Μήπως είδαμε την έκθεση της χρονιάς στο Μουσείο Γουλανδρή;
- 4 ΔΕΚ 2025
Καμία αναπαράσταση, καμία φωτογραφία στο Instagram δεν μπορεί να μεταδώσει το μαγικό στοιχείο της «αύρας» που κατακλύζει τον θεατή μπροστά σε ένα αυθεντικό αριστούργημα της τέχνης, όπως περιέγραφε το 1936 ο Walter Benjamin και για ακόμη μια φορά αποδεικνύει περίτρανα το Μουσείο του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, θέτοντας σοβαρή υποψηφιότητα για την καλύτερη έκθεση της χρονιάς.
Έξι χρόνια μετά τα ηχηρά εγκαίνια του οργανισμού στο Παγκράτι, όταν για πρώτη φορά το αθηναϊκό κοινό βρέθηκε ενώπιον όλων των μυθικών ονομάτων που απαρτίζουν την καλλιτεχνική πρωτοπορία του 19ου και 20ού αιώνα (ονόματα που ως τότε μπορούσαμε να θαυμάσουμε μόνο σε μουσεία του εξωτερικού), το Μουσείο Γουλανδρή σε καλεί σε ένα νέο βιωματικό ταξίδι στην πορεία εκείνης της παλλόμενης δημιουργικά εποχής στη Δύση, σαν να ανοίγει μπροστά σου ένα βιβλίο ιστορίας της μοντέρνας τέχνης με όλη την αφρόκρεμα των καλλιτεχνών.
Ένα ταξίδι μέσα από κορυφαία αριστουργήματα που προκαλούν αυτομάτως ρίγη μόλις ακούς τις υπογραφές τους: Willem De Kooning, Amedeo Modigliani, Edvard Munch, Pablo Picasso, René Magritte, Claude Monet και (για πρώτη φορά στη χώρα) George Serah, ανάμεσά τους.
Όχημα για τη νέα περιοδική έκθεση «Από τον Monet στον Warhol» αποτέλεσε μια κορυφαίου επιπέδου ιδιωτική συλλογή ελβετικής οικογένειας, της οποίας η ταυτότητα διατηρείται κρυφή για λόγους διακριτικότητας.
Όπως εξήγησε η Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau κατά τη δημοσιογραφική ξενάγηση, «πρόκειται για μια οικογένεια που συνεχίζει να εμπλουτίζει μέχρι σήμερα τη συλλογή της με έργα», έχοντας κρατήσει αυτή την παράδοση για τρεις γενιές, «από τον παππού που άρχισε τη συλλογή τη δεκαετία του ’60 αγοράζοντας μεγάλα ονόματα, τον πατέρα που γιγάντωσε και ανέδειξε τη συλλογή ως μία απ’ τις σημαντικότερες που υπήρξαν μετά το 2000, και σήμερα τον εγγονό που συνεχίζει επάξια με ίδιο πάθος».
Όχι τυχαία, έργα της συγκεκριμένης ιδιωτικής συλλογής έχουν επιλεγεί να παρουσιαστούν κατά καιρούς σε μεγάλες διεθνείς εκθέσεις και μουσεία επιπέδου Metropolitan Museum of Art, MoMA, Royal Academy of Art, Peggy Guggenheim Collection.
Στην τωρινή έκδοση του Μουσείου Γουλανδρή, έχουμε μία απ’ τις εξαιρετικά σπάνιες (δεύτερη στην ιστορία) τόσο εκτενή παρουσίαση αυτής της εμβληματικής συλλογής σε κοινό, ζωντανεύοντας έτσι όλο το μεγαλείο που γεννάται όταν συλλέκτες με εκπαιδευμένα μάτια και διαίσθηση ξέρουν να διακρίνουν τα έργα που «λάμπουν».
