Το φαγητό της αρχαίας Σπάρτης που αηδίαζε τους Αθηναίους

Οι Αθηναίοι, ακόμα κι αν δεν είχαν ανακαλύψει τα νέα γαστροκαφενεία στα Εξάρχεια, ήταν κάπως επιλεκτικοί στη διατροφή τους.

Αν η αρχαία Σπάρτη είναι συνώνυμο της πειθαρχίας, της αντοχής και της στρατιωτικής ισχύος, τότε το πιο γνωστό της πιάτο αποτελεί ίσως το πιο χαρακτηριστικό σύμβολο αυτής της λιτότητας.

Οι Αθηναίοι, βέβαια, όχι μόνο αηδίαζαν, αλλά το χλεύαζαν και διακωμωδούσαν τους Σπαρτιάτες για τη σπεσιαλιτέ τους. «Φυσικά και οι Σπαρτιάτες είναι οι γενναιότεροι ανάμεσα σε όλους», αστειεύεται ένας Συβαρίτης, «ο οποιοσδήποτε λογικός άνθρωπος θα προτιμούσε να πεθάνει χίλιους θανάτους παρά να διάγει τόσο λιτό βίο». Οι Αθηναίοι, ακόμα κι αν δεν είχαν ανακαλύψει τα νέα γαστροκαφενεία στα Εξάρχεια, ήταν κάπως επιλεκτικοί στη διατροφή τους.

Το πιάτο αυτό αποτελούνταν από χοιρινό, αλάτι, ξίδι και αίμα και σε κάποιες περιπτώσεις συνοδευόταν από σύκα, τυρί και καμιά φορά από ψάρι. Ο Αιλιανός, συγγραφέας του 2ου και 3ου αιώνα μ.Χ., υποστηρίζει πως στους Λακεδαιμόνιους μάγειρες απαγορευόταν να προετοιμάζουν οτιδήποτε άλλο εκτός από κρέας.

Και το φαγητό αυτό δεν είναι ήταν άλλο από τον μέλανα ζωμό. Το ιδιαίτερο αυτό μείγμα, μαύρο στο χρώμα και σκληρό στη γεύση, σερβιριζόταν καθημερινά στα κοινά συσσίτια, όπου όλοι, από τον βασιλιά μέχρι τον πιο απλό οπλίτη, έτρωγαν το ίδιο φαγητό.

Για τους ίδιους τους Σπαρτιάτες, ο συγκεκριμένος ζωμός δεν ήταν απλώς τροφή· ήταν μια άσκηση λιτότητας, μια υπενθύμιση ότι το φαγητό δεν προοριζόταν για απόλαυση αλλά για επιβίωση και δύναμη. Οι Σπαρτιάτες, άλλωστε, δεν ζούσαν για να τρώνε, αλλά έτρωγαν για να ζουν.

Για τους υπόλοιπους Έλληνες, ωστόσο, το πιάτο αυτό ήταν σχεδόν αηδιαστικό. Σύμφωνα με τον ιστορικό Πλούταρχο, ένας ξένος που το δοκίμασε είπε περιπαικτικά: «Τώρα καταλαβαίνω γιατί οι Σπαρτιάτες δεν φοβούνται τον θάνατο· προτιμούν να πεθαίνουν παρά να τρώνε αυτό το φαγητό».

Σήμερα, ο μέλας ζωμός έχει μείνει περισσότερο ως θρύλος παρά ως συνταγή. Κάποιοι γαστρονόμοι έχουν επιχειρήσει να τον μαγειρέψουν ωστόσο δεν θα βρεθεί ποτέ στα σύγχρονα τραπέζια.

Παρά την «κακή φήμη» του, όμως, εξακολουθεί να δείχνει σε όλους μας τον τρόπο ζωής μιας από τις πιο αυστηρές κοινωνίες της αρχαιότητας.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