Πότε απόλαυσες τελευταία φορά το φαγητό σου χωρίς να κοιτάς το κινητό;

«Το κινητό δεν είναι ποτέ στο τραπέζι όταν τρώω. Το ίδιο ζητάω να κάνουν και οι υπόλοιποι συνδαιτυμόνες», λέει η Βίκυ. Μια φράση απλή, σχεδόν αυτονόητη, κι όμως σήμερα ακούγεται επαναστατική. Ζούμε σε μια εποχή όπου τα smartphones έχουν γίνει προέκταση του χεριού μας. Μας ξυπνούν το πρωί, μας καθοδηγούν στη δουλειά, μας συντροφεύουν στις μετακινήσεις, μας υπενθυμίζουν ραντεβού, ειδήσεις, υποχρεώσεις. Κι όμως, υπάρχει μια στιγμή μέσα στη μέρα που, παραδοσιακά, ήταν αφιερωμένη στη σύνδεση με τους ανθρώπους γύρω μας.

Πλέον, η ώρα του φαγητού συνοδεύεται από ειδοποιήσεις που αναβοσβήνουν πάνω στο τραπέζι, φωτογραφίες που ανεβαίνουν στα social media πριν ακόμη δοκιμάσουμε την πρώτη μπουκιά, τα «μόνο ένα γρήγορο τσεκάρισμα» που μετατρέπεται σε λεπτά σιωπής.

«Προσπάθησα να κάνω detox το καλοκαίρι», μου λέει μία φίλη τις προάλλες και βρισκόμαστε να συζητάμε ξανά για το πόσο έχουμε κουραστεί να είμαστε συνεχώς συνδεδεμένοι χωρίς κανέναν λόγο. «Είναι περισσότερο συνήθεια, μια ανούσια κίνηση», επιβεβαιώνει.

«Η τελευταία φορά που μπορώ να θυμηθώ ένα γεύμα χωρίς καθόλου κινητά ήταν το καλοκαίρι στην Ηρακλειά», λέει ο Ηλίας. «Με το που μπήκαμε στην αυλή της ταβέρνας ήταν σαν να βρεθήκαμε στο σπίτι της γιαγιάς και του παππού στο χωριό. Κάτι η χρυσή ώρα του ηλιοβασιλέματος, κάτι το φαγητό μετά τη θάλασσα, κάτι οι μυρωδιές… τα τηγανητά κολοκυθάκια σαν όνειρο. Τα κινητά έμειναν στην τσάντα για δύο ώρες και βγήκαν μόνο για να πληρώσουμε».

Η αλήθεια είναι ότι αυτό που περιγράφει ο Ηλίας δεν είναι μόνο θέμα ρομαντικής διάθεσης. Η επιστήμη συμφωνεί. Έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Journal of Experimental Social Psychology έδειξε ότι η χρήση κινητού στη διάρκεια ενός γεύματος μειώνει την απόλαυση της εμπειρίας. Όσοι είχαν το τηλέφωνο στο τραπέζι, ακόμη κι αν δεν το χρησιμοποιούσαν διαρκώς, κατέληγαν να το τσεκάρουν κατά μέσο όρο το 11% του γεύματος. Το αποτέλεσμα; Μια «μέτρια αλλά αισθητή μείωση» στην ευχαρίστηση και στην κοινωνική σύνδεση με τους άλλους συνδαιτυμόνες.

Η Elizabeth Dunn, καθηγήτρια ψυχολογίας και μία εκ των δύο ερευνητών σημειώνει: «Τα κινητά κάνουν τη διαφορά. Μπορεί να είναι μια μικρή μείωση, αλλά αλλοιώνει την εμπειρία με τρόπους που δύσκολα συνειδητοποιούμε». Αυτό το φαινόμενο δεν περιορίζεται μόνο στην ώρα του δείπνου. Σε δεύτερο πείραμα, περισσότεροι από 100 άνθρωποι κλήθηκαν να καταγράψουν την ψυχολογική τους κατάσταση πέντε φορές την ημέρα. Όσοι έκαναν χρήση κινητού στη διάρκεια μιας προσωπικής αλληλεπίδρασης, ανέφεραν λιγότερη ικανοποίηση και συναισθηματική σύνδεση.

