Οι 12 μεγάλες εκθέσεις του φετινού φθινοπώρου

Τα σώματα όλων μας έχουν επιστρέψει σε αυτό που λέμε «κανονικούς ρυθμούς».

Αφυδατωμένα από την ηλιοθεραπεία και τους καύσωνες των προηγούμενων μηνών, όχι όσο ξεκουρασμένα θα θέλαμε αλλά τουλάχιστον ακόμη εδώ, ακμαία, ζωντανά, αναμένουν τα πρωτοβρόχια για να βρουν ξανά τη χαμένη τους όρεξη, γλιτώνοντας από το meltdown που πάντα σου προκαλεί μία μεταιχμιακή περίοδος – είναι ώρα να σιγουρέψεις πού βρίσκεσαι και πού οδεύεις, δεν νομίζεις;

Γι’ αυτό είμαστε εμείς εδώ, τουλάχιστον σε σχέση με το πολιτιστικό κομμάτι και τις εικαστικές εκθέσεις που βρίσκονται στο πρόγραμμα της πρωτεύουσας, σε μια πόλη που έχει να καυχιέται ότι ουδέποτε έπαψε να εμπνέει και να ελκύει τα πιο δημιουργικά μυαλά. Και, αν μη τι άλλο, στους καιρούς της κλιματικής αλλαγής, θα ήταν μάλλον προτιμότερο να μη βασίσουμε τη συναισθηματική μας ηρεμία στα πρωτοβρόχια με την κυριολεκτική έννοια του όρου, αλλά με τη μεταφορική: στη στιγμή δηλαδή που ανοίγουν οι ουρανοί και ξεσπάει υψηλή δραστηριότητα σε οργανισμούς, ιδρύματα και γκαλερί, επιφυλάσσοντας εκπλήξεις.

Σε αυτό το πλαίσιο, ήδη νιώθουμε τις πρώτες σταγόνες και οσονούπω, έρχονται οι επόμενες. Οπότε, πάρτε στυλό και χαρτί (αντί για ομπρέλα).

Η Μπιενάλε της Γάζας: Το Ελληνικό Περίπτερο | Λόφος Art Project

Δεν έχει υπάρξει άλλο εκθεσιακό γεγονός στην πρόσφατη ιστορία, όπου οι ζωές των συμμετεχόντων καλλιτεχνών να απειλούνται ανά πάσα στιγμή: η Μπιενάλε της Γάζας αποτελεί μια πρωτοβουλία Παλαιστίνιων καλλιτεχνών που εκπέμπει ταυτόχρονα σε πολλές διαφορετικές πόλεις της Δύσης, ανάμεσα σ’ αυτές και η Αθήνα, ευτυχώς χάρη στην πυγμή του (μη κερδοσκοπικού χώρου) Λόφος Art Project στην Κυψέλη να στήσει το «ελληνικό περίπτερο».

Να επισημάνουμε ότι τα περισσότερα από τα έργα που εκτίθενται έχουν δημιουργηθεί στο πεδίο, εν μέσω της εξελισσόμενης γενοκτονίας, από καλλιτέχνες οι οποίοι αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν τον τόπο τους. Μέσα σε συνθήκες ακραίου φόβου και υποσιτισμού, μετέτρεψαν την τέχνη τους σε μαρτυρία και έπειτα τη μαρτυρία αυτή σε διαμαρτυρία, ενάντια σε όσα αυτιά επιμένουν να κωφεύουν: ζωγραφικά και βίντεο-έργα που έγιναν στη ζώνη του πυρός, μέσα σε βομβαρδισμένα σπίτια και κάτω από παράθυρα, προς αποφυγή των θερμικών καμερών και της εκτέλεσης από ισραηλινά πυρά.

Μία έκθεση τόσο σκληρή όσο και οι καιροί μας, που θυμίζει μεταξύ άλλων ότι ο αφανισμός τελείται και σε πολιτισμικό επίπεδο.