Από τα νούφαρα του Monet στα νούφαρα του Lichtenstein
Κάθε άλλο παρά εύκολο είναι το να συμπυκνώσεις σε έναν όροφο τα περισσότερα από 130 χρόνια πορείας που καλύπτει συνολικά η έκθεση, όμως οι δύο επιμελήτριες Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau και Marina Ferretti Bocquillon από το Musée des impressionnismes του Giverny φανερώνουν για ακόμη μια φορά (μετά τη συνεργασία τους στο περσινό αφιέρωμα για τον στον νεοϊμπρεσιονισμό) τη βαθιά γνώση τους στα ρεύματα της περιόδου μετά το 1870, έχοντας την ικανότητα να εντοπίζουν και να αναδεικνύουν τις συνάφειες σε ένα σύνολο το οποίο μοιάζει χαοτικό.
Άλλωστε, κανένα έργο όσο αριστουργηματικό και αν είναι δεν προκύπτει από παρθενογένεση. Αντίθετα, αποτελεί κι αυτό μέρος ενός ποταμού που ρέει αέναα, αλλάζοντας διαρκώς κατευθύνσεις μέσα από προσωπικές φιλίες, συγκρούσεις, τυχαίες συναντήσεις, αντιπαλότητες, υπόγειες επιρροές, εμμονές ή αδυναμίες, πολλές φορές και με αιώνες απόστασης μεταξύ τους.
Ένα παράδειγμα;
Σε μια τρυφερή απότιση τιμής στο εμβληματικό έργο που εξήντα χρόνια πριν είχε αποκτήσει ο παππούς της οικογενείας, ως σημείο εκκίνησης στο εκθεσιακό ταξίδι επιλέχθηκαν τα εμβληματικά Νούφαρα του Claude Monet –ένας πίνακας ο οποίο βυθίζει σαγηνευτικά τον θεατή στην παλέτα των αντανακλάσεων στο νερό που ανέδειξε με τόλμη (έναντι των σχημάτων) ο σπουδαίος Γάλλος τη δεκαετία του 1910, πετυχαίνοντας μία νέα τομή στη ζωγραφική τέχνη–, και έπειτα από 80+ έργα που διατρέχουν ρεύματα και εποχές, ο επισκέπτης ανακαλύπτει τα άλλα, pop art Νούφαρα του Roy Lichtenstein, όπου το εφέ της διάθλασης και του υδάτινου στροβιλισμού αποδίδονται με στρώσεις ανοξείδωτου χάλυβα κολλημένες επάνω στο έργο, καθρεπτίζοντας τη μορφή σου όσο τα κοιτάς.
Δεν είναι εύκολο να ξεδιαλέξεις συγκεκριμένα έργα. Έτσι υπέροχα όπως είναι φωτισμένοι οι πίνακες, μοιάζουν με παράθυρα ενατένισης ενός άλλου κόσμου, διαφορετικού κάθε φορά.
Η θολή γαλήνη στον Παφλασμό της Θάλασσας του Henri-Edmond Cross με την τεχνική του πουαντιγισμού (μοιάζει με τη γλυκιά παραμόρφωση που βλέπεις όταν σπάνε τα σχήματα σε κουκίδες, με το φως του ήλιου κόντρα), ο κοινωνικός νεο-ιμπρεσσιονισμός του Maximilien Luce με θέμα την εργατική τάξη και το εμβληματικό έργο που αποδίδει το βίαιο μεγαλείο των υψικαμίνων του Λονδίνου με μορφές σχεδόν εξαϋλωμένες (L’ Acierie), από την άλλη οι τονισμένες με μαύρο περίγραμμα σιλουέτες του Louis Anquetin (δεσπόζει το μεγάλων διαστάσεων έργο με πολυπληθή σκηνή από καμπαρέ της Μονμάρτης) και πιο δίπλα η λιτή αλλά πραγματικά άψογη μορφή της ροδαλής Μαγείρισσας του Maurice Denis στο κίνημα των ναμπί – ένα από τα highlight της έκθεσης.