Για χιλιάδες χρόνια, το φαγητό δεν ήταν μόνο τροφή. Ήταν τελετουργία. Το κυνήγι, η προετοιμασία και η κατανάλωση γεύματος ήταν πράξεις συλλογικές, που ενίσχυαν την αίσθηση του «ανήκειν». Σήμερα, οι έρευνες δείχνουν ότι το να τρώμε μαζί εξακολουθεί να έχει βαθιά σημασία: χτίζει εμπιστοσύνη, ενισχύει δεσμούς και λειτουργεί ως αντίβαρο στον κατακερματισμένο, ψηφιακό τρόπο ζωής. «Το φαγητό, η μουσική, τα κοκτέιλ και φυσικά η παρέα με έκαναν να ξεχάσω ακόμη και την ώρα. Το τηλέφωνό μου ήταν κάπου στην τσάντα κι ούτε που το σκέφτηκα», επιβεβαιώνει η Κέλλυ.

Οι μικρές καθημερινές αποφάσεις μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Η Δήμητρα, για παράδειγμα, αποφάσισε να κάνει ένα «διάλειμμα» από το Instagram πριν ξεκινήσει τις καλοκαιρινές της διακοπές κι έκτοτε δεν έχει ξαναμπεί στην εφαρμογή. «Δεν τρώω ποτέ τσεκάροντας το κινητό. Το αφήνω ανάποδα για 10 λεπτά», λέει, σημειώνοντας πώς το εφαρμόζει στην καθημερινότητά της. «Το έχω στην άκρη του τραπεζιού όταν τρώω αλλά δεν το τσεκάρω», προσθέτει η Αγγελική.

Το φετινό καλοκαίρι, η αποχή από τα social media έγινε ευθαρσώς αναπολογητικά και χωρίς τύψεις για τη Βιβή. Η απόφασή της να απέχει στην καθημερινότητά της, επηρέασε αρκετές στιγμές της ημέρας, όπως την ώρα του φαγητού. «Η ικανοποίηση της δημοσίευσης, με τα σχόλια, τις καρδούλες, τη γενικότερη αλληλεπίδραση και επικοινωνία ενδεχομένως που προσφέρουν τα so.me, θα ήταν σίγουρα μεγάλη, πόσο μάλλον σε φωτογραφίες και videos από τις καλοκαιρινές μου διακοπές, αλλά, αν κάτι μου έλειπε περισσότερο, αυτό ήταν η ξεγνοιασιά μου.

Χωρίς πολύ κινητό, so.me και ίντερνετ για αρκετές ώρες (με βάση πάντα τα δεδομένα μου), e-mails, ομαδικά chat σε Viber κλπ. αποφάσισα να μην παίρνω μαζί το κινητό μου σ’ όλες τις εξόδους μου, να διαβάζω βιβλία, να τρώω ήρεμη χωρίς να τσεκάρω το κινητό μου και να έχω φωτογραφική μηχανή για να βγάζω από εκεί όσες φωτογραφίες ήθελα. Τα κατάφερα; Θα πω ναι, σε μεγάλο βαθμό. Θα μπορούσα να κάνω το ίδιο challenge τώρα το φθινόπωρο; Σίγουρα όχι», καταλήγει.

Ένα ακόμη ενδιαφέρον εύρημα της προαναφερθείσας έρευνας είναι το «φαινόμενο ντόμινο». Όπως εξηγεί η ομάδα της Dunn, η χρήση κινητού είναι μεταδοτική: αν ένας το ακουμπήσει στο τραπέζι, είναι πολύ πιθανό να ακολουθήσουν κι άλλοι. Το αντίθετο όμως ισχύει εξίσου – όταν ένας αποφασίζει να το αφήσει στην άκρη, συχνά δημιουργεί ένα θετικό κλίμα που παρασύρει την παρέα σε περισσότερη προσοχή, συζήτηση και ουσιαστική επαφή.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