Από όλες τις σειρές, γιατί έγινε το Stranger Things πολιτιστικό φαινόμενο;

Όταν το Stranger Things έκανε πρεμιέρα το καλοκαίρι του 2016, κανείς δεν είχε προβλέψει πως μία σειρά με παιδιά σε ποδήλατα, ένα εξαφανισμένο αγόρι και ένα κορίτσι με ξυρισμένο κεφάλι θα εξελισσόταν σε ένα από τα πιο καθοριστικά τηλεοπτικά φαινόμενα του 21ου αιώνα. Δεν ήταν η πρώτη σειρά του Netflix, ούτε η πιο ακριβή, ούτε η πιο «σοβαρή». Κι όμως, μέσα σε λίγες εβδομάδες, είχε μετατραπεί σε κοινό σημείο αναφοράς, σε παγκόσμια συζήτηση, σε brand.

Η επιτυχία του Stranger Things δεν μπορεί να εξηγηθεί από μία και μοναδική αιτία. Προκύπτει, αντιθέτως, από μία σπάνια σύγκλιση δημιουργικών, τεχνολογικών και πολιτισμικών παραγόντων — και από την ικανότητα της σειράς να συνομιλήσει ταυτόχρονα με το παρελθόν και το παρόν.

Η νοσταλγία ως δομή, όχι ως τέχνασμα

Courtesy of Netflix

Συχνά περιγράφουμε το Stranger Things ως μια «νοσταλγική» σειρά. Είναι ακριβές αυτό, αλλά ανεπαρκές. Οι αδελφοί Duffer δεν χρησιμοποιούν τη δεκαετία του ’80 απλώς ως αισθητικό φίλτρο ή ως συλλογή αναφορών. Τη χρησιμοποιούν ως αφηγηματική δομή. Το σύμπαν της σειράς είναι χτισμένο πάνω στο DNA του Spielberg, του Stephen King και του John Carpenter — όχι μόνο στο ύφος, αλλά στον τρόπο που οι ιστορίες τους αντιλαμβάνονταν τον κόσμο.

Στις ταινίες και τα βιβλία αυτής της εποχής, τα παιδιά δεν ήταν διακοσμητικά στοιχεία, ούτε (μόνο) comic relief. Ήταν φορείς δράσης, φαντασίας και ηθικής πυξίδας. Το Stranger Things αναβιώνει αυτή τη λογική με ειλικρίνεια, επιτρέποντας στο νεανικό βλέμμα να καθοδηγήσει την αφήγηση. Έτσι, η νοσταλγία δεν λειτουργεί μόνο για όσους έζησαν τα ’80s, αλλά και για ένα νεότερο κοινό που τα ανακαλύπτει ως μυθολογία.

Η τέλεια στιγμή στην ιστορία του streaming

Courtesy of Netflix

Η σειρά εμφανίστηκε σε μια κομβική στιγμή για το Netflix και για το streaming γενικότερα. Το 2016 το binge-watching είχε πλέον καθιερωθεί, αλλά δεν είχε όμως ακόμα κορεστεί. Το Stranger Things επωφελήθηκε στο έπακρο από αυτό το μοντέλο. Δεν ήταν απλώς μια σειρά που έβλεπες — ήταν μια εμπειρία που κατανάλωνες συλλογικά, μέσα σε λίγες ημέρες, σχεδόν σαν κινηματογραφικό event.

Τα κοινά μπορούσαν να χαθούν στον κόσμο του Hawkins χωρίς διακοπές, χωρίς εβδομαδιαία αναμονή, χωρίς διάσπαση της έντασης. Το αποτέλεσμα ήταν μια άμεση συναισθηματική επένδυση που μετατράπηκε γρήγορα σε διαδικτυακή συζήτηση, θεωρίες και memes.

