πραγματικά να ισχύει ο κανόνας των 5 δευτερολέπτων», λέει ο Schaffner. «Όλοι τρώμε φαγητό από το πάτωμα».

Ίσως, η αξία του κανόνα να έγκειται περισσότερο στην ψυχολογία παρά στη μικροβιολογία. Αν μη τι άλλο, η ύπαρξη ενός κανόνα παρέχει μια κοινωνικά αποδεκτή δικαιολογία για την αηδιαστική αυτή συμπεριφορά μας.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