Το TikTok έχει γεμίσει με βίντεο για τα «τοξικά» αντηλιακά. Τι ισχύει τελικά;
8 ερωτήσεις, ισάριθμες απαντήσεις και όλη η αλήθεια για τα αντηλιακά, σύμφωνα με την επιστήμη - όχι, τα social media.
- 20 ΑΥΓ 2025
Υπάρχει πολύ παραπληροφόρηση εκεί έξω, αλλά και μέσα, στον υπέροχο κόσμο των social media. Γνωστά αυτά. Για να γίνουμε συγκεκριμένοι, στο TikTok κυκλοφορούν εκατοντάδες βίντεο που ανεβάζουν καθημερινά χρήστες για να ενημερώσουν τον κόσμο για τα τοξικά αντηλιακά.
Ένα από αυτά που έχει γίνει viral τις τελευταίες ημέρες αφορά τις δηλώσεις της Βρετανής τηλεπερσόνας Sam Faiers -γνωστή από το ριάλιτι The Only Way Is Essex-, ότι τα αντηλιακά είναι «γεμάτα με τοξικά συστατικά». Όπως υποστηρίζει, κανένα μέλος της οικογένειάς της δεν χρησιμοποιεί αντηλιακό, ούτε καν τα παιδιά της, τα οποία ισχυρίζεται ότι έχουν αναπτύξει «πολύ καλή ανοχή» στον ήλιο.
Παρόμοιοι ισχυρισμοί, σύμφωνα με την Guardian, φαίνεται να ενισχύονται από δηλώσεις Αμερικανού γιατρού, ο οποίος προειδοποιεί τους ακολούθους του σε Instagram και TikTok να είναι προσεκτικοί με τα αντηλιακά που χρησιμοποιούν στο σώμα τους και στα παιδιά τους.
Τι ισχύει τελικά; Τι λέει η επιστήμη για τον ήλιο και τα αντηλιακά; 8 ερωτήσεις, ισάριθμες απαντήσεις και όλη η αλήθεια για τα αντηλιακά από την επιστημονική κοινότητα.
Πώς βλάπτει το δέρμα η ηλιακή ακτινοβολία;
Η ζημιά συμβαίνει από τις υπεριώδεις ακτίνες (UV), που προκαλούν πρόωρη γήρανση και ρυτίδες, καταστρέφοντας το κολλαγόνο και την ελαστίνη, τις ουσίες που δίνουν στο δέρμα του σφριγηλότητα. Οι UV ακτίνες μπορούν επίσης να βλάψουν το DNA των κυττάρων του δέρματος, οδηγώντας σε μεταλλάξεις που τελικά προκαλούν καρκίνο του δέρματος. Ένα στα τρία περιστατικά καρκίνου παγκοσμίως αφορά εκείνον του δέρματος, με κύριο υπεύθυνο τις UV ακτίνες.
Σύμφωνα με την Dr. Claire Knight από το Cancer Research UK, «η υπερβολική UV ακτινοβολία από τον ήλιο είναι η βασική αιτία για το μελάνωμα, τον πιο σοβαρό τύπο καρκίνου του δέρματος. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να αποκτούμε καλές συνήθειες προστασίας από μικρή ηλικία και να προστατεύουμε το δέρμα μας -σκιά, ρούχα και αντηλιακό- όταν ο ήλιος είναι δυνατός».
Μπορεί το δέρμα να αναπτύξει «ανοχή» στον ήλιο;
Με τον ερχομό του καλοκαιρινού ήλιου, το δέρμα προσπαθεί να προστατευτεί. Η εξωτερική του στιβάδα, η επιδερμίδα, παχαίνει και πολλοί άνθρωποι μαυρίζουν εύκολα, καθώς τα μελανοκύτταρα του δέρματός τους παράγουν περισσότερη μελανίνη, η οποία απορροφά την UV ακτινοβολία. Ωστόσο, δεν μαυρίζουν όλοι. Επίσης, το μαύρισμα από μόνο του είναι ένδειξη βλάβης του DNA.
