16 λέξεις που δεν σημαίνουν αυτό που νομίζεις

Το ημερολόγιο δείχνει Τρίτη 21 Φεβρουαρίου και το ρολόι 12:37. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή 14 άνθρωποι σε όλη την Ελλάδα λένε ταυτοχρόνως τη λέξη ‘νομενκλατούρα’. Οι δύο χρησιμοποίησαν τη λέξη με την ακριβή σημασία της. Έξι από αυτούς τη συμπεριέλαβαν σε ομιλία τους και την υπερτόνισαν, αν και η σημασία της έτσι όπως τη χρησιμοποίησαν είναι αμφιβόλου βεβαιότητος. Επίσης, τρεις τη χρησιμοποίησαν σε λογύδριο για να πείσουν γκομενάκια να μπουν στην κομματική οργάνωση που οι ίδιοι ανήκουν, είτε σε ‘νεοσύλλεκτα’ γκομενέτα μέσα στην ίδια οργάνωση για να τα θαμπώσουν και να τα έχουν από κοντά. Δύο, ακόμα, τη διάβασαν σε κείμενο και την επανέλαβαν, απλώς επειδή τους άρεσε. Ο ένας τη χρησιμοποίησε σε ένα ποίημα, κάνοντας ομοιοκαταληξία με τη λέξη ‘δεκοχτούρα’.

Ο άνθρωπος ψάχνει τη γνώση και αυτό είναι θαυμάσιο, απλώς συμβαίνει επειδή δεν μπορεί να είναι συνεχώς ευτυχισμένος ανάμεσα σε άλλους ανθρώπους και αυτό είναι δυσάρεστο. Η γνώση και όλα τα μαγικά πράγματα που συμβαίνουν στον κόσμο έχουν τη λειτουργία να παρατείνουν το αναπόδραστο, δηλαδή να δίνουν την ψευδαίσθηση ότι αξίζει να ζούμε για πλείστους λόγους. Αν μπορείς να καλύψεις το χρονικό φάσμα ώστε να πεθάνεις από φυσικά αίτια, είναι το ιδανικό.

Ωστόσο, ένα ζήτημα προκύπτει όταν ο άνθρωπος αρνείται την αγνωσία*. Η δυσκολία να πει “δεν ξέρω” φέρνει πίεση και η επόμενη φορά της άγνοιας φέρνει νέα πίεση η οποία αθροίζεται στην προηγούμενη. Σύντομα, ο άνθρωπος που δεν ξέρει προσπαθεί να μάθει. Αλλά οι όροι γίνονται περιοριστικοί, διότι δεν υπάρχει η βεβαιότητα ότι μπορεί να μάθει ουσιαστικά μία κατάσταση ή μία λέξη, που είναι και το προκείμενο.

*Έγραψα ‘αγνωσία’ και το αφήνω, διότι είμαι απλώς τυχερός που είναι συνώνυμη της άγνοιας. Θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε άλλο, ας πούμε στην ιατρική είναι η απώλεια της ικανότητας αναγνώρισης προσώπων, σχημάτων, ήχων, οσμών κλπ. λόγω αδυναμίας του εγκεφάλου να επεξεργαστεί τα ερεθίσματα που λαμβάνονται από κάποιο αισθητήριο όργανο (πρόκειται δηλαδή για βλάβη του ίδιου του εγκεφαλικού φλοιού και όχι των αισθητηρίων οργάνων).

Και παρά το κενό, βρίσκεται στη διαδικασία να χρησιμοποιήσει τη λέξη. Ανήκω στο κλαμπ και το καταλαβαίνω. Όταν, δε, ανακαλύπτει κάτι που ξέρει, φουσκώνει σαν παγόνι, σαν να είναι ένας αστερισμός του σύμπαντος. Τις προάλλες, στο κείμενο για τον Λούι Σι Κέι, αναγνώστης έγραψε, “καλά, νομίζετε ότι δεν βλέπουμε κι εμείς nerdwriter”, κάτι που ενδεχομένως να εξομοιώνει τον nerdwriter με τον Όσκαρ Γουάιλντ και τα λόγια του με την πρώτη παράγραφο του ‘Φάουστ’ του Γκαίτε, αν και υποθέτω ότι ο ‘Φάουστ’ είναι πολύ πιο δύσκολο, άσε που αρκεί να ξέρεις ότι πούλησε την ψυχή του στο διάβολο.

