Πώς το TikTok αλλάζει τη σχέση μας με το φαγητό

Οι σημερινοί σαραντάρηδες μεγάλωσαν με τις συνταγές του Τσελεμεντέ, τα ξεθωριασμένα τετράδια που περνούσαν συνήθως από τη μητέρα στην κόρη και τα βαριά βιβλία μαγειρικής, όπως εκείνα της κυρίας Βέφας Αλεξιάδου. Η γαστρονομική παιδεία διαμορφωνόταν τότε μέσα από οικογενειακές παραδόσεις και την τηλεόραση, η οποία διέθετε απαραιτήτως τηλεοπτικό χρόνο για μαγείρισσες και μάγειρες. Στην πορεία, οι τελευταίοι απέκτησαν σταδιακά τις δικές τους ώρες προβολής και έγιναν αναγνωρίσιμες φιγούρες στα πρωινά προγράμματα.

Και κάπως έτσι, ο κόσμος του φαγητού πέρασε από τη γαλήνη της κουζίνας στην ταχύτητα του ψηφιακού κόσμου. Πρώτα εμφανίστηκαν τα sites, ακολούθησαν οι εκπομπές στο YouTube και στη συνέχεια το Instagram, που δεν άργησε να μετατραπεί από πλατφόρμα κοινοποίησης συνταγών σε ένα είδος οπτικού ημερολογίου φαγητού: το πού, το πώς και το τι τρώμε έγινε θέαμα.

Πλέον, για τις νεότερες γενιές, το TikTok είναι αυτό που καλύπτει σε μεγάλο βαθμό τις ανάγκες έμπνευσης γύρω από το φαγητό. Δεν πρόκειται μόνο για εύκολες ιδέες και «μαγειρικά κόλπα», αλλά και για προτάσεις μαγαζιών από όλο τον κόσμο. Το ερώτημα που τίθεται, είναι αν όλα αυτά επηρεάζουν ή ακόμη και διαμορφώνουν την αντίληψή μας για το φαγητό.

Σύμφωνα με στοιχεία της ίδιας της πλατφόρμας, το TikTok φιλοξενεί περισσότερα από ένα δισεκατομμύριο βίντεο που σχετίζονται με το φαγητό, γεγονός που καθιστά αναμενόμενο τον αντίκτυπο της σελίδας στις διατροφικές μας επιλογές. Όπως αναφέρεται σε σχετικό άρθρο του BBC, έκθεση του περασμένου Απριλίου από το MyFitnessPal και το Πανεπιστήμιο του Δουβλίνου έδειξε ότι το 57% των χρηστών της Gen-Z και των Millennials επηρεάζονται ή υιοθετούν τακτικά διατροφικές τάσεις που βλέπουν στην εφαρμογή.

Οι τάσεις αυτές συχνά γίνονται viral με τη βοήθεια food creators με τεράστιο κοινό. Αυτοί οι δημιουργοί περιεχομένου είτε φτιάχνουν νέες συνταγές, είτε δοκιμάζουν τις δημιουργίες άλλων, είτε μοιράζονται αγαπημένα φαγητά και μαγαζιά. Όταν η ανταπόκριση του κοινού είναι άμεση και θετική, αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα βίντεό τους να αποκτούν μεγάλη δυναμική.

Δεν είναι σπάνιο τα βίντεο γύρω από το φαγητό να συνοδεύονται από clickbait λεζάντες όπως «Η ΚΑΛΥΤΕΡΗ συνταγή για μακαρόνια που έγινε ποτέ!» ή «ΠΡΕΠΕΙ να το δοκιμάσετε αυτό!». Οι φράσεις αυτές έχουν σκοπό να τραβήξουν την προσοχή και να δημιουργήσουν αίσθηση ίντριγκας, αυξάνοντας τις πιθανότητες παρακολούθησης και, κατ’ επέκταση, τις προβολές για τον δημιουργό.

Μόλις ένα βίντεο αρχίσει να συγκεντρώνει προβολές, likes, σχόλια και κοινοποιήσεις, ο αλγόριθμος του TikTok το προωθεί περαιτέρω σε χρήστες που έχουν δείξει ενδιαφέρον για παρόμοιο περιεχόμενο. Είτε εξαιτίας του FOMO, είτε απλώς από περιέργεια, οι χρήστες υιοθετούν τις νέες τάσεις και μάλιστα ασυναίσθητα.

Στο TikTok δεν κυριαρχούν μόνο οι ιδέες για το τι να μαγειρέψουμε, αλλά και για το πού να φάμε. Δημιουργοί, influencers και διασημότητες επηρεάζουν τις επιλογές του κοινού, είτε μέσω απλών προτάσεων είτε μέσω συνεργασιών με μάρκες για την προώθηση προϊόντων ή ακόμα και για την κυκλοφορία των δικών τους brand.

Έρευνα στις ΗΠΑ αποκάλυψε ότι το 53% των χρηστών του TikTok έχουν επισκεφθεί ή παραγγείλει φαγητό από εστιατόριο επειδή το είδαν στην πλατφόρμα. Όπως οι θετικές κριτικές στην Google, έτσι και τα σύντομα, καλογυρισμένα βίντεο επηρεάζουν σημαντικά τις επιλογές μας για φαγητό έξω.