Λόφος Art Project
Έως 4/11
Είσοδος ελεύθερη

Πάνος Προφήτης. La Bocca La Grotta Ι MOMus-Μουσείο Άλεξ Μυλωνά

Πώς δύναται η εικονοποιία των αρχαίων γλυπτών να εκφραστεί μέσα από μια μεταμοντέρνα γλώσσα;

Με άρτιο φιλοσοφικό, ιστορικό όσο και τεχνικό υπόβαθρο επί της πλαστικής τέχνης, ο Πάνος Προφήτης δείχνει τον τρόπο. Ο εικαστικός που απέσπασε το βραβείο της Art Athina το 2024 και παλαιότερα είχε τιμηθεί με το Hugo Roelandt Price από τη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών αποτελεί μία από τις πιο δυναμικές φωνές της σύγχρονης γλυπτικής, πράγμα το οποίο αποδεικνύει αυτή τη στιγμή στο Μουσείο Άλεξ Μυλωνά, με τη φθινοπωρινή ατομική έκθεση La Bocca La Grotta – τίτλος που παραπέμπει στον μύθο του Σπηλαίου και τα αρχετυπικά δίπολα.

Μέσα από το «σύννεφο» μυστηρίου και αναφορών που σηκώνουν οι συνθέσεις του, ο Πάνος Προφήτης καθοδηγεί το βλέμμα και τη φαντασία σε μονοπάτια που δεν έχουν εύκολες απαντήσεις, αλλά χαίρουν αμέτρητου ενδιαφέροντος – και ποιότητας.

MOMus-Μουσείο Άλεξ Μυλωνά
12/9-30/11
Γενική είσοδος: 7 €, μειωμένο εισιτήριο: 4 €

Τζένη Μαρκέττου: Καταφύγια για τραγούδια και άγριες συγγένειες | Κήπος του Μεγάρου

Μια έκθεση με έργα τα οποία είναι φτιαγμένα για να αποκτήσουν νέα ζωή σε βάθος χρόνου, υποδεχόμενα ζωύφια και περιπλανώμενα πτηνά. Μια έκθεση που φιλοδοξεί να βοηθήσει επί του πρακτέου την αστική βιοποικιλότητα πίσω από την πολυσύχναστη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας, ενθαρρύνοντας παράλληλα τους επισκέπτες να την παρατηρήσουν με σεβασμό και φροντίδα.

Αυτό είναι το πρότζεκτ της διεπιστημονικής καλλιτέχνιδας, ερευνήτριας και εκπαιδευτικού Τζένη Μαρκέττου, που θα παραμείνει στον Κήπο του Μεγάρου μέχρι την άνοιξη του 2026, αποκαλύπτοντας σταδιακά το βαθύτερο νόημά του. Το νόημα για τη δημιουργία ενός νέου «οικοσυστήματος σχέσεων», έναν τόπο συνάντησης για τον έμβιο και άβιο πληθυσμό που ανασαίνει κρυφά σε αυτή την πόλη, ένα πεδίο που εξυπηρετεί τις ανάγκες του φυσικού (και όχι του ανθρώπινου) περιβάλλοντος. Έτσι, τα γλυπτά καθαυτά έρχονται σε δεύτερη μοίρα, παραδομένα στη βλάστηση και τις αλλαγές του καιρού.

Κήπος του Μεγάρου
Έως Μάιος 2026
Είσοδος ελεύθερη

Λουκάς Σαμαράς: Master of the Uncanny | The Intermission

Ο Λουκάς Σαμαράς αποτέλεσε καταλύτη για τη μεταπολεμική σύγχρονη τέχνη και σίγουρα μία από τις πιο εμβληματικές φωνές ελληνικής καταγωγής στα «χωράφια» της αμερικανικής πρωτοπορίας – ένας sui generis δημιουργός που ταύτιζε τη ζωή με την τέχνη και μέσα από τα έργα του, χρησιμοποιώντας συχνά το ίδιο του το σώμα ως θέμα (π.χ στα περίφημα Happenings που διοργανώνονταν στη Νέα Υόρκη), διερεύνησε έννοιες ταυτότητας, τελετουργίας και μεταμόρφωσης, πέρα από τα όποια αισθητικά κριτήρια, αλλά και πέρα από την εποχή του γενικότερα.

