Η Ιθάκη και άλλα 6 απομνημονεύματα πολιτικών που συζητήθηκαν

Ο ιστορικός και συγγραφέας Pierre Nora στο βιβλίο του Η εξουσία της μνήμης υποστηρίζει ότι τα πρόσωπα που συνδέονται με την εξουσία αναγκάζονται σχεδόν «πολιτικά» να μετατρέψουν την εμπειρία τους σε αφήγηση, γιατί η μνήμη γίνεται πεδίο μάχης. Και ό,τι έχει καταφέρει να προκαλέσει ο Αλέξης Τσίπρας με την Ιθάκη του τις τελευταίες ημέρες είναι ακριβώς αυτό.

Ήδη από το πρωί Δευτέρας (24/11), οπότε και οι προθήκες των βιβλιοπωλείων όλης της χώρας γέμισαν με την «αλήθεια του Αλέξη Τσίπρα», όπως αποκαλεί ο ίδιος το βιβλίο του, το οποίο έχει εξελιχθεί σε πολιτικό γεγονός, αποσπάσματα φιλοξενούνται αυτούσια σε ενημερωτικά sites, διαβάζονται σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές, σχολιάζονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και προκαλούν ποικίλες αντιδράσεις των πολιτικών προσώπων που εμπλέκονται ή και όχι.

«Δεν έχουμε να κάνουμε με rebranding, αλλά με disaster», «Eίναι ένα έντιμο βιβλίο», «Το βιβλίο Τσίπρα είναι ένα μανιφέστο διπλής ανάγνωσης». Είναι μόνο μερικές από τις κριτικές που έχει δεχθεί τις τελευταίες ώρες το βιβλίο των 762 σελίδων, μέσα στο οποίο ο πρώην πρωθυπουργός εξιστορεί την πολιτική του δράση, ως πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, ως πρωθυπουργός και ως βουλευτής μετέπειτα αλλά και ως ιδιώτης σήμερα, αφού πρόσφατα παραιτήθηκε από το αξίωμα του βουλευτή, καθώς και το πολιτικό του όραμα για το μέλλον.

Σε συνέντευξη που είχε παραχώρησε προ ημερών στο podcast “Bookvoice” με αφορμή την κυκλοφορία της «Ιθάκης», ο Αλέξης Τσίπρας είχε μιλήσει για την ιδιαιτερότητα που έχει το βιβλίο του. «Και η ιδιαιτερότητα είναι ότι κανείς πρώην πρωθυπουργός δεν γράφει σε ενεστώτα χρόνο. Όλοι γράφουν σε παρελθόντα χρόνο. Εγώ γράφω το βιβλίο όντας, έχοντας αποφασίσει ότι δεν είμαι συνταξιούχος και άρα έχοντας αποφασίσει ότι θα φάω ξύλο, γιατί όλα τα πρόσωπα στα οποία αναφέρομαι είναι εν ζωή και δεν τα κολακεύω, λέω την άποψή μου για τα όσα έκαναν και όσα παρέλειψαν. Κάνω την αυτοκριτική μου, αλλά κάνω και κριτική», είχε δηλώσει.

Σημείωσε πάντως πως «δεν πρόκειται για ένα βιβλίο, αλλά ένα κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας του τόπου. Διότι η περίοδος 2009 – 2018, αυτή η δεκαετία, ήταν μια δραματική δεκαετία για την ελληνική κοινωνία. Πάνω απ’ όλα για τους ανθρώπους, τους απλούς ανθρώπους, τους καθημερινούς. Ήταν η περίοδος της χρεοκοπίας και ήταν, έλαχε σε μας και σε μένα να παίξουμε ένα κομβικό ρόλο, αναλαμβάνοντας την ευθύνη που δεν μας αναλογούσε να ξελασπώσουμε το μέλλον μιας χώρας και ενός λαού που άλλοι το είχαν λασπώσει.

Εν τούτοις, αυτές οι στιγμές είχαν μια τραγικότητα, μια υπήρξε, υπήρξε, ας πούμε, πολύ μεγάλη αγωνία που αφορούσε όχι μόνο εμάς αλλά και τους απλούς καθημερινούς ανθρώπους. Γιατί όλο αυτό έγινε καθημερινότητα, έγινε κτήμα των πολλών ανθρώπων. Δεν γίνανε αυτές οι διαπραγματεύσεις πίσω από κλειστές κάμαρες.

