Imposter Syndrome: Ήρθε η ώρα να σταματήσεις να σε θεωρείς «απατεώνα»
Μία ιστορία αμφιβολιών, εσωτερικής αναζήτησης και αγώνα για αναγνώριση της προσωπικής αξίας.
- 12 ΝΟΕ 2025
*Disclaimer: Τα πρόσωπα, τα ονόματα και οι καταστάσεις είναι φανταστικά και οποιαδήποτε ομοιότητα είναι συμπτωματική και δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Ή και όχι.
Έρχεται μία στιγμή στη ζωή σου, κυρίως στην επαγγελματική, που βρίσκεσαι αντιμέτωπος με συναισθήματα που μέχρι τότε ήταν καλά κρυμμένα και περίμεναν το κατάλληλο timing για να βγουν στην επιφάνεια και να σου συστηθούν.
Η ζωή κυλούσε ήρεμα για τον Δ.Μ. όταν το κινητό του χτύπησε ένα απόγευμα Δευτέρας και στην άλλη πλευρά της γραμμής βρισκόταν ο HR που ήταν υπεύθυνος για το εργατικό δυναμικό της εταιρείας επικοινωνίας των ονείρων του. Εργαζόταν ήδη στον κλάδο εδώ και χρόνια, μάλιστα τύχαινε να γνωρίζει και άτομα που εργάζονταν εκεί, οπότε στο μυαλό του, η συγκεκριμένη εταιρεία αποτελούσε για εκείνον το dream job του.
Στο άκουσμα της πρότασης, επικράτησε ένα mix συναισθημάτων από ενθουσιασμό, αγωνία, χαρά και άγχος. Και μία πρώτη σκέψη πλημμύρισε το κεφάλι του: «Δεν θα τα καταφέρω, θα δουν ότι δεν είμαι αρκετά καλός και θα ξεφτιλιστώ».
Ο Δ. παρά τις όποιες αμφιβολίες είπε το μεγάλο «ναι» και όλα πήραν τον δρόμο τους. Οι φίλοι του μάλιστα τον έπεισαν πως το manifestation που έκανε χρόνια πριν όταν είχε ονειρευτεί να εργαστεί στη συγκεκριμένη εταιρία, τελικά «έπιασε».
Μαζί όμως με το άγχος των πρώτων ημερών, ο αγαπητός φίλος κουβάλησε στο νέο του γραφείο και ένα Σύνδρομο που μέχρι τότε δεν τον είχε απασχολήσει. Αυτό του Απατεώνα, γνωστό και ως Imposter Syndrome.
Το είχε ακούσει κι άλλες φορές από ανθρώπους του περιβάλλοντός του, ωστόσο πίστευε ότι δεν είναι κάτι που τον αφορά. Όταν διάβασε δε πως ακόμη και οι νικητές του βραβείου Νόμπελ αντιμετωπίζουν το Σύνδρομο του Απατεώνα, σκέφτηκε: «ποιος είμαι εγώ που θα ύψωνα ανάστημα μπροστά στο θηρίο και θα το άφηνα να περάσει ξώφαλτσα;»
Μία μικρή διακοπή για να ξέρουμε για τι μιλάμε.
Με τον όρο Imposter Syndrome εννοείται ένα σύνολο συναισθημάτων και χαρακτηριστικών συμπεριφορών, που ανήκουν σε ανθρώπους καταρτισμένους ή επιτυχημένους, οι οποίοι έχουν πολλές αμφιβολίες για τις γνώσεις και τις δεξιότητες τους.
Αισθάνονται με κάποιο τρόπο «απατεώνες» και είναι πεπεισμένοι είτε ότι η επιτυχία τους βασίζεται στον παράγοντα τύχη ή στην εξαπάτηση και όχι στις ικανότητες τους, φοβούμενοι παράλληλα πως αργά ή γρήγορα θα αποκαλυφθούν και θα φανεί πόσο ανεπαρκείς είναι.
Αν και το Imposter Syndrome δεν αποτελεί αναγνωρισμένη ψυχική διαταραχή, μπορεί να συνδέεται με άγχος, κατάθλιψη και τελειομανία, μιας και τα άτομα που αντιμετωπίζουν τη συγκεκριμένη ψυχολογική κατάσταση αμφισβητούν διαρκώς τον εαυτό τους, αδυνατούν να εσωτερικεύσουν τις επιτυχίες τους και νιώθουν φόβο μήπως δεν ανταποκριθούν στις προσδοκίες των άλλων.
