Είδαμε πρώτοι τα νέα light installations στο Πάρκο Σταύρος Νιάρχος

Αυτά τα Χριστούγεννα, σημειώνεται μια ανεπίσημη επέτειος για το Κέντρο Πολιτισμού ΙΣΝ: συμπληρώνονται 10 χρόνια απ’ τον πρώτο στολισμό του Πάρκου, όταν πιλοτικά, πριν την επίσημη παράδοση στην Πολιτεία, χιλιάδες κόσμου έκαναν την πρώτη τους γιορτινή βόλτα στο νέο αρχιτεκτονικό τοπόσημο που φάνταζε αδιανόητο για τα δεδομένα της πρωτεύουσας.

Τότε, έγιναν οι πρώτες δοκιμές σε όλα τα πεδία, όπως ανακαλεί η Γαβριέλλα Τριανταφύλλη, σήμερα διευθύντρια Προγραμματισμού & Παραγωγής. Φωτίστηκαν πρώτη φορά τα πλατάνια κατά μήκος του Καναλιού διαμορφώνοντας ένα ποτάμι φωτός με τις αντανακλάσεις (έμπνευση αποτέλεσαν τα Ηλύσια Πεδία), διοργανώθηκαν κινηματογραφικές προβολές, συναυλίες κλασικής μουσικής, αναγνώσεις βιβλίων, παραστάσεις.

«Αυτό που παρατηρήσαμε τότε ήταν ότι ενώ η περιοχή μπροστά και μέσα στο κτίριο έσφυζε από κόσμο, κανείς δεν έμπαινε στο πάρκο». Στην καρδιά του χειμώνα, το κρύο και το σκοτάδι λειτουργούσαν αποθαρρυντικά.

Και έτσι προέκυψε η ιδέα για το Φεστιβάλ Φωτιστικών Εγκαταστάσεων, ένα είδος φεστιβάλ αρκετά διαδεδομένο στις χώρες του Βορρά, αλλά άγνωστο μέχρι εκείνη τη στιγμή στην Ελλάδα. Πρώτος σταθμός, το 2017 με τις αναθέσεις στην ελληνική ομάδα Before Lights για έργα upcycling φιλοσοφίας.

Κι από την επόμενη χρονιά, το Φεστιβάλ έλαβε τη μορφή με την οποία το γνωρίζουμε σήμερα, με επιλεγμένα έργα από καλλιτέχνες του εξωτερικού (συνήθως από χώρες με παράδοση στα light installations), έργα τα οποία ακτινοβολούν μέσα στη νύχτα διάσπαρτα στο Πάρκο, εξάπτοντας τη φαντασία και το ενδιαφέρον σε όλες τις ηλικίες. Αργότερα, καθιερώθηκε και η ελληνική συμμετοχή μέσω open call – και τα υπόλοιπα είναι ιστορία.

Το φετινό φεστιβάλ έχει ως τίτλο και θεματική το BioLumina (βιοφωταύγεια) – την ιδιαίτερη δηλαδή ικανότητα συγκεκριμένων οργανισμών να παράγουν φως, συνήθως για λόγους άμυνας. Φύση και τεχνολογία συναντιούνται.

Σε αντίθεση με τις προηγούμενες χρονιές που κυριαρχούσε το γραμμικό στοιχείο, «αυτή τη φορά το πάρκο κατοικείται από έμβια όντα, χλωρίδα και πανίδα που φωτίζουν μέσα στο σκοτάδι», παρατηρεί η Γ. Τριανταφύλλη, κατά τη διάρκεια της ξενάγησης, μια ανάσα πριν τη φωταγώγηση του Πάρκου στις 29/11, με ένα –όπως πάντα– φαντασμαγορικό σόου, με οικοδέσποινα την ηθοποιό Ευγενία Σαμαρά.

Ελένη Μαραγκάκη & Γιώργιος Νίκας: Πομπή

Ένα installation το οποίο είχε προκύψει το 2023 από το καθιερωμένο open call που απευθύνει το Κέντρο Πολιτισμού σε Έλληνες καλλιτέχνες στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Φωτιστικών Εγκαταστάσεων, επιστρέφει και φέτος στο στολισμένο Πάρκο, με τη μορφή ενός φωτισμένου διαδρόμου που αισθητικά και νοηματικά λειτουργεί σαν πρελούδιο για την όλη εμπειρία των επισκεπτών – δεν εντάσσεται στη θεματική του Φεστιβάλ, είναι η εισαγωγή στο Φεστιβάλ.