Σε ένα κόσμο εννοιών και αρκετά πολιτικοποιημένο, η ευκολία να φθάσεις στο τι σημαίνει μία λέξη ή μία έννοια παρακάμπτει την πράξη, δηλαδή να φθάσεις εκεί. Ως αποτέλεσμα, μπορεί, θέλοντας να εντυπωσιάσεις, να χρησιμοποιήσεις μία λέξη ή έννοια με τρόπο που είναι αμφίβολος. Παρακάτω παρατίθεται μία λίστα από λέξεις που ενδεχομένως να έχουν διαπομπευθεί από τη χρήση (θα προσπαθήσω να κρατήσω μόνο εκείνες που αφορούν στον αγώνα και την επανάσταση). Πηγές, τα λεξικά και το ίντερνετ, κυρίως η Wikipedia. Μη με σκοτίζετε.

Κολεκτίβα: Ασφαλώς από το ρήμα collect, που σημαίνει συλλέγω, η κολεκτίβα είναι ένα σύνολο ανθρώπων που δουλεύουν μαζί για να πραγματώσουν κάποιο εγχείρημα χωρίς να είναι αναγκασμένοι να υπάγονται σε ιεραρχίες. Για την ακρίβεια, είναι αναγκασμένοι να ζουν ελεύθεροι μέσα στο σύνολο χωρίς να καταδυναστεύονται από αξιώματα. Άρα, όσο φίλος σου κι αν είναι το αφεντικό σου, είναι το αφεντικό σου. Δεν βρίσκεσαι σε κολεκτίβα, παρά στη δουλειά.

Νεποτισμός: Η οικογενειοκρατία, όρος που προέκυψε από την τάση των Ρωμαίων ποντίφικων, κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης, να παραχωρούν εύνοιες στους συγγενείς τους και ιδίως στους ανιψιούς τους. Άλλωστε η η ίδια η λέξη έχει ρίζα της το λατινικό nepos, που σημαίνει ανιψιός.

Νομενκλατούρα (η): Για καιρό θεωρούσα ότι νομενκλατούρα σημαίνει γραφειοκρατία, αλλά πότε κατάλαβα τη Σοβιετική Ένωση και γενικώς τη ρώσικη κουλτούρα για να το κάνω σωστά με αυτήν τη λέξη; Βγαίνει από το λατινικό nomen, που σημαίνει όνομα και το ρήμα calo, που σημαίνει… καλώ. Είναι, δηλαδή, η ονοματοδοσία, ενώ πολιτικά είναι ο κατάλογος ονομάτων αξιωματούχων στα σοσιαλιστικά καθεστώτα και, κατά συνέπεια, η προνομιούχα κοινωνική τάξη των αξιωματούχων. Στα σοσιαλιστικά καθεστώτα. Και τώρα που είπατε σοσιαλιστικά…

Σοσιαλισμός: Αυτό είναι ένα κοινωνικό και οικονομικό σύστημα κατά το οποίο τα μέσα παραγωγής γίνονται ιδιοκτησία κοινωνική αντί να είναι ατομική. Δηλαδή, τα παίρνει το κράτος και τα μοιράζει στους ανθρώπους του. Τα μοιράζει, όμως.

Ακρόπολη: Είναι αυτό το κτίσμα… Πάνω στους βράχους… Αυτό που πήρε το όνομά του για να δηλώσει ότι είναι η άκρη της πόλης… Όχι, όχι, όχι το άλλο, όχι ο ναός με τους κίονες και τα σχετικά. Αυτό λέγεται αλλιώς. Λέγεται Παρθενώνας. Παρ-θε-νώ-νας.