Όπως εξηγεί ο ομότιμος καθηγητής φωτοβιολογίας του Πανεπιστημίου του Νιούκαστλ, Brian Diffey: «Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της βλάβης επιδιορθώνεται, αλλά όχι όλο. Κάποιες μεταλλάξεις παραμένουν και μπορεί να συνεχίσουν να εξελίσσονται στη διάρκεια της ζωής μας, οδηγώντας σε καρκίνο του δέρματος». Τονίζει, επίσης, ότι η έκθεση στον ήλιο κατά την παιδική ηλικία είναι κρίσιμη περίοδος για την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του δέρματος, ειδικά μελανώματος, αργότερα στην ενήλικη ζωή.
Ο ίδιος συμβουλεύει τη χρήση αντηλιακού όταν η UV ακτινοβολία είναι σε επίπεδα που μπορούν να προκαλέσουν βλάβη στο δέρμα και ότι δεν χρειάζεται αν ο UV δείκτης είναι κάτω από 3 – δείκτη που στην Ελλάδα, δεν έχουμε πολλές φορές ούτε τον χειμώνα.
Πώς λειτουργούν τα αντηλιακά;
Τα αντηλιακά περιέχουν φίλτρα που απορροφούν την UV ακτινοβολία. Έτσι, μειώνεται η ποσότητα της ακτινοβολίας που φτάνει στο δέρμα και προκαλεί εγκαύματα και άλλες βλάβες. Υπάρχουν δύο βασικά είδη φίλτρων:
- τα ανόργανα, όπως το οξείδιο του ψευδαργύρου και το διοξείδιο του τιτανίου
- τα οργανικά, τα οποία περιέχουν άνθρακα.
Και τα δύο είδη είναι εργαστηριακά παρασκευασμένα και προστίθενται σε αντηλιακές κρέμες, σπρέι και προϊόντα για τα χείλη. Πολλά αντηλιακά περιλαμβάνουν και τα δύο για καλύτερη προστασία.
Από πού προέρχονται οι ανησυχίες;
Οι ανησυχίες εντοπίζονται σε μια μελέτη του 2019 από την Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), όπου εντοπίστηκαν ίχνη οργανικών φίλτρων -avobenzone, oxybenzone, octocrylene και ecamsule- στο αίμα ανθρώπων μετά από χρήση αντηλιακού. Οι συγκεντρώσεις ξεπέρασαν το όριο που απαιτείται για να γίνουν περαιτέρω τοξικολογικές δοκιμές. Ο Αμερικανός γιατρός Dr. Tro Kalayjian ανήρτησε τη μελέτη στα social media, προειδοποιώντας: «Προσέξτε τι αλείφετε στο δέρμα σας και στων παιδιών σας».
Η μελέτη ώθησε την FDA να ζητήσει περισσότερες έρευνες για αυτές τις ουσίες, αλλά οι ίδιοι οι συντάκτες της μελέτης τόνισαν ότι δεν συστήνουν σε καμία περίπτωση να σταματήσει η χρήση των αντηλιακών. «Τα ευρήματα δεν σημαίνουν ότι οι άνθρωποι πρέπει να αποφεύγουν τη χρήση των αντηλιακών», ανέφεραν.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η μελέτη έγινε υπό συνθήκες «μέγιστης χρήσης», δηλαδή με υπερβολικά μεγάλη ποσότητα αντηλιακού. Στην πράξη, οι περισσότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν περίπου το ένα δέκατο αυτής της ποσότητας, κάτι που, σύμφωνα με τον καθηγητή Diffey, θα μείωνε τις συγκεντρώσεις των τριών από τις τέσσερις ουσίες κάτω από τα όρια της FDA.
Πώς μπορεί να προκαλέσουν βλάβες τα φίλτρα UV;
Τα ανόργανα φίλτρα, όπως το οξείδιο του ψευδαργύρου και το διοξείδιο του τιτανίου, δεν απορροφώνται εύκολα από τον οργανισμό, γι’ αυτό και προκαλούν λιγότερες ανησυχίες. Ωστόσο, μπορεί να έχουν περιβαλλοντικό αντίκτυπο, ειδικά όταν ξεπλένονται από το δέρμα των λουόμενων και συσσωρεύονται στο νερό και στη θαλάσσια ζωή.
