Η ιστορία της αιματοβαμμένης σημαίας του Πολυτεχνείου
- 17 ΝΟΕ 2025
«Η ζωή τραβάει την ανηφόρα, η ζωή τραβάει την ανηφόρα. Με σημαίες με σημαίες. Και με ταμπούρλα». Είναι εκείνη η συγκλονιστική στροφή στο «Όταν σφίγγουν το χέρι», σε στίχους του μεγάλου μας ποιητή Γιάννη Ρίτσου και σύνθεση Μίκη Θεοδωράκη από το άλμπουμ «Ρωμιοσύνη», που περιγράφει με τον πιο λυρικό και συμβολικό τρόπο πως όσες δυσκολίες και προκλήσεις κι αν έρθουν, πάντα οι άνθρωποι θα συνεχίζουν να αγωνίζονται, να επαναστατούν και να προχωρούν με ελπίδα και αποφασιστικότητα.
Και η σημαία που συμβολίζει τη συλλογική δράση και τον αγώνα, και λειτουργεί ως ζωντανή υπενθύμιση των γεγονότων που σημάδεψαν τη χώρα τα ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου 1973, υπάρχει και αποτελεί ένα από τα πιο ισχυρά σύμβολα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.
Σήμερα συμπληρώνονται 52 χρόνια από την εξέγερση των φοιτητών στο Πολυτεχνείο, όταν ένα από τα τανκς του στρατού που ήταν παραταγμένο στην οδό Πατησίων, κινήθηκε προς τη σιδερένια πόρτα του Πολυτεχνείου, γκρεμίζοντας την είσοδο του ιδρύματος και πέφτοντας πάνω στους φοιτητές που στέκονταν πάνω και πίσω από την πόρτα.
Η σημαία «λερώθηκε», όχι όμως από τις ερπύστριες του άρματος, αλλά από το αίμα των τραυματισμένων διαδηλωτών, καθιστώντας την το πιο εμβληματικό σύμβολο της εξέγερσης.
Η κατάληψη του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973 και η αιματοβαμμένη λήξη της, αποτέλεσε ένα σύμβολο του αγώνα για την Ελευθερία και της αντίστασης στη Δικτατορία, η οποία οκτώ μήνες μετά, τον Ιούλιο του 1974 οδηγήθηκε στην πτώση της.
H πρώτη επέτειος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου συνέπεσε με τις πρώτες μεταπολιτευτικές εκλογές, οι οποίες διεξήχθησαν στις 17 Νοεμβρίου και έτσι οι επίσημες εκδηλώσεις μνήμης έγιναν μία εβδομάδα αργότερα, με την πραγματοποίηση μίας ογκοδέστατης πορείας προς την πρεσβεία των ΗΠΑ.
Η δεύτερη επέτειος, ωστόσο, ήταν η πρώτη που στην κεφαλή της πορείας βρισκόταν η αιματοβαμμένη σημαία της εξέγερσης, την οποία κρατούσαν τα μέλη του Κεντρικού Συμβουλίου της Εθνικής Φοιτητικής Ένωσης Ελλάδος (ΕΦΕΕ).
«Ήταν μία πράξη που δεν επρόκειτο απλώς για μία συμβολική αναφορά στα γεγονότα του 1973, αλλά έθετε τις βάσεις για τη διαμόρφωση μίας ιστορικής γενεαλογίας του φοιτητικού κινήματος», αναφέρει στο Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο Βαγγέλης Ζιώγας, υποψήφιος διδάκτορας Νεότερης και Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Από την «Βραδυνή» στα χέρια της ΠΑΣΠ
Άνθρωποι που πρωταγωνίστησαν εκείνη την περίοδο, αποκάλυψαν ότι μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου, η σημαία πράγματι, για άγνωστο λόγο, πέρασε στα χέρια του ιδιοκτήτη της εφημερίδας «Βραδυνής», Τζώρτζη Αθανασιάδη, τα γραφεία της οποίας βρίσκονταν σε κοντινή απόσταση από το Πολυτεχνείο. Εκείνος την κράτησε για λίγο καιρό στο συρτάρι του και στη συνέχεια την έδωσε στην Εθνική Φοιτητική Ένωση Ελλάδος (ΕΦΕΕ), το ΚΣ της οποίας είχε μεταπολιτευτικά την ευθύνη της.