Καθόλου τυχαία, αποτελεί το όνομα για χάρη του οποίου έχουν γραφτεί αμέτρητες διατριβές και αναλύσεις.

Έναν χρόνο μετά τον θάνατο του Λουκά Σαμαρά, η Intermission σε συνεργασία με την Pace Gallery (την γκαλερί που υπήρξε σταθερός συνοδοιπόρος του εικαστικού από το 1965), διοργανώνουν το φθινόπωρο μια έκθεση αναδρομικού χαρακτήρα, περιλαμβάνοντας έργα που δημιουργήθηκαν μεταξύ 1960-2010, ανάμεσά τους και γλυπτά-κοσμήματα που σπανίως εκτίθενται. Περιλαμβάνονται επίσης χαρακτηριστικά έργα-σταθμοί του εικαστικού (π.χ. Auto Polaroidς, Photo-Transformations, έργα από τη σειρά Box), αποκαλύπτοντας ένα πολυμορφικό σύμπαν, αμείωτα διεγερτικό για τη φαντασία και τον νου του θεατή μέχρι και σήμερα.

The Intermission
Έως 20/12
Είσοδος ελεύθερη

Hypercomf: Marine Caves and Benthic Terrazzo | ΚΠΙΣΝ

Στο πλαίσιο του φετινού SNFCC Green Weekend, του φεστιβάλ αστικής βιωσιμότητας και «περιβαλλοντικής αφύπνισης» (όπως το περιγράφουν οι διοργανωτές), μια σειρά από μεγάλα πλακίδια με ενσωματωμένα πλαστικά, δίχτυα, σκοινιά και άλλα σκουπίδια από τον πυθμένα των θαλασσών θα βρίσκονται κρεμασμένα περιμετρικά του Πάρκου.

Πρόκειται για το πρότζεκτ των διακεκριμένων Hypercomf, με τίτλο Benthic Terrazzo: ακολουθώντας μια διεπιστημονική προσέγγιση (όπως κατά βάση κάνουν), αυτή τη φορά σε συνεργασία με τον θαλάσσιο βιολόγο Μάρκο Διγενή, η ομάδα μελέτησε τα οικοσυστήματα των θαλάσσιων σπηλαίων της Κρήτης και έπειτα, με έμπνευση τα μοτίβα και τις υφές αυτής της νέας «ποικιλότητας» της ρύπανσης και των απορριμμάτων, έφτιαξε πλακίδια σύμφωνα με την τεχνική των βενετσιάνικων μωσαϊκών, αλλά ενσωματώνοντας στο μίγμα πραγματικά σκουπίδια που αλιεύτηκαν από τις θάλασσες.

Οι ίδιοι οι καλλιτέχνες τα περιγράφουν ως «γεωλογικά αποτυπώματα» του σήμερα.

Περίμετρος Πάρκου Σταύρος Νιάρχος
Έως 9/11
Ελεύθερη είσοδος

Sacred or Monsters | Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών Β. & Μ. Θεοχαράκη

Σε μια εποχή ανατροπής των θεωρήσεων περί ταυτότητας, το σώμα αναδεικνύεται ως φορέας αντιφάσεων, μεταλλάξεων και κατακερματισμών. Έτσι, το παράξενο ή το διαφορετικό έπαψαν να σημαίνουν κίνδυνο – σημαίνουν δικαίωμα.

