Η ιστορία των Άρλεκιν στην Ελλάδα, από την αρχή μέχρι το τέλος τους
Από το 1979 μέχρι και το 2024 η Ελλάδα «ξεχνιόταν με ένα Άρλεκιν». Αυτή είναι ιστορία των pocket βιβλίων μέσα από τους ανθρώπους που τα υπηρέτησαν.
- 24 ΙΟΥΝ 2025
Οι εφημερίδες, πιασμένες με μανταλάκια στον σπάγκο, εκτός από ενημέρωση, πρόσφεραν και ίσκιο στους περιπτεράδες ενώ από ακριβώς από κάτω, στοιβαγμένα, τα περιοδικά της εποχής μπορούσαν να αλλάξουν προς το καλύτερο τα οικονομικά ή τα ερωτικά σου με 5+1 τρόπους.
Λίγο πιο δίπλα, άστραφτε η ευτυχία η οποία ήταν χάρτινη και χωρούσε στην τσέπη σου. Μαζί με την ευτυχία, στο ίδιο πακέτο, ερχόταν και το καλό τέλος. Άλλωστε, τι άλλο να ζητήσει ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας από αυτή τη ζωή; Ένα καλό τέλος, συγκινήσεις, έρωτα και ένα ζευγάρι γυμνασμένα μπράτσα που, εκτός από το να σφίγγουν λυγερές μέσες, κρατούν σαν τον Άτλαντα έναν θόλο προστασίας πάνω από το ταίρι τους.
Όλα τα παραπάνω – απαραίτητη προϋπόθεση μαζί με το happy end – έπρεπε να διαδραματίζονται σε ένα εξωτικό μέρος, όχι στα Άνω Πατήσια ή το Γαλάτσι – no offence.
Άρλεκιν λοιπόν, τα pocket βιβλία που, αν τοποθετούσες τη συλλογή σου δίπλα από τις τεράστιες τηλεοράσεις, τις ξεπερνούσαν σε όγκο, αυτά έβρισκε κάποιος στο περίπτερο της γειτονιάς του από τα τέλη των ‘70s μέχρι και το 2024, όταν και σταμάτησε η κυκλοφορία τους στην Ελλάδα.
Και μπορεί τα Άρλεκιν να πλήρωσαν – όπως όλος Περιοδικός Τύπος – τις μεγάλες αλλαγές στη ζωή μας (διαδίκτυο, οικονομική κρίση) από το 2000 και μετά, αλλά εξακολουθούν μέχρι και σήμερα, είτε με υποτιμητικό είτε με έναν νοσταλγικό τόνο, να βρίσκουν χώρο στις συζητήσεις μας. Αυτό, όπως λέει ο Χάρης Νικολακάκης, υπεύθυνος των εκδόσεων ΧΑΡΛΕΝΙΚ Ελλάς (Bell, Silk), οφείλεται στο γεγονός ότι «τα Άρλεκιν είναι μια λέξη που έχει μπει στο λεξιλόγιό μας, είναι μέρος της ποπ κουλτούρας στην Ελλάδα».
Με τον Χάρη Νικολακάκη συναντηθήκαμε στα γραφεία της ΧΑΡΛΕΝΙΚ Ελλάς στην Εμμανουήλ Μπενάκη, στο κέντρο της Αθήνας και των εκδοτικών οίκων που, πραγματικά, είναι παντού, όπου κι αν στρέψεις το βλέμμα σου.
Από το γραφείο του, λοιπόν, γυρίσαμε το χρόνο πίσω, στις χρυσές εποχές του Περιοδικού Τύπου, μάθαμε την ιστορία των Άρλεκιν και προσγειωθήκαμε ξανά στη σκληρή πραγματικότητα των ημερών μας η οποία, τελικά, έφερε και κάτι καλό: την εμφάνιση Ελληνίδων συγγραφέων όπως είναι η Έλενα Αντωνίου και η Οφηλία (aka Έλενα Μεγαρίτη), όπως και το πρώτο γκέι Άρλεκιν από τον Γιώργο Αγγελίδη.
Εγχειρίδιο για αρχάριους: Τα Άρλεκιν ανήκουν στον ευρύτερο χώρο της αισθηματικής λογοτεχνίας. Οι ιστορίες είναι μικρές (μέχρι 50.000 λέξεις), εθιστικές και τυπωμένες σε φτηνό χαρτί. Δεν μπαίνουν στο βιβλιοπωλείο, αλλά μόνο σε περίπτερο, ψιλικατζίδικα και σούπερ μάρκετ. Με λίγα λόγια, είναι Περιοδικός Τύπος.