Η Ηλιάνθη, 27 ετών, μοιράζεται: «Μου πετάει πολύ συχνά το TikTok συνταγές για φαγητά. Μου έχει δώσει γενικά πολύ ωραίες και εύκολες ιδέες. Κάποιες τις χρησιμοποιώ πολύ, αλλά πολλές φορές είναι και δύσκολο γιατί απλά δείχνουν τι κάνουν χωρίς να αναφέρουν τα υλικά ή τη διαδικασία, οπότε απλά το βλέπω και το προσπερνάω. Τώρα, όσον αφορά μαγαζιά, πολλές φορές μου δίνει προτάσεις και λέω να πάω. Έχει να κάνει συνήθως με την αισθητική του βίντεο».

«Από συνταγές στο TikTok, ορκίζομαι στα banana pancakes. Εκεί τα είδα για πρώτη φορά», συμπληρώνει με ενθουσιασμό.

Η Γεωργία, 23 ετών, δηλώνει: «Κάθε φορά που δεν έχω σκεφτεί κάποια συνταγή, πατάω και βγάζει πολλές. Κάποιες εύκολες, κάποιες δύσκολες αλλά συνήθως πετυχημένες. Έχω φτιάξει και αποτυχημένες, αλλά κυρίως γλυκά. Αυτό που με πειράζει είναι ότι από όταν μπήκα στο food TikTok, μου ανοίγει περισσότερο η όρεξη όταν σκρολάρω. Για τα μαγαζιά, σίγουρα κοιτάω τις κριτικές, αλλά δεν τα εμπιστεύομαι πάντα γιατί πολλά είναι και πληρωμένα, οπότε ανατρέχω στα σχόλια».

Με τη σειρά της, η Νόρα, 27 ετών, προσθέτει: «Παλιότερα μου πετούσε περισσότερες συνταγές και λιγότερα μαγαζιά, τώρα νιώθω ότι έχει συμβεί το ανάποδο. Μου κάνει περισσότερες προτάσεις για μαγαζιά. Μάλλον, έχει να κάνει περισσότερο με τον αλγόριθμο, γιατί βλέπει ότι έχω περισσότερη διάδραση σχετικά με αυτό το περιεχόμενο. Γενικά, αν θέλω να επισκεφτώ μια νέα πόλη ή χώρα, θα ψάξω μέσω TikTok και όχι τόσο Google.

Για τις συνταγές τις βλέπω μόνο για το κομμάτι της αισθητικής και για καμία ιδέα. Όσες έχω προσπαθήσει να φτιάξω, δεν μου έχουν πετύχει, είτε κάτι λάθος πάει με τις αναλογίες, δεν ξέρω. Παρόλα αυτά, μου αρέσει να τα βλέπω».

Ο Κώστας, 29 ετών, εκφράζει μια διαφορετική στάση: «Το TikTok δεν κατάφερε να μας κερδίσει ως πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, πόσο μάλλον στη μαγειρική. Θα έλεγα ότι είμαστε πιο κλασικοί, μπαίνουμε σε site».

Το TikTok έχει τη δύναμη να διαμορφώνει τάσεις που μεταφέρονται από την οθόνη στην πραγματικότητα. Για παράδειγμα, τα birria tacos, μεξικανική σπεσιαλιτέ, μπήκαν στα μενού πολλών αμερικανικών εστιατορίων χάρη στη δημοτικότητά τους στην εφαρμογή.

Το fufu, βασικό φαγητό στις χώρες της Δυτικής Αφρικής, έγινε παγκοσμίως γνωστό όταν η Princess Joan, Αμερικανίδα influencer με καταγωγή από την Γκάνα, το παρουσίασε σε βίντεό της, εξηγώντας γιατί πρέπει να το τρως με τα χέρια. Ακόμη και το μπλοκ φέτας για τη viral συνταγή “baked feta pasta” έγινε ανάρπαστο, με καταστήματα όπως η αλυσίδα Harris Teeter να σημειώνουν αύξηση 200% στις πωλήσεις.

Ο τρόπος που παρουσιάζεται το φαγητό παίζει επίσης σημαντικό ρόλο. Σε αντίθεση με τις γυαλιστερές εικόνες που κυριάρχησαν για αρκετό καιρό στο Instagram, στο TikTok οι χρήστες δεν φοβούνται να λερωθούν. Ωστόσο, μέσα στον όγκο της πληροφορίας, δεν είναι δύσκολο να χαθεί η ουσία. Πληρωμένες συνεργασίες, παραπλανητικά ή και επικίνδυνα διατροφικά trends, αλλά και προκλήσεις χωρίς επιστημονική βάση, αποτελούν κίνδυνο για τους χρήστες.

Σε αυτόν τον διαρκώς επιταχυνόμενο ψηφιακό κόσμο, όπου όλα αλλάζουν με ταχύτητα, το πιο ουσιαστικό που μπορούμε να κάνουμε είναι να σταματάμε για λίγο. Να επιβραδύνουμε. Να απολαμβάνουμε το φαγητό μας όχι μόνο ως εικόνα, αλλά ως εμπειρία, δημιουργία, φροντίδα και μνήμη. Γιατί τελικά, όσο εξελίσσονται τα μέσα, το φαγητό θα παραμένει πάντα ένας βαθιά ανθρώπινος τρόπος να συνδεόμαστε μεταξύ μας και με τον εαυτό μας.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