Ως εκ τούτου, η σκέψη ότι όλα αυτά θα έπρεπε κάποια στιγμή να αποτυπωθούν ξεκίνησε από την πρώτη στιγμή που ζούσα εκείνες τις, εκείνες τις καταστάσεις. Όμως, προφανώς αυτό που προείχε ήταν η ευθύνη και η υποχρέωση να ολοκληρώσεις και να βγάλεις με τον καλύτερο δυνατό τρόπο εις πέρας την αποστολή. Άρα δεν θα μπορούσα, όντας ενεργός, είτε ως πρωθυπουργός είτε αργότερα ως αρχηγός της αντιπολίτευσης, να ασχοληθώ με την καταγραφή της ιστορίας. Όταν λοιπόν βρέθηκα, όταν αποφάσισα να παραιτηθώ, είχα στο μυαλό μου ότι έρχεται η στιγμή που πρέπει να μιλήσω. Διότι προσέξτε τώρα έχουν μιλήσει όλοι γι’ αυτές τις δραματικές, γι’ αυτή τη δραματική περίοδο της ελληνικής σύγχρονης ελληνικής ιστορίας έχουν μιλήσει πάρα πολλοί ξένοι και Έλληνες και δεν έχει μιλήσει ο βασικός πρωταγωνιστής».

Με αφορμή την Ιθάκη του Αλέξη Τσίπρα θυμηθήκαμε άλλα 5 βιβλία πολιτικών προσώπων που κυκλοφόρησαν και προκάλεσαν αίσθηση με τις αποκαλύψεις και τις προσωπικές μαρτυρίες από κρίσιμες περιόδους.

Ανδρέας Παπανδρέου – Η Δημοκρατία στο απόσπασμα

«Tο βιβλίο τούτο, H Δημοκρατία στο Aπόσπασμα, είναι ουσιαστικά τα πολιτικά μου απομνημονεύματα. (…) H απόφασή μου να δώσω στη δημοσιότητα τα δραματικά γεγονότα που οδήγησαν στην επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας στην Eλλάδα είναι αυτή καθαυτή μέρος του συνεχιζόμενου αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδας μου. Πηγάζει από τη βαθιά μου πεποίθηση πως ο αγώνας μας είναι δίκαιος και πως έχει άμεση σχέση με την τύχη των δημοκρατικών θεσμών σε ολόκληρη την Eυρώπη. (…)

»Θα πρέπει να τονιστεί ίσως πως, πέρα από την απλή έκθεση των ιστορικών στοιχείων, προσπάθησα να τα ερμηνεύσω, αναλύοντας το μωσαϊκό των εμπειριών μου έτσι που η διάρθρωση των γεγονότων και των εξελίξεων να αποδοθεί με τρόπο ολοκληρωμένο και καταληπτό και να αποκαλυφθεί η δομή δύναμης που οδήγησε στην κατοχή της Eλλάδας από το αμερικανικό Πεντάγωνο, το οποίο χρησιμοποίησε ως πειθήνια όργανά του μια συμμορία αξιωματικών του ελληνικού στρατού».

«(…) O σκοπός του βιβλίου τούτου είναι ευκολονόητος: να περιγράψει το ιστορικό πλαίσιο και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες πραγματοποιήθηκε το πραξικόπημα της 21ης Aπριλίου 1967 αλλά και να αναλύσει τη σημασία του για το παρόν και το μέλλον της Eλλάδας. (…) Eξιστορεί τις προδοσίες, τις συνωμοσίες και τις ατέλειωτες αδικίες που διαπράχθηκαν σε βάρος του ελληνικού λαού και το στυγνό ποδοπάτημα των ιδανικών για τα οποία πρόσφερε και προσφέρει βαριές θυσίες, αιώνες τώρα. (…)

H έκδοσή του θα εκπληρώσει το σκοπό της αν παρακινήσει τον αναγνώστη να συλλογιστεί και ίσως να καταλήξει στη διαπίστωση πως ο ιμπεριαλισμός, αν και επίσημα θαμμένος, δεν έχει πεθάνει. H Eλλάδα υπήρξε ένα από τα θύματά του. Kι αν η γνώση αυτού του κινδύνου δεν οδηγήσει σύντομα τις δημοκρατικές δυνάμεις της Eλλάδας και όλου του κόσμου σε αποφασιστική αναμέτρηση με τις δυνάμεις του ιμπεριαλισμού, αναπόφευκτα θα υπάρξουν κι άλλα θύματα», αναφέρει ο Αναστάσης Ι. Πεπονής.