Τέλη του ‘70 και η Ελλάδα ξεχνιέται με ένα Άρλεκιν
Το πρώτο Άρλεκιν στη χώρα μας ήταν ο Απαγορευμένος Παράδεισος της Anne Mather και κυκλοφόρησε τον Ιούνιο του 1979 από την ΧΑΡΛΕΝΙΚ Ελλάς. Βέβαια, το συγκεκριμένο είδος δεν ήταν ελληνική υπόθεση, αλλά καναδική, μιας και η μαμά εταιρεία ήταν η Harlequin.
H Harlequin άρχισε να δημιουργεί πολλά παραρτήματα σε διάφορες χώρες (115 στο σύνολο και σε 32 γλώσσες) και ανάμεσά τους βρισκόταν και η Ελλάδα. Εκδίδει μικρά ρομαντικά μυθιστορήματα, πάντα σε μορφή pocket βιβλίου. «Αυτό σημαίνει ότι είναι πιο οικονομικό. Τότε έλεγαν και στην Ελλάδα ότι όσο έκανε ένα πακέτο τσιγάρα, έπρεπε να κάνει και ένα Άρλεκιν», θυμάται ο Χάρης Νικολακάκης.
Τις πολύ καλές εποχές του Περιοδικού Τύπου στην Ελλάδα εκδίδονταν πολλές και διαφορετικές σειρές, ακόμα και ιστορικά, ιστορίες αγάπης που διαδραματίζονταν σε άλλες εποχές. Οι πιο ρομαντικές ιστορίες ήταν τα Χρυσά Άρλεκιν, τα Special, τα Bianca και τα Desire τα οποία είχαν περισσότερο σεξ.
Αν και υπήρχαν πάντοτε Έλληνες μέτοχοι, οι αποφάσεις έρχονταν από το εξωτερικό και τη Harlequin. «Τη δεκαετία του ‘80» λέει ο Χάρης, «κυκλοφορούσαν κάθε εβδομάδα ακόμα και τέσσερα-πέντε βιβλία. Πουλούσαν καταπληκτικά. Μιλάμε για εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα το κάθε τεύχος. Όλα τα σπίτια τη δεκαετία του ‘80 και του ‘90 είχαν Άρλεκιν».
Στην αρχή ήταν πιο παραδοσιακά και κάπως έτσι θυμούνται οι περισσότεροι το Άρλεκιν σήμερα. Η γυναίκα ήταν πάντα η αθώα και ένα από τα σενάρια που έπαιζε πολύ ήταν αυτό της απροστάτευτης, της φτωχής κοπέλας που γνωρίζει τον μεγιστάνα.
Άλλωστε, σύμφωνα με τον Χάρη, «αυτό που πουλούσαν πάντα τα Άρλεκιν ήταν το όνειρο και ένα ταξίδι σε εξωτικά μέρη. Γι’ αυτό έλεγαν ότι “με ένα Άρλεκιν ξεχνιέσαι”, ένα από τα πιο γνωστά διαφημιστικά σλόγκαν που έχουν βγει στην Ελλάδα».
Και μπορεί να έχουμε συνδέσει τα Άρλεκιν με τις γυναίκες, που όντως ήταν φανατικές αναγνώστριες, όμως αυτό δε σημαίνει ότι ήταν μια αποκλειστικά γυναικεία υπόθεση. «Απευθύνονται σε όποιον θέλει να διαβάσει κάτι να μαλακώσει η ψυχή του, να ταξιδέψει, να έρθει σε επαφή με τα συναισθήματά του, να νιώσει, να ονειρευτεί και, γιατί όχι, να ερωτευτεί», λέει η συγγραφέας Έλενα Αντωνίου η οποία σημειώνει τεράστια επιτυχία στις μέρες μας μέσω – και – της σειράς Silk, της εξέλιξης των Άρλεκιν.
