Εμπιστεύονται οι Έλληνες τους γείτονές τους;

Η έννοια της γειτονιάς υπήρξε για δεκαετίες κομβικό στοιχείο της ελληνικής κοινωνίας. Από τα καφενεία των χωριών μέχρι τις πυλωτές και τις μικρές πλατείες των πόλεων, οι γείτονες δεν ήταν απλώς άνθρωποι που μοιράζονταν τον ίδιο δρόμο ή την ίδια πολυκατοικία. Ήταν συχνά οι πρώτοι που προσέτρεχαν σε μια δυσκολία, αλλά και τα άμεσα πρόσωπα σε στιγμές χαράς και καθημερινότητας.

Η πρόσφατη έρευνα της World Values Survey (WVS) 2025, που διεξήχθη στην Ελλάδα από τη διαΝΕΟσις σε συνεργασία με το ΕΚΚΕ και τη MRB Hellas, αποκαλύπτει ωστόσο μια ανησυχητική πραγματικότητα: η εμπιστοσύνη των Ελλήνων προς τους γείτονές τους φθίνει αισθητά.

Συγκεκριμένα, ενώ το 2017 το 61,5% δήλωνε ότι εμπιστεύεται τους γείτονές του, το ποσοστό αυτό το 2025 κατρακύλησε στο 46,6%. Η μείωση αυτή, σχεδόν κατά 15 ποσοστιαίες μονάδες, αποτυπώνει μια ευρύτερη κρίση εμπιστοσύνης που χαρακτηρίζει την ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια.

Η γενικότερη εικόνα της κοινωνικής εμπιστοσύνης

Το φαινόμενο δεν περιορίζεται στις σχέσεις της γειτονιάς. Στο ίδιο κύμα της έρευνας, μόλις το 14,2% των Ελλήνων συμφώνησε με τη θέση ότι «οι περισσότεροι άνθρωποι είναι άξιοι εμπιστοσύνης». Αν και το ποσοστό αυτό παρουσιάζει μια μικρή αύξηση σε σχέση με το 2017, εξακολουθεί να είναι χαμηλό και να τοποθετεί τη χώρα σε απόσταση από τον μέσο όρο πολλών άλλων ευρωπαϊκών κοινωνιών.

Η άνιση κατανομή της εμπιστοσύνης είναι επίσης εντυπωσιακή: στην Αττική οι απαντήσεις ανεβαίνουν στο 21,2%, ενώ στη Θεσσαλονίκη και στη Βόρεια Ελλάδα καταρρέουν στο 7,6% και 5,5% αντίστοιχα. Στις πόλεις η εμπιστοσύνη είναι τριπλάσια σε σχέση με τις αγροτικές περιοχές (16,9% έναντι 5,3%), στοιχείο που φανερώνει πώς το κοινωνικό περιβάλλον μπορεί να επηρεάζει τις ανθρώπινες σχέσεις.

Γιατί είναι σημαντική η γειτονιά;

Η γειτονιά δεν είναι μόνο γεωγραφικός όρος αλλά και κοινωνικό κεφάλαιο. Η εμπιστοσύνη ανάμεσα σε γείτονες αποτελεί θεμέλιο για την αλληλεγγύη, την αίσθηση ασφάλειας και τη συλλογική δράση. Χωρίς αυτήν, οι άνθρωποι κλείνονται περισσότερο στον εαυτό τους, οι κοινωνικές σχέσεις φτωχαίνουν, ενώ υπονομεύεται η δυνατότητα μιας κοινότητας να ανταπεξέλθει σε κρίσεις.

Η διεθνής βιβλιογραφία έχει δείξει ότι η χαμηλή κοινωνική εμπιστοσύνη συνδέεται με χαμηλότερη πολιτική συμμετοχή, περιορισμένη συνεργασία και, σε πολλές περιπτώσεις, δυσμενείς οικονομικούς δείκτες. Στο επίπεδο της καθημερινότητας, σημαίνει λιγότερη διάθεση για βοήθεια, μικρότερη κοινωνική συνοχή και, τελικά, περισσότερη αποξένωση.

Η μεγάλη πρόκληση για την Ελλάδα είναι να ανακτήσει ένα κλίμα εμπιστοσύνης στις μικρές κοινότητες, εκεί όπου οι δεσμοί μπορούν να αναπτυχθούν πιο άμεσα και ουσιαστικά. Η γειτονιά, παρά τις αλλαγές στον τρόπο ζωής, εξακολουθεί να είναι ένα προνομιακό πεδίο συνύπαρξης, με δυνατότητα να λειτουργήσει ως «εργαστήριο» κοινωνικής συνοχής.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