Κώστας Σημίτης – Δρόμοι ζωής

Στις 18 Νοεμβρίου 2015, κυκλοφορεί το βιβλίο του Κώστα Σημίτη Δρόμοι ζωής από τις εκδόσεις «Πόλις». Στην παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου περιγράφεται ως «μία πολιτική αυτοβιογραφία, η προσωπική μαρτυρία μου για την πορεία της χώρας, από τη γερμανική Κατοχή, τον Εμφύλιο Πόλεμο, την καχεκτική δημοκρατία και τη στρατιωτική δικτατορία, έως τη μεταπολίτευση και την εδραίωση της δημοκρατίας», που «θέλει να συνεισφέρει στη διαμόρφωση μιας πληρέστερης εικόνας της περιόδου από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 μέχρι το 1996. Σε αυτό περιγράφονται από τη σχέση του με τη σύζυγό του Δάφνη μέχρι την πρώτη συνάντηση με τον Ανδρέα Παπανδρέου.

«Ο Τσοχατζόπουλος όμως ήταν, για πολλούς, ένας από τους υπαίτιους της παρακμής του ΠαΣοΚ. Αποδεχόταν αδιαμαρτύρητα οποιαδήποτε απόφαση του προέδρου. Χειριζόταν το ΠαΣοΚ ως έναν μηχανισμό εξουσίας στην υπηρεσία του ιδίου και των φίλων του, καθώς και του Ανδρέα. Ο Ανδρέας τον θεωρούσε το δεξί του χέρι, όσον αφορά το κόμμα, αλλά τον αντιμετώπιζε ως έναν καλό εκτελεστή εντολών και μόνο. (…) Οσοι θέλουν να εκμεταλλευθούν τη θέση τους για προσωπικό όφελος βρίσκουν τον τρόπο, παρά τις απαγορεύσεις και τους ελέγχους. Η διαπίστωση αυτή επιβεβαιώθηκε κατά τη θητεία των κυβερνήσεων τόσο του ΠαΣοΚ όσο και της ΝΔ. Κυβερνητικά και κρατικά στελέχη καταχράστηκαν το αξίωμά τους με στόχο προσωπικά οφέλη. Το πιο γνωστό παράδειγμα της πρώτης κυβερνητικής περιόδου του ΠαΣοΚ ήταν ο Κουτσόγιωργας, της περιόδου μετά το 1996 ο Τσοχατζόπουλος. Πολύ σωστά οι σχολιαστές καυτηρίασαν την υποκρισία τους. Ορισμένοι όμως επέκτειναν την κριτική τους σε όλους ανεξαιρέτως τους υποστηρικτές του ΠαΣοΚ. Θεωρούσαν ότι το «καθεστώς ΠαΣοΚ» είχε δημιουργήσει έναν ανθρώπινο τύπο που είχε ροπή προς την παραβίαση των ηθικών και νομικών κανόνων».

Γιάννης Βαρβιτσιώτης – Όπως τα έζησα: 1981- 1993

Τα γεγονότα που εξιστορούνται στο βιβλίο αυτό, που αποτελεί το δεύτερο μέρος της πολιτικής αυτοβιογραφίας του Γιάννη Βαρβιτσιώτη, τοποθετούνται μεταξύ δύο κομβικών για την Ελλάδα εκλογικών αναμετρήσεων, που αμφότερες οδήγησαν σε ήττα της Νέας Δημοκρατίας και στην ανάληψη της εξουσίας από το ΠΑΣΟΚ.

Ο Γιάννης Βαρβιτσιώτης, εκ των κορυφαίων στελεχών της Νέας Δημοκρατίας και ένας από τους κύριους πρωταγωνιστές των τελευταίων δεκαετιών στα πολιτικά πράγματα της χώρας, παρουσιάζει την περίοδο 1981-1993 «όπως την έζησε» εκ του σύνεγγυς, από την πρώτη γραμμή. Η άνοδος του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, οι κυβερνήσεις της «Αλλαγής» και η περίφημη «δεκαετία του 1980».

Οι πολιτικές κόντρες και τα μεγάλα σκάνδαλα. Η πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού και οι συγκλονιστικές ανακατατάξεις που επέφερε, ιδιαίτερα στη «γειτονιά» μας. Η «δεξιά παρένθεση» της κυβέρνησης Μητσοτάκη και η νέμεση του Σκοπιανού. Και φυσικά, η επί τριάμισι συναπτά έτη θητεία του συγγραφέα στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, ένα από τα κρισιμότερα υπουργεία του ελληνικού κράτους κατά την ταραγμένη γεωπολιτικά περίοδο των αρχών της δεκαετίας του ’90.