«Σαν ψάρια στο νερό»
Πλαισιωμένα από σύντομα και προσεκτικά επιμελημένα κείμενα, τα έργα δεν εξαντλούνται στη σφαίρα των εντυπώσεων – ταξινομούνται σαν κομμάτια ενός ενιαίου αφηγήματος, επεξηγούνται και αποκαλύπτουν έτσι τη βαθύτερη σημασία τους, στο πλαίσιο που δημιουργήθηκαν.
Δίπλα στα εξαιρετικά σπάνια (καθότι πέθανε στα 31) έργα του εμπνευστή της ντιβιζιονιστικής κουκίδας George Serah, για παράδειγμα, παρατηρούμε το ίσως πιο απορροφητικό έργο όλης της έκθεσης: τη Μητρότητα του άγνωστου σε γενικές γραμμές Charles Angrand (απόδειξη κι αυτή η επιλογή της ποιότητας των συλλεκτών), ένα ασπρόμαυρο σχέδιο με μολύβι το οποίο πραγματικά «λάμπει» σαν να είναι αυτόφωτο, εκπέμποντας μια δύναμη θεϊκή. Όπως διαβάζουμε, το σχέδιο αυτό φτιάχτηκε από τον φίλο του Serah, λίγο μετά τον θάνατο εκείνου, υιοθετώντας την τεχνική της μικρής τελείας που είχε εισάγει εκείνος.
Διαρθρωμένο σε ενότητες, το ταξίδι επεκτείνεται σε όλα τα σημαντικά καλλιτεχνικά ρεύματα των τελευταίων αιώνων.
Στο επίκεντρο της εμπειρίας βρίσκεται ο ιμπρεσιονισμός και οι μετέπειτα διαφορετικές εκφάνσεις του –με ιδιαίτερη μνεία στον Paul Signac, στον οποίον έτρεφαν αδυναμία και οι τρεις γενιές συλλεκτών, και στην τωρινή έκθεση βλέπουμε συμπυκνωμένη όλη τη δημιουργική του εξέλιξη από τον πουαντιγισμό στις μεγαλύτερες κουκίδες–, αλλά το ταξίδι επεκτείνεται στα «νερά» του φοβισμού και του σουρεαλισμού, την αφαίρεση, τον κυβισμό (περιλαμβάνονται έργα της μπλε περιόδου από τον Picasso), ως το κίνημα της pop art με το οποίο ήρθε η παγκοσμιοποίηση της τέχνης.
Βέβαια, όπως τόνιζε σε κάθε ευκαιρία η Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau, τα ρεύματα αυτά αποτελούν επινοήσεις έξωθεν των ίδιων των καλλιτεχνών. Όροι που επινοήθηκαν σε μία απόπειρα κατηγοριοποίησης και τελικά κατανόησης των έργων από τους κριτικούς, όσο «οι καλλιτέχνες κινούνται ανάμεσά τους όπως τα ψάρια στο νερό», χωρίς να τιθασεύονται.
Με τον ίδιο τρόπο θα συμβουλεύαμε να κινηθείτε και εσείς ως επισκέπτες, σε αυτή την υπέροχη έκθεση.
***
Info
«Από τον Monet στον Warhol: Τρεις γενιές, μια συλλογή, ένα ταξίδι στην εξέλιξη της μοντέρνας τέχνης»
Επιμέλεια: Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau, Υπεύθυνη Συλλογής Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή και Marina Ferretti Bocquillon, Επίτιμη Επιστημονική Διευθύντρια του Musée des impressionnismes Giverny
Διάρκεια έκθεσης:
6/12-11/4
Ώρες λειτουργίας: Δευτ., Τετ.-Πέμ., Σάβ.-Κυρ.: 10 π.μ.-6 μ,.μ.., Παρ.: 10 π.μ.-8 μ.μ.
Εισιτήρια: 13-16 €
Προπώληση εδώ.
Ακολουθήστε το OneMan στο Google News και μάθετε τις σημαντικότερες ειδήσεις.