Ο Αθανασιάδης δεν αποκάλυψε ποτέ πώς την απέκτησε, όμως δίνοντάς την έκρινε πως η σημαία – σύμβολο πρέπει να έρθει στα χέρια των φοιτητών. Την επόμενη χρονιά, το 1975, ο Στέφανος Τζουμάκας, τότε γραμματέας της ΠΑΣΠ, ο Γιώργος Σταματάκης, εκπρόσωπος της ΠΚΣ και ο Χρύσανθος Λαζαρίδης, που τότε ήταν στο ΚΚΕ Εσωτερικού, ήταν οι πρώτοι που κράτησαν στην κεφαλή της πορείας τη σημαία και οδήγησαν χιλιάδες διαδηλωτές στην αμερικανική πρεσβεία. Την επόμενη χρονιά, το 1976, η σημαία περνά στα χέρια της άλλοτε κραταιάς ΠΑΣΠ, από την εποχή της προεδρίας του Χρήστου Παπουτσή.
EUROKINISSI
Το 1980 η σημαία πέρασε στα χέρια του Φώτη Χατζημιχάλη, ο οποίος με τη σειρά του την παρέδωσε το 1982 στον Γιάννη Τσαμουργκέλη. Ο Γιάννης Τσαμουργκέλης θα έλεγε: «Όλα αυτά τα χρόνια τόλμησα μόνο μία φορά να την ξεδιπλώσω πάνω στο κρεβάτι μου για να ελέγξω μήπως και έχει φθορές από την υγρασία».
Από το 1982 η σημαία ξεκίνησε να φυλάσσεται στα σπίτια στελεχών της ΠΑΣΠ. Το 1987 ο Τσαμουργκέλης παρέδωσε τη σημαία στον Βασίλη Τόγια. Το 1996 η σημαία φυγαδεύεται μετά την πορεία. Τις τελευταίες δεκαετίες, το τελευταίο κορυφαίο όργανο του φοιτητικού κινήματος βρίσκεται σε αδράνεια, ενώ ανεπιτυχείς ήταν οι προσπάθειες να συγκροτηθεί σε σώμα και να εκλέξει νέο ΚΣ. Έτσι, τη σημαία μέχρι σήμερα την κρατούν μέλη και στελέχη της ΠΑΣΠ, με την υπόσχεση πως μόλις συγκροτηθεί το όργανο ξανά θα την επιστρέψουν.
Το τελετουργικό
Οι μύθοι που συνοδεύουν τη σημαία – σύμβολο πολλοί και οι ιστορίες για το «ταξίδι» της όλα αυτά τα χρόνια αλλά και σε ποιον -πρέπει- να ανήκει ακόμα περισσότεροι. Ωστόσο, αν κάτι παραμένει σταθερό όλα αυτά τα χρόνια είναι ένα άτυπο τελετουργικό που πραγματοποιείται σε κάθε πορεία που τιμά τη 17η Νοέμβρη.
Η σημαία εμφανίζεται μπροστά από την κεντρική πύλη του ΕΜΠ, λίγη ώρα αφότου έχει γίνει το προσκλητήριο νεκρών, στην οδό Πατησίων. Φωνάζουν δυνατά, «αδέλφια ζείτε εσείς μας οδηγείτε» ως ένδειξη φόρου τιμής σε εκείνους που έχασαν τη ζωή τους. Τραγουδούν τον εθνικό ύμνο και στη συνέχεια γραμματείς από τις σχολές που βρίσκονται στο λεκανοπέδιο, την τεντώνουν και την προστατεύουν.
ÁÖÉÎÇ ÔÇÓ ÓÇÌÁÉÁÓ ÔÏÕ ÐÏËÕÔÅ×ÍÅÉÏÕ ÓÔÇÍ ÊÅÍÔÑÉÊÇ ÐÕËÇ -ÔÅËÅÔÏÕÑÃÉÊÏ ÊÁÉ ÁÍÁ×ÙÑÇÓÇ ÃÉÁ ÔÇÍ ÐÏÑÅÉÁ ÓÔÇÍ ÁÌÅÑÉÊÁÍÉÊÇ ÐÑÅÓÂÅÉÁ–×ÑÇÓÔÏÓ ÌÐÏÍÇÓ/EUROKINISSI
Πίσω τους τα υπόλοιπα μέλη των οργανώσεων σχηματίζουν αλυσίδες και μόλις τραγουδήσουν το ριζίτικο τραγούδι «Πότε θα κάνει ξαστεριά» ξεκινούν την πορεία προς την αμερικανική πρεσβεία. Εκεί οι φοιτητές που την κρατάνε δημιουργούν έναν τεχνητό συνωστισμό στη διάρκεια του οποίου η σημαία φυγαδεύεται και μπαίνει σε κάποια τσάντα.
Αμέσως μετά, οι φοιτητές της ΠΑΣΠ φεύγουν από το σημείο χωρίς κανείς από τους παρευρισκόμενους να ξέρει πού είναι η σημαία η οποία επανεμφανίζεται ακριβώς έναν χρόνο αργότερα για να πραγματοποιηθεί και πάλι το άτυπο τελετουργικό.
Ακολουθήστε το OneMan στο Google News και μάθετε τις σημαντικότερες ειδήσεις.