Σε συνέντευξη που παραχώρησε το 2018 μιλώντας στο Ραδιόφωνο 24/7, στους 88,6 και στην εκπομπή «Η επόμενη ημέρα» με το Σεραφείμ Κοτρώτσο, ο πρώην υπουργός και ιστορικό στέλεχος της Νέας Δημοκρατίας Ιωάννης Βαρβιτσιώτης είχε αποκαλύψει μεταξύ άλλων τη διαφωνία που είχε με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη το 1989 όσον αφορά στην παραπομπή του Ανδρέα Παπανδρέου. «Πήγα και τον είδα (σ.σ. τον Μητσοτάκη) και του είπα πως από ότι ξέρω τα στοιχεία δεν είναι και τόσο σοβαρά για να παραπέμψει τον Ανδρέα, το ίδιο έκανε και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής όπως εκ των υστέρων μου είπε ο Μιχάλης Λιάπης, το οποίο και περιγράφω στο βιβλίο», ανέφερε.

Πρόσθεσε μάλιστα με νόημα: «Η πρώτη κυβέρνηση εθνικής ενότητας είχε ένα σκοπό, την κάθαρση και είχε παίξει τέτοιο ρόλο και ο Λεωνίδας ο Κύρκος και ο Φλωράκης άρα μη ρίχνουμε την ευθύνη μόνο στον Μητσοτάκη».

Μαργαρίτα Παπανδρέου – Έρωτας και Εξουσία

«Tούτο το βιβλίο είναι η αφήγηση ενός μεγάλου έρωτα μιας Αμερικανίδας από το Σικάγο για τον άντρα που γνώρισε πριν από πολλά χρόνια σε μια αίθουσα αναμονής ενός οδοντιάτρου στη Μιννεσότα το 1948.

Αφηγείται επίσης τον βίο και το έργο της ίδιας από πρώτο χέρι, τις πλούσιες πολιτικές της δραστηριότητες αλλά και τις περίπλοκες καταστάσεις –τόσο σε προσωπικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο– που πυροδότησε το πολύκροτο διαζύγιο από τον άνθρωπο στον οποίο είχε αφιερωθεί εξ ολοκλήρου επί τέσσερις δεκαετίες.

Το διαζύγιο Μαργαρίτας-Ανδρέα (και κατόπιν ο γάμος του Ανδρέα με νεότερή του γυναίκα) όχι μόνο κυριάρχησε στα πρωτοσέλιδα στην Ελλάδα, αλλά έκανε και τον γύρο του κόσμου. Ήταν ένα διαζύγιο στο οποίο έπρεπε να πάρουν θέση όχι μόνο φίλοι και συγγενείς, αλλά και όλη η χώρα. Για πρώτη φορά περιγράφεται με λεπτομέρειες το πώς έφτασε στον χωρισμό. Παρά τους αρχικούς της δισταγμούς, η Μαργαρίτα Παπανδρέου δεν αποφεύγει να μιλήσει για τον έρωτα αλλά και για το σεξ.

Δεν κρύβει τίποτα στις σελίδες του βιβλίου της, κι ας μην είναι, ορισμένες φορές, οι πιο ευχάριστες για έναν γιο. Φωτίζει επίσης μια ιδιαίτερη πλευρά του γυναικείου κινήματος. Η ίδια συμμετείχε ενεργά στη φεμινιστική επανάσταση στην Ελλάδα αλλά και στη Βόρεια Αμερική.

Μπορεί να ήταν στο πλευρό του Έλληνα πολιτικού που άλλαξε την Ελλάδα, του Ανδρέα, αλλά εκείνη δημιούργησε και καθοδήγησε το σπουδαιότερο φεμινιστικό κίνημα της χώρας, αυτό δηλαδή που είχε τη μεγαλύτερη επιρροή αναφορικά με τα δικαιώματα της γυναίκας στην Ελλάδα». (Από την εισαγωγή του Νίκου Παπανδρέου).

Γιάνης Βαρουφάκης – Ενήλικες στο δωμάτιο

«Ένα από τα σπουδαιότερα πολιτικά απομνημονεύματα όλων των εποχών», είναι η φράση που λειτουργεί και ως τίτλος στην επίσημη ιστοσελίδα του Γιάνη Βαρουφάκη για το βιβλίο του Adults In The Room.

«Τι συμβαίνει όταν αναλαμβάνεις την εξουσία; Σε αυτό το καυστικό, προσωπικό χρονικό, ο παγκοσμίου φήμης οικονομολόγος Γιάνης Βαρουφάκης αποκαλύπτει την κρυφή ατζέντα της Ευρώπης και εκθέτει τι πραγματικά συμβαίνει στους διαδρόμους της εξουσίας.