Περισσότερες ερωτήσεις προκύπτουν γύρω από τα οργανικά φίλτρα, όπως η oxybenzone, που χαρακτηρίζονται ως ενδοκρινικοί διαταράκτες, καθώς μιμούνται τις φυσικές ορμόνες του σώματος. Αν και δεν είναι σαφές αν προκαλούν βλάβες στις δόσεις που λαμβάνουμε μέσω της χρήσης αντηλιακών, κάποιες μελέτες έχουν συνδέσει τα αυξημένα επίπεδα αυτών των ουσιών στα ούρα με επιπτώσεις στο σπέρμα και μείωση της γονιμότητας.
Θα αλλάξει η σύσταση των αντηλιακών;
Οι ρυθμιστικές αρχές διεθνώς ζητούν περισσότερα στοιχεία από τις εταιρείες για τα οργανικά φίλτρα UV. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η Υπηρεσία Ασφάλειας Προϊόντων σχεδιάζει να μειώσει το επιτρεπόμενο ποσοστό της oxybenzone από 6% σε 2,2% το 2026, για προϊόντα που εφαρμόζονται σε όλο το σώμα. Για προϊόντα που χρησιμοποιούνται σε μικρότερες περιοχές, όπως πρόσωπο, χείλη και χέρια, το όριο θα παραμείνει στο 6%.
Στην Αυστραλία, η Υγειονομική Αρχή έχει συστήσει αλλαγές στις συνθέσεις και αυστηρότερες προδιαγραφές για τρεις χημικές ουσίες, μεταξύ των οποίων η oxybenzone. Στις ΗΠΑ, η FDA συνεχίζει την αξιολόγηση.
Προκαλούν τα αντηλιακά καρκίνο ή ανεπάρκεια βιταμίνης D;
Κάποιες αναρτήσεις στα social media υποστηρίζουν ότι τα αντηλιακά προκαλούν καρκίνο, όμως αυτό είναι ψευδές. Όπως τονίζει ο καθηγητής Antony Young από το King’s College London, «δεν υπάρχει καμία απολύτως απόδειξη γι’ αυτό. Οι καρκίνοι του δέρματος προκαλούνται από μεταλλάξεις και σχεδόν όλες σχετίζονται άμεσα με την υπεριώδη ακτινοβολία».
Ανησυχίες έχουν εκφραστεί και για την παραγωγή βιταμίνης D. Το καλοκαίρι, το μεγαλύτερο μέρος της βιταμίνης D -γνωστής ως βιταμίνης του ήλιου- το λαμβάνουμε από τον ήλιο. Όμως, σύμφωνα με τον καθηγητή και την ερευνητική του ομάδα, τα αντηλιακά έχουν ελάχιστη επίδραση στην παραγωγή βιταμίνης D. Η ποσότητα ηλιακού φωτός που απαιτείται για τη σύνθεση της βιταμίνης είναι πολύ μικρότερη από αυτή που προκαλεί ηλιακό έγκαυμα.
Είναι ο ήλιος τελικά ωφέλιμος;
Σύμφωνα με ορισμένους γιατρούς, οι ανησυχίες για τον καρκίνο του δέρματος έχουν επισκιάσει άλλα πιθανά οφέλη της ηλιακής έκθεσης. Ορισμένες προκαταρκτικές μελέτες δείχνουν ότι όσοι εκτίθενται περισσότερο στον ήλιο ενδέχεται να έχουν χαμηλότερο κίνδυνο καρδιοπάθειας, υπέρτασης, αυτοάνοσων νοσημάτων και ίσως, ορισμένων μορφών καρκίνου.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Richard Weller από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, «το ηλιακό έγκαυμα είναι παράγοντας κινδύνου για το μελάνωμα, αλλά ο ήλιος γενικά κάνει καλό. Μπορείς να χρησιμοποιήσεις αντηλιακό και καπέλο και να κάτσεις για λίγα λεπτά να σε δει ο ήλιος».
Ο καθηγητής Young συνοψίζει: «Απόλαυσε τον ήλιο, αλλά μην καείς. Μπορείς να περιορίσεις τον χρόνο έκθεσης, να διαλέξεις τις ώρες ή να προστατευτείς με σκιά, ρούχα και αντηλιακό. Και ναι, τα αντηλιακά λειτουργούν σαν ασπίδα για το δέρμα μας, με τη χρήση τους να επιβάλλεται ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες».
Ακολουθήστε το OneMan στο Google News και μάθετε τις σημαντικότερες ειδήσεις.