Εκατέρωθεν του κεντρικού μονοπατιού που ξεκινά πλησίον της συμβολής των οδών Ευριπίδου και Δοϊράνης, ορθώνονται οι συνολικά 117 κάθετοι φωτοσωλήνες του έργου, υπαγορεύοντας σιωπηλά την κίνηση των επισκεπτών προς το κεντρικό σημείο του Ξέφωτου.

Η επιμελητική σκέψη ήταν ότι όπως βηματίζει ο κόσμος ανάμεσα από τις λευκές, εκτυφλωτικές ράβδους, «θα αισθάνεται και εκείνος μέρος αυτής της Πομπής», όπως ανέφερε η Γαβριέλλα Τριανταφύλλη, καλλιεργώντας έτσι το αίσθημα προσμονής για όσα θα ακολουθήσουν.

Luminariste: Bird Passing By

Θυμάσαι τα flip books που ξεφυλλίζαμε μικροί και ανακαλύπταμε ότι η εικόνα μέσα στις σελίδες αποκτά ξαφνικά κίνηση σελίδα τη σελίδα, σαν ένα πρωτόλειο animation;

Αυτή ήταν η κεντρική έμπνευση πίσω από το τεράστιο «μαγικό πουλί» που έφεραν στη ζωή τα μέλη του γαλλικού στούντιο Luminariste, ένα έργο το οποίο παρουσιάστηκε πρώτη φορά πέρσι στο Bright Festival στις Βρυξέλλες, ακολούθησε την πορεία πτήσης του στο Λονδίνο και στο Λιντς, ενώ τώρα προσγειώνεται πάνω απ’ το Ξέφωτο (την πιο κεντρική θέση του Πάρκου), για να κλέψει και εδώ τις εντυπώσεις, μέσα από την ψευδαίσθηση της κίνησης.

Παγιδεύει το βλέμμα από μακριά. Πρόκειται για μία μνημειώδη γλυπτική εγκατάσταση με μήκος 32 μέτρων και 64 επιμέρους φιγούρες πουλιών σε παράταξη, αποτυπωμένες σε διαφορετικές φάσεις πτήσης, οι οποίες φωτίζονται διαδοχικά, ζωντανεύοντας τη διαδικασία της πτήσης μέσα στο σκοτάδι της νύχτας. Δεν είναι τόσο το μέγεθος του έργου, όσο η αφηγηματική δυναμική που το χαρακτηρίζει, κρατώντας κολλημένα τα μάτια σου επάνω του. Συνοδευόμενο από ένα ηχοτοπίο φυσικών ήχων, το έργο αναπληρώνει τη χαμένη βιοποικιλότητα των πόλεων, δημιουργώντας παράλληλα μία ονειρική σφαίρα, μερικά μέτρα πάνω από το έδαφος.

«Αναλόγως με το σημείο θέασης, το κοινό ανακαλύπτει διαφορετικές εμπειρίες θέασης», σχολιάζει η Γαβριέλλα Τριανταφύλλη. Μεταξύ άλλων, το έργο αποτελεί μια έμμεση υπενθύμιση για τη σημασία του να κοιτάμε προς τα πάνω – κυριολεκτικά αλλά και μεταφορικά.

Jun Ong: Polaris

Ένα τεράστιο αστέρι που έπεσε και καρφώθηκε στους Πίδακες Νερού του Πάρκου.

Μετά το φωτοστέφανο του Halo (2023) και την πλανητική σφαίρα του Moonburn (2024), ένα άλλο σώμα από την ουράνια σφαίρα βρίσκει απροσδόκητα την ιδανική θέση του πάνω στο νερό από τα σιντριβάνια, προκαλώντας μια αντίστιξη που μοιάζει σαν να βγήκε από παραμύθι.

Το εντυπωσιακό, μήκους και πλάτους άνω των 10 μέτρων, έργο του Μαλαισιανού αρχιτέκτονα Jun Ong που δραστηριοποιείται με έδρα την Κουάλα Λουμπούρ (και είχε προταθεί για το βραβείο World’s Best in Spatial Art) αποτελεί ακόμη ένα από τα highlights του φετινού Φεστιβάλ Εγκαταστάσεων, σκηνοθετώντας ένα επιφώνημα ενθουσιασμού μόλις το αντικρίσεις πρώτη φορά από κοντά.

Η επίδραση που ασκεί ανάγεται σε βαθύτερα ένστικτα και συγκεκριμένα στη μακραίωνη παράδοση του ανθρώπινου είδους να κοιτάει τα άστρα για να προσανατολιστεί στον χάρτη. Το Αστέρι του Βορρά (όπου αναφέρεται ο τίτλος) ήταν ανέκαθεν το βασικότερο σημείο αναφοράς στον ουρανό.