Ο Βαρουφάκης πυροδότησε μία από τις πιο θεαματικές και αμφιλεγόμενες μάχες στη σύγχρονη πολιτική ιστορία όταν, ως υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας, προσπάθησε να επαναδιαπραγματευτεί τη σχέση της χώρας του με την ΕΕ. Παρά τη μαζική υποστήριξη του ελληνικού λαού και την απλή λογική των επιχειρημάτων του, το μόνο που κατάφερε ήταν να προκαλέσει την οργή της πολιτικής, οικονομικής και δημοσιογραφικής ελίτ της Ευρώπης. Ωστόσο, η αληθινή ιστορία του τι συνέβη παραμένει σχεδόν εντελώς άγνωστη – κυρίως επειδή μεγάλο μέρος των πραγματικών δραστηριοτήτων της ΕΕ λαμβάνει χώρα πίσω από κλειστές πόρτες.

Σε αυτή τη θαρραλέα αφήγηση, ο Βαρουφάκης αποκαλύπτει τα πάντα: μια εξαιρετική ιστορία μπλόφας, υποκρισίας, συμπαιγνίας και προδοσίας που απειλεί να κλονίσει τα θεμέλια του κατεστημένου.

Όπως είναι πλέον ξεκάθαρο, οι ίδιες πολιτικές που απαιτούσαν την τραγική και βίαιη καταστολή της δημοκρατικής εξέγερσης της Ελλάδας οδήγησαν άμεσα στον αυταρχισμό, την λαϊκιστική εξέγερση και την αστάθεια σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο. Το Adults In The Room αποτελεί μια επείγουσα προειδοποίηση για την ανάγκη ανανέωσης της ευρωπαϊκής δημοκρατίας, προτού να είναι πολύ αργά».

Μιχάλης Χρυσοχοΐδης – Στον ίδιο δρόμο

«Είμαι πεπεισμένος πια πως τα θαύματα και τα άλματα προς τα προς τα μπρος τα κάνουν οι πολίτες, οι κοινωνίες, με συλλογικές δημιουργικές προσπάθειες, με αγώνα – σ’ αυτόν τον αγώνα είμαι ταγμένος».

Σε μια αυτοβιογραφική αφήγηση, ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης ανακαλεί με αμεσότητα και ειλικρίνεια τους σημαντικότερους έως σήμερα σταθμούς της προσωπικής και πολιτικής του διαδρομής. Οι προσφυγικές ρίζες, τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια στο Νησί της Ημαθίας, ένα χωριό της Κεντρικής Μακεδονίας όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε, η αγροτική ζωή και η σκληρή δουλειά στα χωράφια, τα πανηγύρια και οι γιορτές, η αγάπη για τη μουσική, τα νεανικά όνειρα, οι σπουδές στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, η ενασχόληση με την πολιτική και η μετέπειτα πορεία όπου ξεχωρίζει η μακρά, συνολικά, θητεία στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, ο διαρκής αγώνας κατά της τρομοκρατίας και η επιτυχής εξάρθρωση της 17 Νοέμβρη.

Μια εκ βαθέων εξομολόγηση και συγχρόνως ένα αποκαλυπτικό πανόραμα της Ελλάδας από τη δεκαετία του ’60 έως τις μέρες μας, με αναφορά σε όλα τα κρίσιμα γεγονότα και πρόσωπα που σημάδεψαν τη μεταπολιτευτική μας ιστορία: η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ και η νίκη του στις εκλογές του ’81, ο Ανδρέας Παπανδρέου και ο Κώστας Σημίτης, το σκάνδαλο Κοσκωτά, το «Μακεδονικό», η υπόθεση Οτσαλάν, η δεκαετία των μνημονίων, η τραγωδία της Marfin, το μεταναστευτικό, η κρίση του Έβρου, η Λερναία Ύδρα της ένοπλης βίας, η διασύνδεση της τρομοκρατίας με το κοινό και οργανωμένο έγκλημα, μεταξύ άλλων. Σε πρώτο πρόσωπο, ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης ξεδιπλώνει ένα περιπετειώδες ταξίδι πολιτικών αγώνων και εμποδίων, δύσκολων στιγμών και αποφάσεων· μοιράζεται τις σκέψεις του για τον εκσυγχρονισμό και τον λαϊκισμό, τον προοδευτικό κόσμο και τον εξτρεμισμό, τη βαθιά πίστη του στον άνθρωπο και στους συλλογικούς αγώνες. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