Την παραπάνω θεμελιακή αξία οπτικοποιεί εικαστικά το νέο φθινοπωρινό πρότζεκτ της σειράς Raw στο Ίδρυμα Θεοχαράκη, με τη συμμετοχή τριών δραστήριων και πολλά υποσχόμενων ονομάτων: Πέτρος Μώρης, Μαρίνα Ξενοφώντος, Νίκη Δανάη Χανιά. Στην έκθεση αξιοποιούνται πολλά διαφορετικά επίπεδα του κτιρίου, από την είσοδο μέχρι την ταράτσα, σε μια διαδρομή με απρόσμενες, αλλόκοτες, ορισμένες φορές αποκρουστικές ή και τρομακτικές αναμετρήσεις, που όλες ουσιαστικά διεκδικούν την απονομιμοποίηση του «κανονικού» σε επίπεδο ταυτότητας. Επιμέλεια: Ιωάννα Γερακίδη

Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών Β. & Μ. Θεοχαράκη
Έως 27/11
Είσοδος ελεύθερη

Το όνειρο του Τάτλιν. Ουτοπίες. Η αιώνια επιστροφή | Ωδείο Αθηνών

Με έναν τίτλο που παραπέμπει στο πιο αντιπροσωπευτικό πλην ανολοκλήρωτο έργο της ρώσικης πρωτοπορίας, επομένως και στη φλόγα του κομμουνιστικού οράματος, ο επιμελητής Δημήτρης Τρίκας (Εγκλεισμοί, Ελαιώνας ’23 – Χθόνιο και Ανθρωπόκαινος κ.ά.) ανοίγει τη συζήτηση για τις πολλαπλές ουτοπίες και τη διαρκή προσπάθεια των ανθρώπων προς αναζήτηση ενός καλύτερου κόσμου.

Ποιος είναι ο κόσμος που θέλουμε; Ποια είναι η πόλη που θέλουμε;

Το φορμάτ το οποίο ακολουθά παραμένει χαρακτηριστικό της προσέγγισής του: μοιράζει το βάρος του πρότζεκτ ισόποσα ανάμεσα στο εικαστικό κομμάτι και το δημόσιο πρόγραμμα, με την έκθεση να λειτουργεί συνολικά σαν καταλύτης για την παραγωγή διάλογου και ζυμώσεων, σε συνεργασία με πανεπιστημιακά ιδρύματα και ερευνητικά εργαστήρια. Μάλιστα, με σημείο αναφοράς ένα ζωντανό «κύτταρο» στο πεδίο της γνώσης αλλά και την ιστορία του αρχιτεκτονικού μοντερνισμού – το Ωδείο Αθηνών, το οποίο θα συνεχίζει κανονικά τη λειτουργία του κατά τη διάρκεια της έκθεσης.

Ωδείο Αθηνών
Δημόσιο πρόγραμμα: 26/9-25/10
Έκθεση: 2/10-1/11
Είσοδος ελεύθερη

Michael Rakowitz & Ancient Cultures (2ο μέρος) | Μουσείο Ακρόπολης

Στη θρησκευτική παράδοση των Ασύριων υπήρχαν τα lamassu: προστατευτικές θεότητες οι οποίες συνηθιζόταν να τοποθετούνται με τη μορφή επιβλητικών γλυπτών στις εισόδους παλατιών, πόλεων και σημαντικών κτιρίων, με αποτροπαϊκό σκοπό, για να διώχνουν τα «κακά πνεύματα». Ένα σύγχρονο lamassu, ένας εντυπωσιακός φτερωτός ταύρος με κεφάλι ανθρώπου και πτερύγια αετού, αναμένεται να δεσπόζει αυτό το φθινόπωρο στον εξωτερικό χώρο του Μουσείου Ακρόπολης, στη δυτική του πλευρά προς την οδό Μητσαίων, δίπλα στην ανασκαφή και το αστικό τοπίο.

Πρόκειται για νέα ανάθεση, ένα έργο το οποίο αντιστοιχεί στο δεύτερο μέρος της τριλογίας που συνυπογράφουν Μουσείο Ακρόπολης και ΝΕΟΝ με πρωταγωνιστή τον καταξιωμένο Ιρανοαμερικανό εικαστικό Michael Rakowitz σε μια διαπολιτισμική αναμέτρηση μεταξύ παρελθόντος και παρόντος, Δύσης και Μεσοποταμίας.

