Πόσες Ελλάδες χωράνε στο σινεμά του Γιάννη Οικονομίδη;
- 14 ΝΟΕ 2025
Εδώ και πάνω από είκοσι χρόνια πλέον, από όταν ο καύσωνας του Σπιρτόκουτου έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 2002, ο Γιάννης Οικονομίδης δημιουργεί μικρές οδύσσειες που βιώνουν χαρακτήρες του περιθωρίου, της μικροαστικής τάξης, ή και μεσοαστοί υπό κατάρρευση όπως πιο πρόσφατα με την επερχόμενη Σπασμένη Φλέβα, που έχουν εγκλωβιστεί σε παρακμιακά περιβάλλοντα, στις επιλογές τους, σε παντός είδους εξουσιαστικές σχέσεις. Ανήμποροι να βγουν από τη δίνη ενός φαύλου κύκλου, οι ήρωές του δεν μπορούν παρά να αναπαράξουν τη βία που λαμβάνουν.
Αποφεύγοντας συνειδητά κλισέ, διδακτικότητα και ακαδημαϊσμούς, ο Οικονομίδης κάνει ταινίες οριακές, που πηγαίνουν την τοπογραφία των χαρακτήρων και τις θεματικές τους στα άκρα τραβώντας το σκοινί και προκαλώντας τα κοινά τους να πάρουν θέση. Είναι όλες τους ταινίες αναμφισβήτητα δικές του, με καινούρια όμως κάθε φορά διακυβεύματα και διαφορετικό κυνήγι εκ μέρους του. Δεν γίνεσαι αλλιώς ένας εκ των πιο αυθεντικών, τολμηρών δημιουργών του σύγχρονου ελληνικού κινηματογράφου. Ο Οικονομίδης είναι σχολή και το Cinobo είναι η ταινιοθήκη της.
Στο Σπιρτόκουτο, με έναν ηφαιστειώδη Ερρίκο Λίτση να πέφτει με το κεφάλι στην αμείλικτη κινηματογραφική γλώσσα του Οικονομίδη, η διόλου αγία ελληνική οικογένεια γίνεται παρανάλωμα μέσα σε ένα διαμέρισμα. Η έκρηξη όμως συνοδεύεται από χιούμορ και τρυφερότητα.
Με την Ψυχή στο Στόμα (2006) όμως, την πιο επίκαιρη ίσως ταινία του σκηνοθέτη μέχρι και σήμερα, η τοξική αρρενωπότητα, άγνωστος τότε όρος, εκφράζεται δηλητηριωδώς σε μία ζοφερή, πιο ντοστογιεφσκική ταινία που περιγράφει ένα ανδρικό σύμπαν εν τη απουσία των γυναικών. Πώς φέρονται, πώς σκέφτονται, πώς εκφράζονται οι άντρες όταν δεν είμαστε παρούσες; Ο Τάκης, ήρωας του Λίτση ξανά, ένας άνθρωπος της εργατικής τάξης που δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις δύσκολες απαιτήσεις της ζωής, οικονομικά ή προσωπικά, γίνεται ο αγωγός ενός σκληρού μηνύματος για την Ελλάδα της ευμάρειας που έκρυβε τη σαπίλα της κάτω απ’ το χαλί.
Στον Μαχαιροβγάλτη του 2010, ο σκηνοθέτης κατεβάζει τους τόνους της λεκτικής βίας, παραμένει ωστόσο στον γνωστό του μικρόκοσμο που είχε πλέον οριστεί ως οικονομιδικό σύμπαν, με τη σήψη να αποτυπώνεται περισσότερο σε σιωπές, βλέμματα και ένα ασπρόμαυρο σκηνικό. Ακολουθεί τον Νίκο μετά τον θάνατο του πατέρα του, που κατεβαίνει από την Πτολεμαΐδα στο σπίτι του θείου του στην Αθήνα, μίας πόλης μίζερης και αποστασιοποιημένης απ’ τους ανθρώπους της εδώ, ιδανικής για τη νουάρ διάθεση του Οικονομίδη.
Στο Μικρό Ψάρι του 2014, την τέταρτη μεγάλου μήκους του, ο δημιουργός γίνεται πιο διεισδυτικός και λεπτομερής από ποτέ, σκιαγραφώντας έναν κόσμο που συνυπάρχει παράλληλα με τον δικό μας. Αυτόν του εγκλήματος που υπηρετεί ο ήρωας ενός πάντοτε εκπληκτικού Βαγγέλη Μουρίκη, εκτελώντας ανθρώπους για λογαριασμό άλλων με στόχο να χρηματοδοτήσει το σχέδιο δραπέτευσης ενός φίλου που είχε κάνει στη φυλακή. Μία ταινία ειδικού βάρους για τον Οικονομίδη που παραμένει προσηλωμένος στην παρακμή μας.
Στη Μπαλάντα της Τρύπιας Καρδιάς (2020) τραβάει πίσω τον ζόφο για λίγο ωστόσο, για να ενδώσει στην κωμωδία που υποσχόταν το σύμπαν του ως τότε. Μία παράνομη σχέση προσπαθεί να επιβιώσει σε άλλη μία ακτινογραφία των ελληνικών παθογενειών και, αυτή τη φορά, ποιος ξέρει, μπορεί και να τα καταφέρει. Απέκτησε ο Οικονομίδης καρδιά, έστω και τρύπια; Μα την είχε επιδείξει ξανά εδώ και εκεί, αντιμετωπίζοντας τους χαρακτήρες του ισότιμα, χωρίς να τους κουνά το δάχτυλο.
Το Cinobo λοιπόν δεν έχει συγκεντρώσει απλώς μία συλλογή ταινιών, αλλά το αρχείο ενός δημιουργού που μας καθορίζει, κινηματογραφικά και όχι μόνο. Πριν ή μετά τη Σπασμένη Φλέβα, δες πώς χτίστηκε ο κόσμος του.
Ακολουθήστε το OneMan στο Google News και μάθετε τις σημαντικότερες ειδήσεις.