Ιμπεριαλισμός: Το να πολεμάς τον ιμπεριαλισμό είναι κάτι σαν να πολεμάς τον καπιταλισμό, αλλά όχι το ένα και το αυτό. Επίσης, δεν πολεμάς ένα λογοτεχνικό κίνημα, όπως είναι ας πούμε ο υπερρεαλισμός, διότι η διαφορά του ιμπεριαλισμού με τον υπερρεαλισμό είναι ότι ο ένας λέγεται υπερρεαλισμός και ο άλλος ιμπεριαλισμός (εκνευριστική παρήχηση mode on). Ο ιμπεριαλισμός δεν είναι, δηλαδή, η αγάπη του Εγγονόπουλου, αλλά η τάση κρατών να αποκτήσουν νέα εδάφη ή οικονομική και πολιτική επιρροή σε βάρος της αυτοδιάθεσης και ανεξαρτησίας άλλων κρατών.

Διαλεκτική: Ανέκαθεν θεωρούσα διαλεκτική την τάση να πλάθουμε στο μυαλό μας μονολόγους που θέλουμε να πούμε στους άλλους για να λυθεί μία παρεξήγηση, διότι αυτό σημαίνει ότι τους ταυτίζουμε με αντικείμενα. Αυτός ο τέλειος μονόλογος δεν συμβαίνει, διότι επιφέρει την αντίδραση και άρα το σχέδιο γρήγορα παραπέμπεται στις καλένδες. Τουναντίον, φαίνεται ότι είναι η συστηματική συζήτηση που στοχεύει στην αναζήτηση της αλήθειας, αλλά και επιστημονική μέθοδος, η οποία εξετάζει τους γενικούς νόμους κίνησης και εξέλιξης της φύσης και της κοινωνίας.

Μυστικισμός: Φιλοσοφική αντίληψη σύμφωνα με την οποία η γνώση ή η επαφή με το θείο επιτυγχάνεται, όχι με τις αισθήσεις ή τη λογική αλλά, με την αμεσότητα της έκφρασης.

Κωνσταντίνος Καραμανλής: Όχι, δεν είναι αυτό το παλικάρι που έχει παντρευτεί τη γιατρό. Αυτός είναι ο ανεψιός, όπως ο Άντι Γκαρσία του Αλ Πατσίνο στο ‘Νονό 3’, μόνο με το ίδιο επώνυμο και σε πιο χοληστερινοειδή κατάσταση. Ο Κωνσταντίνος ήταν εκείνος που δήλωνε τα φρύδια του στην Εφορία, που μιλούσε σαν να είχε κολλήσει το χι στον οισοφάγο του, αλλά και που τα κουστούμια και τα υπέροχα παλτό του πήγαιναν λες και δεν υπήρχαν πριν από αυτό. Εκείνος που είχε αυτοεξοριστεί στο Παρίσι και είχε γυρίσει στην Αθήνα μετά το τέλος της Γιούντα (πάνω που έλεγα ότι δεν μπορώ να γίνω περισσότερο εξυπνάκιας) και που έκανε ακόμα περισσότερο κουλ τη φράση “επέστρεψε από το Παρίσι” λες και δεν ήταν από μόνη της μία βάφλα με τρεις μπάλες παγωτό –ανάμεσά τους και στρατσατέλα- και κρουσταλλωμένη μερέντα για το στυλ.

Μπουρζουαζία: Είναι, ουσιαστικά, η τάξη των αστών και των κτηματιών. Η γαλλική λέξη ‘bourgeois’ σημαίνει ‘κάτοικοι της πόλης’. Χρησιμοποιείται αρνητικά.  Το ίδιο, βεβαίως, συμβαίνει και με λέξεις που δεν θα έπρεπε, διότι είμαστε τοξικοί. Άπαντες.

Ιδεαλισμός: Το είπε προσφάτως ο Βασίλης Κικίλιας στη Βουλή, οι ‘ιδεαλισμοί του ΣΥΡΙΖΑ’, εννοώντας κάτι κακό. Δεν είναι: πρόκειται για τη φιλοσοφική αντίληψη η οποία αποδίδει στις ιδέες, τα προϊόντα, δηλαδή, της ανθρώπινης συνείδησης, πρωταρχικό ρόλο στην ιστορική εξέλιξη, ενώ αποδίδει στην αντικειμενική πραγματικότητα δευτερεύοντα ρόλο. Με το ‘αντικειμενική πραγματικότητα’ να πέφτει στο τραπέζι, να πω κάτι, έτσι, για τη σιγουριά…

Ιδανικό: ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ένα γεγονός. Είναι μία αλληλουχία σκέψεων που θέλουμε να γίνει γεγονός.