Το κύριο χαρακτηριστικό του φαινομένου είναι το διαρκές άγχος που βιώνει το άτομο να μην αποκαλυφθεί η ανεπάρκεια του σε κάποιον τομέα, ακόμα και αν η πιθανότητα αυτή είναι στην πραγματικότητα μηδαμινή.
Ο Arthur C. Brooks, κοινωνικός επιστήμονας συμπεριφοράς στο Πανεπιστήμιο Harvard και συγγραφέας του βιβλίου The Happiness Files αναγνωρίζει ένα κοινό χαρακτηριστικό σε όλους τους φιλόδοξους ανθρώπους που έχει γνωρίσει. «Όσο πιο ψηλά ανεβαίνουν και όσο μεγαλύτερη επιτυχία έχουν, τόσο πιο ανασφαλείς αισθάνονται για την επιτυχία τους, επειδή δεν είναι σίγουροι ότι την έχουν κερδίσει ή ότι την αξίζουν. Αυτό ονομάζεται Imposter Syndrome, φυσικά και είναι απολύτως φυσιολογικό».
Μάλιστα, σύμφωνα με τον ίδιο, ένα από τα μεγαλύτερα παράδοξα είναι πως οι άνθρωποι που έχουν παλέψει και αξίζουν την επιτυχία, μέσα από σκληρή δουλειά, αξία και προσωπική ευθύνη, δεν είναι απολύτως βέβαιοι ότι την αξίζουν. Αντίθετα, εκείνοι που δεν την αξίζουν, είναι συχνά εκείνοι που είναι πιο σίγουροι ότι τη δικαιούνται.
Η «σκοτεινή τριάδα» που μας επηρεάζει
Στην εργασία ή στην προσωπική ζωή, υπάρχουν άνθρωποι που ξεχωρίζουν για τρεις τοξικές ιδιότητες, αυτό που οι ειδικοί αποκαλούν «σκοτεινή τριάδα (dark triad)». Πρόκειται για άτομα με ναρκισσισμό («όλα περιστρέφονται γύρω από μένα»), μακιαβελισμό («θα κάνω ό,τι χρειαστεί, ακόμη κι αν σε πληγώσω για να πετύχω») και ψυχοπάθεια («θα σε βλάψω και δεν θα νιώσω τύψεις»).
Ίσως νομίζεις ότι τέτοιοι άνθρωποι είναι σπάνιο να τους συναντήσεις, όμως δεν είναι αλήθεια. Σύμφωνα με τον Brooks, ένας στους 14 ανθρώπους έχει πάνω από τον μέσο όρο και στα τρία αυτά χαρακτηριστικά. Με άλλα λόγια, περίπου το 7% του πληθυσμού φέρει αυτό το «σκοτεινό» προφίλ.
Τους έχεις γνωρίσει. Ίσως σου ράγισαν την καρδιά, σε πρόδωσαν, πήραν τα εύσημα για τη δική σου δουλειά ή απλώς έκαναν τη ζωή σου δύσκολη. Και όσο κι αν προσπαθείς να τους αποφύγεις, πάντα εμφανίζονται ξανά και ξανά.
Αν έχεις χτίσει τη δική του καριέρα και ανταμείβεσαι για αυτό, και είσαι ένας καλός, φυσιολογικός, υγιής άνθρωπος, θα αναρωτηθείς: «το έχω κερδίσει αυτό; Το αξίζω πραγματικά;
Είμαι ικανός για αυτό το εγχείρημα;»
Όπως λέει ο Brooks, «αυτό που βλέπει ο κόσμος είναι σε τι είστε καλοί. Γι’ αυτό προχωράτε μπροστά. Τι δεν βλέπουν; Τα πράγματα που μόνο εσείς βλέπετε, δηλαδή αυτά στα οποία προσπαθείτε να γίνετε καλύτεροι».
Πώς να διαχειριστείς το Imposter Syndrome
Η λύση, σύμφωνα με τον Arthur C. Brooks, δεν είναι ούτε να αγνοήσεις τα συναισθήματα που γεννά το Imposter Syndrome, ούτε να το αφήσεις να σε καταβάλει, αλλά να το κατανοήσεις.