OGE Group: Light a Wish

Ενδέχεται να το γνωρίζεις σαν ταραξάκο, σαν πικραλίδα, σαν δανδελίων ή πιο πιθανό σαν «κλέφτη». Σε κάθε περίπτωση, σίγουρα θυμάσαι τον εαυτό σου μικρό να φυσάει τα αιθέρια άνθη, κάνοντας μια ευχή όσο εκείνα διασκορπίζονταν στον αέρα.

Στη φωτιστική εγκατάσταση του OGE Group που αγκιστρώνεται τώρα πάνω στον μεταλλικό σκελετό του Θόλου, αυτή η κοινή, παιδική ανάμνηση μεταμορφώνεται σε μια ποιητική, συλλογική εμπειρία, εμπνέοντας την ελπίδα στην εποχή της μεγάλης αβεβαιότητας.

Ποια ευχή θα επιλέξεις τώρα που μεγάλωσες; Οι κρεμασμένοι φωτεινοί σπόροι (ύψους περίπου δύο μέτρων ο καθένας) περιστρέφονται από την κίνηση του αέρα, δημιουργώντας ακόμη πιο έντονη την αίσθηση του παραμυθιού. Σαν να είναι ζωντανά, σαν να ανασαίνουν, περιμένοντας να εκπληρώσουν τον σκοπό τους με τη βοήθεια του κοινού.

Το Light a Wish έχει τιμηθεί με το Βραβείο Κοινού στο Amsterdam Light Festival το 2018-2019.

Aether & Hemera: On the Wings of Freedom

Πεταλούδες μέσα στον χειμώνα; Κι όμως.

Μια μεγάλη παρέα από φωτεινές πεταλούδες αιωρείται πάνω από τα Φυτεμένα Δώματα, αλλάζοντας χρώμα ανά διαστήματα. Έτσι όπως είναι εγκατεστημένες εκατέρωθεν του μονοπατιού, ο επισκέπτης οδηγείται ανάμεσά τους, σαν να αποτελεί κι αυτός μέρος τους, αναλογιζόμενος τα πλούσια και ελπιδοφόρα μηνύματα τα οποία μεταφέρει στο DNA του το όμορφο αυτό έντομο: μηνύματα ελευθερίας, εξέλιξης και μεταμόρφωσης. Όλα, ένα πέταγμα μακριά. Δηλαδή, μια κίνηση μακριά.

Όπως αναφέρουν οι καλλιτέχνες από το στούντιο σύγχρονης τέχνης και γραφιστικού σχεδιασμού που σχεδίασε το έργο, «εάν το πέταγμα μιας πεταλούδας μπορεί πράγματι να προκαλέσει καταιγίδα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού [κατά το ομώνυμο φαινόμενο], φανταστείτε τι μπορεί να γεννήσει το πέταγμα από εκατοντάδες πεταλούδες μαζί». Η μεγάλη αλλαγή ξεκινά από μια μικρή πράξη – όχι κάποτε στο μέλλον, αλλά εδώ και τώρα. Καλό είναι να το κρατήσουμε στην άκρη του μυαλού μας.

Βαγγέλης Ξενοδοχίδης: Whale Galaxy

Στο νικητήριο έργο από το φετινό open call του ΚΠΙΣΝ πρωταγωνιστεί ένα πλάσμα το οποίο συνταιριάζει ποιητικά τους δύο πιο μυστηριώδεις, αχαρτογράφητους κόσμους για το ανθρώπινο είδος: τον ωκεανό και το διάστημα. Στο έργο του αρχιτέκτονα Βαγγέλη Ξενοδοχίδη, όπως δείχνει ο τίτλος, πρωταγωνιστεί μια «γαλαξιακή φάλαινα».

Η «φάλαινα» αυτή δεν κολυμπάει, αλλά ίπταται – αυτή την εντύπωση δίνει στον επισκέπτη που την παρατηρεί από κάτω, με φόντο το σκοτάδι του νυχτερινού ουρανού. Το σώμα της αποτελείται από αμέτρητες «χορδές» που αντανακλούν το φως της εγκατάστασης, όπως κρέμονται κάθετα από μια ειδική κατασκευή μερικά μέτρα πάνω από το έδαφος, σαν μια ενιαία γαλαξιακή μάζα που δεν έχει χαρτογραφηθεί ακόμα.

Κινείται από τις ριπές του αέρα, ενώ σε έντονες καιρικές συνθήκες παράγει και ήχο. Έναν ήχο μυστήριο, ανάλογο με εκείνο που κυριαρχεί στα βάθη των ωκεανών.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