Μουσείο Ακρόπολης (περιβάλλοντας χώρος)
Από 6/10
Είσοδος ελεύθερη

και λοιπόν τι; | Tavros Space

Τρεμάμενα φώτα, κινούμενες εικόνες, φευγαλέες εικόνες από την επιθετική τρυφερότητα μιας περασμένης Αθήνας, ενός ροκ γκρουπ που κυκλοφόρησε μόνο έναν δίσκο και έδωσε μία συναυλία πριν διαλυθεί, αλλά και δύο εικαστικών που έχουν διεξάγει μια έρευνα δέκα ολόκληρων χρόνων αναζητώντας τα ίχνη της μπάντας αυτής. Η μπάντα είναι οι Εν Πλω και το όλο εγχείρημα αποτελεί ένα φευγαλέο «μνημείο» για τη φιλία, την επιθυμία της δημιουργίας και τη λάμψη μιας ανήσυχης εποχής λίγο πριν χαθεί.

Το εν εξελίξει πρότζεκτ των Κωνσταντίνου Χατζηνικολάου και Απόστολου Βασιλόπουλου που θα παρουσιαστεί στον μη κερδοσκοπικό χώρο Tavros, βαδίζει έξω από τα τετριμμένα: θα είναι μια έκθεση έντονα κινηματογραφική (επιμέλεια: Μαρία-Θάλεια Καρρά), ένα περιβάλλον με φωτεινές ανακλάσεις και ίχνη όπως και οι διασκορπισμένες μνήμες του εγκεφάλου μας.

Όπως προλογίζει το συνοδευτικό κείμενο, «είναι μια ιστορία για τη μουσική, τους δρόμους, την πολιτική, το υπόγειο, και τον χρόνο που γλιστρά ανάμεσα στα δάχτυλά μας – μα, πάνω απ’ όλα, είναι μια ιστορία για μια στιγμή όπου τα ηλεκτρικά όνειρα άνθισαν και πέθαναν, αφήνοντας μονάχα στάχτες».

Tavros Space
8/10-19/12
Είσοδος ελεύθερη

Juergen Teller: you are invited | Onassis Ready

Μέσα από τον φακό του πολυβραβευμένου Juergen Teller, αποκαλύφθηκε στον κόσμο η αυθεντική πλευρά των πιο μεγάλων ειδώλων της Δύσης, πέρα από το glam και την τελειότητα των περιοδικών μόδας: είδαμε την Kate Moss αφιλτράριστη, την «πραγματική» Björk, τον «καθημερινό» Jared Leto και τον μεγάλο Iggy Pop στις πιο ακατέργαστες στιγμές του, μεταξύ άλλων.

Παράλληλα, την ίδια ωμή ειλικρίνεια έχει μεταφέρει ο Γερμανός φωτογράφος σε εικόνες νεκρής φύσης και τοπία, μέχρι την προσωπική του σχέση με τη σύζυγό του, Dovile Drizyte, στην οποία έχει αφοσιωθεί θεματικά τα τελευταία χρόνια.

Με μια έκθεση αναδρομικού χαρακτήρα σε όλη αυτή την αφοπλιστική φωτογραφική διαδρομή επέλεξε να εγκαινιάσει η Στέγη τον νέο χώρο του Ιδρύματος Ωνάση σε ένα πρώην εργοστάσιο στου Ρέντη (το Onassis Ready), ένα μέρος που πρόκειται να λειτουργήσει ως πλατφόρμα για τολμηρές πειραματικές καλλιτεχνικές φωνές, όπως έχει ανακοινωθεί. Στο μεγάλο αφιέρωμα θα περιλαμβάνονται εμβληματικά στιγμιότυπα αλλά και αδημοσίευτες μέχρι σήμερα φωτογραφίες.