«Το συναίσθημα αυτό», λέει, «είναι μια ευκαιρία για αυτογνωσία, εξέλιξη και ανάπτυξη. Αν νιώθεις ότι κάποιοι σε υπερεκτιμούν, μην το βλέπεις ως απειλή· είναι μια ένδειξη ότι βλέπουν τα δυνατά σου σημεία. Εσύ, στο μεταξύ, μπορείς να επικεντρωθείς στους τρόπους με τους οποίους μπορείς πραγματικά να γίνεις καλύτερος. Αν αισθάνεσαι ότι έχεις Imposter Syndrome, αυτό είναι καλό σημάδι. Δείχνει ότι είσαι συνειδητοποιημένος και έχεις ταπεινότητα», εξηγεί ο Brooks.
«Το ζητούμενο είναι να “γείρεις προς το συναίσθημα, χωρίς να παραδοθείς σε αυτό“. Να το χρησιμοποιήσεις για να προχωρήσεις.
Όταν τα πράγματα πάνε καλά για εσάς, οι άνθρωποι επικεντρώνονται περισσότερο στα δυνατά σας σημεία παρά στις αδυναμίες σας – και αυτό σημαίνει ότι έχετε περισσότερα θετικά να δείξετε. Αν, αντίθετα, περνάτε μία πιο δύσκολη περίοδο, οι αδυναμίες σας φαίνονται περισσότερο. Όμως, ακόμη κι αν τα πράγματα δεν πάνε όπως θα θέλατε, να θυμάστε πως, δεν είστε μόνο τα λάθη σας, όπως και όταν όλα πάνε καλά δεν είστε μόνο οι επιτυχίες σας», αναφέρει ο συγγραφέας.
«Το πρόβλημα με τα ισορροπημένα άτομα που έχουν μία δόση ταπεινότητας», συμπληρώνει ο Brooks, «είναι ότι συχνά νιώθουν “χαμένοι” όταν οι άλλοι τους βλέπουν ως “νικητές”. Η λύση; Να βλέπεις κάθε αμφιβολία όχι ως απειλή, αλλά ως πρόσκληση για βελτίωση, αλλαγή και εξέλιξη».
Μία διαφορετική οπτική παρουσιάζει ο Scott Galloway, Καθηγητής μάρκετινγκ στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, ο οποίος όπως είπε σε ένα πρόσφατο επεισόδιο του podcast του, The Prof G Pod, το Σύνδρομο του Απατεώνα δεν είναι ένδειξη αδυναμίας, αλλά ένδειξη ότι βρίσκεστε ακριβώς εκεί που πρέπει να είστε.
Ο Galloway αναδιατύπωσε μία από τις πιο συνηθισμένες ανησυχίες της επαγγελματικής ζωής ως ένδειξη φιλοδοξίας και όχι ανεπάρκειας, αναφέροντας χαρακτηριστικά: «Το σύνδρομο του απατεώνα είναι κάτι που όλοι έχουμε», είπε. «Τους ξεγέλασα για να μπω στο UCLA. Τους ξεγέλασα για να πάρω δουλειά στη Morgan Stanley. Τους ξεγέλασα για να μπω στο μεταπτυχιακό. Είναι φυσικό. Και πρέπει να έχεις λίγο σύνδρομο του απατεώνα, γιατί αν δεν βρίσκεσαι σε χώρους όπου δεν αξίζεις να είσαι, δεν προσπαθείς αρκετά».
Ο Galloway λέει ότι το Σύνδρομο του Απατεώνα δεν χρειάζεται να σας κάνει να νιώθετε άνετα, αλλά αν νιώθετε εκτός τόπου σε ένα «σημαντικό χώρο» για εσάς, αυτό πιθανότατα σημαίνει ότι ανήκετε εκεί. Τα στελέχη και οι ανώτεροι διευθυντές γύρω σας δεν σας προσέλαβαν τυχαία. «Αυτό που συνήθως ανακαλύπτετε είναι ότι υπάρχει ένας λόγος που βρίσκεστε εκεί», είπε.
Σε κάποιο γραφείο αυτής της πόλης ο Δ. διαβάζει ξανά και ξανά την τελευταία πρόταση και ευελπιστεί οι επόμενες ημέρες στη δουλειά να είναι καλύτερες.
Ακολουθήστε το OneMan στο Google News και μάθετε τις σημαντικότερες ειδήσεις.