Άνθρωποι και Ποντίκια: Ένα fun fact για το βιβλίο που βλέπουμε -και- φέτος στο θέατρο
Με αφορμή την παράσταση του Τεχνοχώρου Cartel σε σκηνοθεσία Βασίλη Μπισμπίκη, θυμόμαστε το αστείο περιστατικό που λίγο έλειψε να στοιχίσει στον John Steinbeck την κυκλοφορία του εμβληματικού του μυθιστορήματος.
- 3 ΔΕΚ 2025
Πέντε χρόνια μετά την πρώτη της παρουσίαση, ο Βασίλης Μπισμπίκης και ο Τεχνοχώρος Cartel επέστρεψαν την παράσταση -την πιο επιτυχημένη της ομάδας, μέχρι σήμερα- Άνθρωποι και Ποντίκια στην αθηναϊκή θεατρική σκηνή και στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις του πρώην εργοστασίου “Κλωσταί Πεταλούδα – Μουζάκης” στο Αιγάλεω. Η ιστορία που έχουν φτιάξει ουσιαστικά μεταφέρει το ομώνυμο, αειθαλές μυθιστόρημα του John Steinbeck στη σύγχρονη Αθήνα του περιθωρίου και του αγώνα για επιβίωση.
Στο επίκεντρο της παράστασης βρίσκονται δύο εργάτες, ο Βασίλης (Βασίλης Μπισμπίκης) και ο Λένος (Θοδωρής Σκυφτούλης), που προσπαθούν να σταθούν όρθιοι σε έναν κόσμο που καταρρέει. Διεκδικούν το δικαίωμα σε ένα κομμάτι γης, σε μια σταγόνα αξιοπρέπειας, σε ένα μεροκάματο. Μέσα από τη σχέση τους, αναδύεται η δύναμη της φιλίας, η ελπίδα και ταυτόχρονα, η βία του ρατσισμού, της κοινωνικής περιθωριοποίησης και της οικονομικής εξαθλίωσης.
Στο βιβλίο, από την άλλη, μεταφερόμαστε στην Αμερική του μεσοπολέμου, του μεγάλου κραχ, εκεί όπου, ο γιγαντόσωμος και καλοκάγαθος Λένι και ο μικρόσωμος και έξυπνος Τζορτζ γυρνούν από τόπο σε τόπο αναζητώντας δουλειά. Ο Λένι δεν μπορεί να ξεχωρίσει το σωστό από το λάθος και του αρέσει να αγγίζει τα απαλά πράγματα – τη γούνα ενός ζώου, τα μαλλιά μιας κοπέλας. Οι δυο αταίριαστοι αλλά αχώριστοι φίλοι πιάνουν δουλειά σε ένα αγρόκτημα. Γνωρίζουν την όμορφη γυναίκα του μοχθηρού Κέρλι, που είναι ο γιος του αφεντικού και τότε, μια τραγωδία ξετυλίγεται.
Ο John Steinbeck στο γραφείο του το 1962, τη χρονιά που του απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας. / AP Photo/Anthony Camerano, File
Το Άνθρωποι και Ποντίκια εκδόθηκε από τον John Steinbeck το 1937 και αποτέλεσε την πρώτη μεγάλη επιτυχία του – ακολούθησε δύο χρόνια μετά, η κινηματογραφική μεταφορά του, που συνέπεσε με την κυκλοφορία του δεύτερου βιβλίου του, του βραβευμένου με Πούλιτζερ Τα Σταφύλια της Οργής. Ένα αστείο περιστατικό όμως λίγο έλειψε να στοιχίσει στον Αμερικανό συγγραφέα την κυκλοφορία του εμβληματικού του μυθιστορήματος.
Ο σκύλος που έφαγε το Άνθρωποι και Ποντίκια
Την άνοιξη του 1936, όταν ο Steinbeck έγραφε το Άνθρωποι και Ποντίκια συνέβη το εξής τραγελαφικό, αλλά και καταστροφικό για το βιβλίο του: ο σκύλος του, Toby, ένα ιρλανδικό σέτερ, έφαγε το πρώτο χειρόγραφο draft της ιστορίας, το προσχέδιο.
Όπως διαβάζουμε στο Literary Hub, σε επιστολή του στις 27 Μαΐου εκείνης της χρονιάς, προς τη συγγραφέα Elizabeth Otis και η οποία περιλαμβάνεται στο Steinbeck: A Life in Letters (βιβλίο που μας έχει δώσει επίσης τις σκέψεις του αγαπημένου συγγραφέα για τη δύσκολη τέχνη της διάλυσης μιας φιλίας, τις συμβουλές του για τον έρωτα και την πνευματώδη απάντησή του απέναντι στον ρατσισμό), ο 34χρονος τότε Steinbeck περιέγραφε κάτι που θα μπορούσε να είναι ταυτόχρονα το ισοδύναμο ενός τραγικού κρασαρίσματος υπολογιστή και μια κωμική προσθήκη στο πάνθεον των δικαιολογιών του τύπου «ο σκύλος μού έφαγε την εργασία».
Αφού επιβεβαιώνει την παραλαβή μιας επιταγής 94 δολαρίων -αμοιβή για μια βιβλιοκριτική που είχε γράψει για μια αγγλική έκδοση- ο συγγραφέας αναφέρει:
«Μικρή τραγωδία καραδοκούσε. Δεν ξέρω αν σου το είπα. Το κουτάβι μου, το σέτερ, που είχε μείνει μόνο του ένα βράδυ, έκανε κομφετί περίπου το μισό μου χειρόγραφο βιβλίο. Δυο μήνες δουλειάς να ξαναγίνουν από την αρχή. Με πάει πίσω. Δεν υπήρχε άλλο αντίγραφο. Ήμουν πολύ θυμωμένος, αλλά το καημένο το πλάσμα ίσως να ασκούσε κριτική. Δεν ήθελα να τιμωρήσω έναν καλό σκύλο για ένα χειρόγραφο που δεν είμαι καν σίγουρος ότι είναι καλό, αλλά όπως και να ‘χει η δουλειά πρέπει να ξαναγίνει απ’ την αρχή.
[…]
Φαντάζομαι πως το νέο μικρό χειρόγραφο θα είναι έτοιμο σε περίπου δύο μήνες. Ελπίζω να μην θυμώσεις μαζί του. Νομίζω πως έχει κάτι, αλλά ακόμη δεν μπορώ να πω πολλά. Θα στείλω αυτό τώρα».
Ως ένας τρομερά πειθαρχημένος συγγραφέας, ο Steinbeck κράτησε τον λόγο του και ολοκλήρωσε το χειρόγραφο τους επόμενους μήνες.
Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι το φθινόπωρο του 2023, ένα σπάνιο κομμάτι από το αρχικό αυτό χειρόγραφο που έκανε χίλια κομμάτια ο Toby, βγήκε σε δημοπρασία στη Νέα Υόρκη μαζί με άλλα προσωπικά αντικείμενα και γραπτά του συγγραφέα. Επρόκειτο για ένα από τα ελάχιστα αποσπάσματα του Άνθρωποι και Ποντίκια που διασώθηκαν.