Κυνισμός: Η φιλοσοφία των Κυνικών, της σχολής που ίδρυσε ο Αντισθένης, υποστήριζε την ανεξαρτησία του ανθρώπου από το κοινωνικό περιβάλλον, την περιφρόνηση των κοινωνικών θεσμών και τον περιορισμό των αναγκών του ανθρώπου. Η σύγχρονη έννοια βγήκε από την ίδια τη στάση τους, η οποία έγινε συνώνυμη της πρόκλησης, της αδιάκριτης ενόχλησης των άλλων και της αδιαντροπιάς. Η έλλειψη σεβασμού, αλλά και ηθικής (αμοραλισμός), η σκληρότητα, η παγερή αδιαφορία και η ωμή ειλικρίνεια.

Γιώργος Παπανδρέου (ο): Δεν είναι ο πρωθυπουργός της Ελλάδας από το 2009 έως το 2011. Αυτός είναι ο Γιωργάκης. Ο Γιώργος είναι ο παππούς, ο Γέρος της Δημοκρατίας, εκείνος ο πολιτικός που αναφώνησε το λόγο της απελευθέρωσης μετά τη λήξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου αλλά και που άφησε- ο θρύλος αναφέρει ότι έδωσε την ευχή του- να καταδικαστεί ο Νίκος Μπελογιάννης σε θάνατο.

Ανθρωπισμός: Πρόκειται για έννοια χωρίς ορισμό αποδεκτό από όλους. Ως εκ τούτου, οι παρακάτω ορισμοί είναι όλοι σχετικοί (πηγή, Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος). 1. Η στενή σημασία του είναι η στροφή προς την κλασική αρχαιότητα, που παρατηρήθηκε κατά το διάστημα της αναγέννησης. 2. Σύνολο αξιών με κέντρο και άξονα τον άνθρωπο. 3. Η αίσθηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και δύναμης, της ευθύνης για την καλλιέργεια και τη διατήρησή της και την κατάκτηση της ακεραιότητας και της ολοκληρωμένης ανθρώπινης ζωής. 4. Με τον όρο εννοείται ένα μορφωτικό ιδεώδες ως ιδιοποίηση της κλασικής παράδοσης, μετά η αποκατάσταση του σύγχρονου ανθρώπου εξαρχής και, τέλος, η αναγνώριση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας σε κάθε άτομο (πηγή, Καρλ Γιάσπερς). 5. Η συμφιλίωση του ανθρώπου με τον άνθρωπο και η προσπάθεια του ανθρώπου να εννοηθεί από το συνάνθρωπο.

Κομφορισμός (ο): Εδώ πρόκειται για διπλό λάθος, αν υποθέσουμε ότι γνωρίζαμε τη λέξη από πριν. Ο κομφορμιστής είναι ένας τύπος που έχει προσαρμοστεί στις απαιτήσεις και τους τύπους συμπεριφοράς της ομάδας στην οποία ανήκει, ενώ ο αντικομφορμιστής το αντίθετο: Αυτός που δεν συμμορφώνεται με τις νόρμες της πλειοψηφίας, δεν συμφωνεί με το κατεστημένο, με τις καθεστηκυίες αρχές ή πρακτικές ή συμπεριφορές, που δεν έχει ως στόχο τις ανέσεις ή την καλοπέραση και το βόλεμα αλλά ένα τρόπο ζωής που ο ίδιος θεωρεί πιο ουσιαστικό ή πάντως πιο πηγαίο και προσωπικό. Συχνά ο περιθωριακός και ο ατομιστής, αλλά και ο επαναστάτης (πηγή Wikipedia, με ψοπυ παστε για τον αντικομφορμιστή, για να μην παρεξηγιόμαστε).

Πέρασε και αυτό το ταξίδι στη γνώση και το μόνο που θα καταφέρω είναι, όταν δημοσιευτεί το κείμενο, να θυμηθώ μία λεξάρα την οποία κάνουμε οι περισσότεροι λάθος. Μετά από αυτό το πιλάφι, ωστόσο, ακόμα να καταλάβω αν ξέρει η αριστερά τι ποιεί η δεξιά (της) και το αντίθετο.