Παιδικοί ήρωες, ενήλικα τραύματα

Courtesy of Netflix

Ένας ακόμη λόγος για τη διαχρονική απήχηση του Stranger Things είναι ο τρόπος που συνδυάζει την παιδική περιπέτεια με ενήλικες θεματικές. Πίσω από τα τέρατα και το Upside Down, το Stranger Things μιλά για την απώλεια, το πένθος, το τραύμα, τον φόβο για το άγνωστο και τη δυσπιστία απέναντι στην εξουσία.

Οι ενήλικοι χαρακτήρες δεν είναι (πάντοτε) καρικατούρες. Είναι άνθρωποι κουρασμένοι, πληγωμένοι, συχνά ανίκανοι να προστατεύσουν ό,τι αγαπούν. Το κράτος παρουσιάζεται ως αδιαφανές και επικίνδυνο, ενώ η επιστήμη λειτουργεί ταυτόχρονα ως ελπίδα και ως απειλή. Αυτή η διπλή ανάγνωση επιτρέπει στη σειρά να λειτουργεί τόσο ως οικογενειακή περιπέτεια όσο και ως αλληγορία για έναν κόσμο που χάνει την αθωότητά του.

Από σειρά σε franchise

Courtesy of Netflix

Σταδιακά, το Stranger Things ξεπέρασε τα όρια της τηλεόρασης. Η μουσική του επανέφερε το synthwave στο mainstream και έκανε ένα τραγούδι της Kate Bush να επιστρέψει στα charts δεκαετίες μετά. Οι χαρακτήρες έγιναν αποκριάτικες στολές, οι ατάκες memes, η αισθητική merch.

Σε αντίθεση με άλλα franchises όμως, αυτή η εμπορική επέκταση δεν προηγήθηκε της αφήγησης — ακολούθησε. Το κοινό πρώτα αγάπησε τους χαρακτήρες και μετά θέλησε να τους φορέσει, να τους ακούσει, να τους αναπαράγει. Αυτή η οργανική μετάβαση από σειρά σε πολιτισμικό προϊόν εξηγεί γιατί το Stranger Things δεν φθείρεται εύκολα, παρά τις μεγάλες αποστάσεις ανάμεσα στις σεζόν.

Μία κοινή εμπειρία σε έναν κατακερματισμένο κόσμο

Courtesy of Netflix

Ίσως ο πιο σημαντικός λόγος της επιτυχίας του Stranger Things είναι ότι προσέφερε κάτι σπάνιο στη σύγχρονη τηλεόραση – μία συλλογική εμπειρία. Σε μια εποχή άπειρων επιλογών και αλγοριθμικά εξατομικευμένου περιεχομένου, η σειρά κατάφερε να γίνει σημείο συνάντησης. Δεν απευθυνόταν σε ένα συγκεκριμένο δημογραφικό. Απευθυνόταν σε όλους.

Γονείς και παιδιά, millennials και Gen Z, fans του horror και θεατές της οικογενειακής περιπέτειας μπορούσαν να βρουν κάτι οικείο. Το Stranger Things δεν ζητούσε εξειδικευμένη γνώση, ούτε ειρωνική απόσταση. Ζητούσε απλώς να πιστέψεις ξανά στη δύναμη της ιστορίας.

Περισσότερο από μία σειρά

Courtesy of Netflix

Το Stranger Things δεν έγινε πολιτισμικός γίγαντας επειδή αντέγραψε επιτυχημένες συνταγές. Έγινε επειδή κατάλαβε βαθιά γιατί αυτές οι συνταγές λειτούργησαν εξαρχής. Συνδύασε τη νοσταλγία με σύγχρονη αγωνία, την απλότητα με συναισθηματικό βάθος, το streaming με την αίσθηση του ραντεβού.

Και ίσως αυτό να είναι το μεγαλύτερο επίτευγμά του: σε έναν κόσμο που αλλάζει διαρκώς, μας θύμισε γιατί εξακολουθούμε να χρειαζόμαστε ιστορίες — και γιατί, κάποιες φορές, τον δρόμο τον δείχνουν τα παιδιά στα ποδήλατα.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