Οι μεγάλες αλλαγές και το αναπόφευκτο τέλος
Η νέα χιλιετία φέρνει μαζί της αλλαγές και εμπόδια με τις εφημερίδες και τον Περιοδικό Τύπο να επηρεάζονται σημαντικά. Τα περίπτερα κλείνουν, η οικονομική κρίση περιμένει στη γωνία και η άνθηση του ίντερνετ, μια εξέλιξη που δεν επηρέασε σε τέτοιο βαθμό τα βιβλία που βρίσκουμε στα βιβλιοπωλεία, φέρνει τη Harlequin, άρα και το παράρτημα στην Ελλάδα, σε πολύ δύσκολη θέση. Οι πωλήσεις, πλέον, πέφτουν δραματικά.
Στην κρίση έκλεισαν τα παραρτήματα σε όλο τον κόσμο και η ΧΑΡΛΕΚΙΝ Ελλάς πέρασε σε ελληνικά χέρια το 2013-14, αν και συνέχισε να υπάρχει η προνομιακή σχέση με τη Harlequin. Τα Άρλεκιν κυκλοφορούσαν, με μειωμένους όμως αριθμούς.
«Κρατήσαμε τις πιο επιτυχημένες σειρές, κάναμε μερικές προσπάθειες, μια μικρή αναβίωση και καταφέραμε να κρατήσουμε τα Άρλεκιν ζωντανά μέχρι το 2024», λέει ο Χάρης. «Είχαμε δει τι έρχεται. Τα περίπτερα συνέχιζαν να κλείνουν, τα περιοδικά έπαψαν πια να κυκλοφορούν και όσα έμειναν συνέχισαν ως ένθετα στις εφημερίδες».
Το αναγνωστικό κοινό, αν και μικρότερο, συνέχισε να διαβάζει Άρλεκιν. Απλώς δεν ήταν αρκετό. Το κόστος στον Περιοδικό Τύπο είναι τεράστιο και από ένα σημείο και μετά έπαψε να συμφέρει. Το 2021, όπως μοιράζεται μαζί μας ο Χάρης, έγινε μια προσπάθεια με την κυκλοφορία ενός ελληνικού Άρλεκιν. Μέχρι τότε, όλες οι ιστορίες ήταν μεταφρασμένες από ξένους συγγραφείς.
«Με την Έλενα Αντωνίου, που ήδη είχε αρχίσει να γράφει για εμάς σε άλλη σειρά, αποφασίσαμε να κάνουμε τα Άρλεκιν EROS, με ιστορίες που θα έχουν Έλληνες πρωταγωνιστές και θα διαδραματίζονται σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Πήγε καλά για τα δεδομένα των Άρλεκιν ενώ άρχισαν οι Ελληνίδες να γράφουν σε αυτή τη φόρμα. Μικρά βιβλία, πάντα με καλό τέλος».
Το τέλος για τα παραδοσιακά Άρλεκιν, βέβαια, σε μια ειρωνεία που θα ζήλευαν και οι κλασικοί, δεν ήταν καλό. Τον Απρίλιο του ‘24, βλέποντας στην ΧΑΡΛΕΝΙΚ Ελλάς τα οικονομικά στοιχεία του περασμένου έτους, πήραν την απόφαση, μετά από 45 ολόκληρα χρόνια, να σταματήσουν όλες οι σειρές.
«Εντάξει, δεν ήταν εύκολο», θυμάται ο Χάρης. «Μπορούν να μιλούν για τα Άρλεκιν όπως θέλουν, θετικά ή αρνητικά, αλλά είναι μέρος της σύγχρονης ποπ κουλτούρας. Επίσης, το διάβασμα δεν είναι για τους λίγους και τους εκλεκτούς, ακόμα και ένα Άρλεκιν μπορεί να σε κάνει να περάσεις σε άλλα είδη».
Τον Φεβρουάριο, όμως, λίγους μήνες πριν σταματήσουν την κυκλοφορία τους, εμφανίστηκε μέσα από τη σειρά EROS το Α’ στον Έρωτα, το πρώτο γκέι Άρλεκιν στην Ελλάδα από τον Γιώργο Αγγελίδη.