Onassis Ready
19/10-30/12
Γενική είσοδος: 10 €, μειωμένο εισιτήριο: 5-8 €

Δημήτρης Πικιώνης: Αισθητική τοπογραφία | Μουσείο Μπενάκη

Περίπου μια εικοσαετία απ’ όταν ανέλαβε ρόλο καθηγητή στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών και έχοντας ήδη αναπτύξει ένα πλούσιο αρχιτεκτονικό έργο, ο Δημήτρης Πικιώνης εισήγαγε τον όρο «αισθητική τοπιογραφία» – έναν όρο με τον οποίον αποκρυστάλλωνε τη βασική ιδέα που διέπνεε τον σχεδιασμό του, ότι το ανθρώπινο έργο οφείλει να βρίσκεται σε αρμονία με το φυσικό περιβάλλον, σεβόμενο ταυτόχρονα την τοπική παράδοση.

Το πλέον εμβληματικό παράδειγμα απ’ την προσέγγιση αυτή παραμένει έως σήμερα αναλλοίωτο και «φωτεινό», να καθοδηγεί τα βήματα αμέτρητου κόσμου: πρόκειται για τα μονοπάτια γύρω απ’ την Ακρόπολη (φτιαγμένα με ανακυκλωμένα υλικά από τις άφθονες τότε οικοδομές), μια επέμβαση η οποία κρύβει πολύ πρωτοπόρες για την εποχή αρχιτεκτονικές αξίες.

Με επίκεντρο την παραπάνω ιστορική παρέμβαση (του 1954), η αρχειακή έκθεση που σχεδιάζει για το φθινόπωρο το Μουσείο Μπενάκη στο κτίριο της Πειραιώς 260 ξετυλίγει το σύμπαν του εμβληματικού αρχιτέκτονα και δασκάλου, από τη βιογραφία και τις επιρροές που δέχθηκε, μέχρι τα έργα του και όλη τη σχεδιαστική διαδικασία που ακολουθούσε, προχωρώντας πάντα στο μεταίχμιο μεταξύ αρχιτεκτονικής παράδοσης και μοντερνισμού.

Μουσείο Μπενάκη – Πειραιώς 138
22/10-25/1
Γενική είσοδος: 9 €, μειωμένο εισιτήριο:7 €

Αριστουργήματα της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας | Μουσείο του Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή

Μένοντας συνεπές στον λόγο του να φέρει το αθηναϊκό κοινό ενώπιον της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας που άνοιξε νέους δρόμους στα τέλη 19ου και αρχές 20ού αιώνα, το Μουσείο του Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή έχει προχωρήσει σε συμφωνία με εμβληματική ιδιωτική συλλογή του εξωτερικού για τη διοργάνωση μεγάλης έκθεσης τους προσεχείς μήνες με ονόματα τα οποία προκαλούν αυτομάτως επιφώνημα θαυμασμού.

Ανάμεσά τους, έργα των Pierre Bonnard, Marc Chagall, Edgar Degas, Paul Gauguin, Wassily Kandinsky, René Magritte, Amedeo Modigliani, Claude Monet, Pablo Picasso, Henri Toulouse-Lautrec και Andy Warhol. Όπως καταλαβαίνουμε, το αφιέρωμα (του οποίου ο τίτλος ακόμη είναι υπό επεξεργασία) θα καλύπτει μια μεγάλη γκάμα ρευμάτων, των οποίων το κοινό σημείο αναφοράς είναι η πρόθεση ανατροπής των παραδοσιακών αντιλήψεων στην τέχνη.

Μουσείο του Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή
Από τον Δεκέμβριο του 2025
Περισσότερες πληροφορίες θα ανακοινωθούν προσεχώς.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

ENTERTAINMENT

Τα νέα άλμπουμ που θα ακούσουμε μέχρι να μπει ο χειμώνας

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

ENTERTAINMENT

11 βιβλία μυθοπλασίας που ανυπομονούμε να διαβάσουμε το φθινόπωρο

Ακολουθήστε το OneMan στο Google News και μάθετε τις σημαντικότερες ειδήσεις.