Κι αν το κουτσομπολιό είναι σημάδι ευφυΐας;
- 9 ΟΚΤ 2025
Πριν από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα κουτσομπολιά αποτελούσαν τον βασικό τρόπο διάδοσης πληροφοριών και κοινωνικής επιρροής. Πολύ πριν τα tweets και οι αναρτήσεις διαλύσουν τα όρια της ιδιωτικότητας, οι ψίθυροι λειτουργούσαν ως μηχανισμός επικοινωνίας, συχνά με καθοριστικές συνέπειες. Από τις Δίκες των Μαγισσών του Σάλεμ μέχρι τις παραβολές όπου η κακία αποκαλύπτει την ηθική φθορά, το κουτσομπολιό υπήρξε όπλο, αλλά και καταφύγιο: άλλοτε δηλητήριο, άλλοτε σανίδα σωτηρίας για κοινότητες που έβρισκαν μέσα του τρόπο αντίστασης και συνοχής.
Παρά τη σκοτεινή του πλευρά, το κουτσομπολιό είναι επίσης μια βαθιά ανθρώπινη πράξη. Αποτελεί το υλικό των καθημερινών μας συζητήσεων, αφού σχεδόν τα δύο τρίτα όσων λέμε αφορούν άλλους ανθρώπους. Μέσα από ιστορίες, σχόλια και φήμες, δίνουμε ζωντάνια στην καθημερινότητα, χτίζουμε κοινωνικές γέφυρες και ενισχύουμε τη συλλογική κατανόηση. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που στήλες όπως η Page Six έχουν εκατομμύρια αναγνώστες ή που σειρές όπως το Gossip Girl καθόρισαν μια ολόκληρη γενιά, όπως σημειώνει η Oriel FeldmanHall, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Brown, σε άρθρο της για το Time.
Ωστόσο, παραμένει ένα παράδοξο: πώς διαδίδουμε τόσο ελεύθερα ευαίσθητες πληροφορίες χωρίς να το αντιληφθεί το αντικείμενο του κουτσομπολιού; Μια πρόσφατη έρευνα στο Nature Human Behaviour από το Πανεπιστήμιο Brown έριξε φως σε αυτό το φαινόμενο. Η ομάδα της ερευνήτριας Alice Xia σχεδίασε πειράματα όπου συμμετέχοντες παρακολουθούσαν αλληλεπιδράσεις μεταξύ ατόμων σε τεχνητά κοινωνικά δίκτυα και δημιουργούσαν έναν νοητικό χάρτη των σχέσεων – όπως χαρτογραφούμε δρόμους σε μια γειτονιά. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, οι άνθρωποι ανέπτυσσαν μια αίσθηση του ποιος είναι κοντά σε ποιον, ποιος είναι δημοφιλής ή απομονωμένος.
Όταν στη συνέχεια τους ζητήθηκε να μοιραστούν πληροφορίες χωρίς να εκτεθούν, οι συμμετέχοντες έδειξαν αξιοθαύμαστη στρατηγική σκέψη. Ενστικτωδώς υπολόγισαν δύο παράγοντες: την «απόσταση» του συνομιλητή από το άτομο που αφορούσε η πληροφορία και τη δημοφιλία του. Απέφευγαν να κουτσομπολέψουν με άτομα που βρίσκονταν κοντά στον στόχο, ειδικά αν ήταν γνωστά ή επιδραστικά, ενώ μοιράζονταν πιο εύκολα την πληροφορία με πρόσωπα δημοφιλή αλλά κοινωνικά απομακρυσμένα. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι διαισθάνονται το πώς μπορεί να εξαπλωθεί μια φήμη, ζυγίζοντας τον κίνδυνο και τις πιθανές διαδρομές της.
Αυτό το μοτίβο επιβεβαιώθηκε και σε πιο σύνθετα, πραγματικά κοινωνικά δίκτυα. Σε μια μελέτη με πρωτοετείς φοιτητές του Brown, οι ερευνητές χαρτογράφησαν φιλίες και ζήτησαν από τους φοιτητές να προβλέψουν πού θα μπορούσε να φτάσει ένα κουτσομπολιό. Ακόμη και χωρίς πλήρη γνώση του δικτύου, οι συμμετέχοντες υπολόγιζαν με ακρίβεια ποιοι θα άκουγαν τις φήμες, βασιζόμενοι στη δημοφιλία και την κοινωνική απόσταση. Αυτό δείχνει ότι ο ανθρώπινος νους έχει την ικανότητα να δημιουργεί διαισθητικά πολύπλοκα κοινωνικά μοντέλα – να προβλέπει, δηλαδή, την πορεία μιας πληροφορίας με αξιοθαύμαστη ευφυΐα.
«Η προσοχή που δίνουμε στο πού και πώς διαρρέουμε πληροφορίες δεν είναι τυχαία· το κόστος ενός λάθους μπορεί να είναι καταστροφικό. Το είχε δείξει παραστατικά η Edith Wharton στο House of Mirth, όπου τα κουτσομπολιά λειτουργούν σαν αόρατος μηχανισμός κοινωνικού ελέγχου, συνθλίβοντας τη ζωή της Lily Bart μέσα σε έναν κόσμο που τιμωρεί όποιον αποκλίνει από τους κανόνες της ελίτ. Η ιστορία της αποδεικνύει πως η διαχείριση των φημών απαιτεί εξαιρετική κοινωνική ευφυΐα — την ικανότητα να προβλέπεις, να σταθμίζεις και να κινείσαι με ακρίβεια μέσα σε δίκτυα εξουσίας και φήμης», σημειώνει η FeldmanHall.
Έτσι, το κουτσομπολιό δεν είναι απλώς ένα ηθικό ελάττωμα, αλλά ένας μηχανισμός κοινωνικής νοημοσύνης. Μας επιτρέπει να υπολογίζουμε τον κοινωνικό κίνδυνο, να προστατεύουμε τη φήμη μας και να κατανοούμε τις δυναμικές των σχέσεων. Είναι μια εξελικτική στρατηγική που ενισχύει τη συνεργασία, την επιβίωση και την αίσθηση του «ανήκειν». Αντί να το δαιμονοποιούμε, θα έπρεπε να το αναγνωρίζουμε ως δεξιότητα – ένα είδος κοινωνικού σκακιού όπου η επιτυχία εξαρτάται από το πόσο καλά γνωρίζουμε το δίκτυό μας.
Το να κουτσομπολεύουμε, λοιπόν, με επίγνωση και σύνεση δεν είναι αδυναμία, αλλά σημάδι ευφυΐας. Σε έναν κόσμο όπου η πληροφορία κινείται ταχύτερα από ποτέ, η ικανότητα να τη διαχειριζόμαστε σωστά είναι όχι μόνο δείγμα σοφίας, αλλά και απαραίτητη προϋπόθεση κοινωνικής επιβίωσης.
Ακολουθήστε το OneMan στο Google News και μάθετε τις σημαντικότερες ειδήσεις.