Σύμφωνα με τον ίδιο, «φοβόμουν ότι δεν είχα κάτι νέο να προσθέσω στην straight αισθηματική λογοτεχνία. Ώσπου ο εκδότης μου, Χάρης Νικολακάκης, μου είπε με απόλυτη φυσικότητα: γιατί δεν γράφεις μια queer ιστορία αγάπης; Κι αυτό έκανα. Έγραψα μια ιστορία που θα ήθελα να διάβαζα μεγαλώνοντας, για μια queer σχέση που ευδοκιμεί παρά τις δυσκολίες. Μια ιστορία ελπίδας, έρωτα και συντροφικότητας – κόντρα στο επικρατέστερο αφήγημα των θλιμμένων, στιγματισμένων και πολλές φορές αυτοκαταστροφικών queer προσωπικοτήτων. Και το εγχείρημα μπορώ να πω ότι στέφθηκε από επιτυχία. Το βιβλίο έφτασε ακόμα και σε αναγνώστες που, όπως κι εγώ, δεν είχαν ξαναδιαβάσει Άρλεκιν και, παρά ορισμένες αντιδράσεις σχετικά με συγκεκριμένα “μοτίβα” του είδους, η αποδοχή ήταν συγκινητική».
Silk, η εξέλιξη των Άρλεκιν
Το 2016 ήταν κομβικό για τη ΧΑΡΛΕΚΙΝ Ελλάς. Η Harlequin, η οποία ανήκε πλέον σε αμερικανικά χέρια, είχε ήδη λανσάρει μια σειρά pocket που ονομαζόταν Silk.
«Αποφασίζουμε να πάρουμε αυτή τη σειρά και να τη μεγαλώσουμε, να την κάνουμε κανονικό βιβλίο και για τα βιβλιοπωλεία, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι έφυγε από το περίπτερο. Αυτό συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Μπορούμε να πούμε ότι το Silk είναι η εξέλιξη του Άρλεκιν» σημειώνει ο Χάρης.
Κάπως έτσι μπήκαν στο παιχνίδι και οι Ελληνίδες συγγραφείς οι οποίες όλα αυτά τα χρόνια έστελναν τις ιστορίες τους. Μέχρι τότε δεν υπήρχε ελληνικό στοιχείο, ούτε στις εκδόσεις Bell, το άλλο κομμάτι της εταιρείας. Το υλικό ήταν καλό και τα βιβλία της Έλενας Αντωνίου έγιναν εκδοτική επιτυχία.
Πολλά από τα Silk εξελίχθηκαν σε best seller είτε σε αλυσίδες είτε σε τοπικά βιβλιοπωλεία. «Αυτό κάνουμε: αισθηματική λογοτεχνία» λέει ο Χάρης. «Υπάρχουν και διάφορα είδη όπως mafia romance, dark romance μέχρι κλασικό αισθηματικό ή ιστορικό. Τα dark romance από την Οφηλία τα διαβάζουν μικρές ηλικίες, 16 με 25».
«Όσο έγραφα», θυμάται η Οφηλία γυρίζοντας πίσω στα πρώτα της συγγραφικά βήματα, «συνειδητοποιούσα πως ήθελα να δημιουργήσω κόσμους και ιστορίες που θα λάτρευα να διαβάσω εγώ, αλλά δεν τις έβρισκα πουθενά. Κάπως έτσι άρχισα να γράφω τα δικά μου βιβλία. Κατά τη δική μου άποψη, η αξία της αισθηματικής λογοτεχνίας δεν πρέπει να μετριέται από το φύλο του συγγραφέα ή του αναγνώστη, αλλά από την ικανότητά της να εκφράζει ρεαλιστικά τα πιο βαθιά ανθρώπινα συναισθήματα».
Η σειρά Silk πέτυχε και πλέον, τα νούμερα είναι στο 50-50 με τα βιβλία BELL, τις ιστορικές εκδόσεις που από εκείνες διαβάσαμε, μεταξύ άλλων, Harper Lee, Stephen King και John le Carré. Η αισθηματική λογοτεχνία ανεβαίνει όχι μόνο στην Ελλάδα, παντού.
Για το κοινό που επιμένει στα παλιά, τα Άρλεκιν μπορούν ακόμη να βρεθούν στο κάτω όροφο του βιβλιοπωλείου BELL Books, στην Εμμανουήλ Μπενάκη. Βέβαια, ό,τι υπάρχει σε στοκ εξαντλείται σιγά-σιγά κάτι που σημαίνει ότι οι άνθρωποι γύρω μας, εν έτει 2025, εξακολουθούν να αγοράζουν τα βιβλία που χωρούν στις τσέπες τους, τους κάνουν να ξεχνιούνται και τους προσφέρουν ένα καλό τέλος.
Ακολουθήστε το OneMan στο Google News και μάθετε τις σημαντικότερες ειδήσεις.
