Από το Nouvelle Vague στο Singin’ in the Rain: 18 ταινίες για το πώς είναι να γυρίζεις ταινίες

Την ιστορία στο σινεμά τη γράφουν οι παρέες, και ξέρετε τι άλλο συμβαίνει με τις παρέες; Μπορούν να είναι οι ίδιες, καλό αντικείμενο κινηματογραφικής αφήγησης.

Μας αρέσει να βλέπουμε ανθρώπους να δημιουργούν, είτε επειδή είναι πολύ καλοί στη δουλειά τους, είτε επειδή δεν έχουν την παραμικρή ιδέα τι κάνουν. Είτε, πιο συναρπαστικά, όταν ισχύουν ταυτόχρονα και τα δύο.

Όσο απολαυστικό είναι το να βλέπεις μια ταινία σαν το Nouvelle Vague του Richard Linklater, μια ευθεία, κυριολεκτική, διασκεδαστική καταγραφή του πώς γυρίστηκε το εμβληματικό φιλμ Με Κομμένη την Ανάσα, άλλο τόσο μπορεί να μας κρατά καθηλωμένους και η καταγραφή ενός χάους – για το τι συμβαίνει πίσω από τη μεγάλη οθόνη, με έναν τόνο άλλοτε σατιρικό, άλλοτε στοχαστικό.

Οι ταινίες εκείνες εξάλλου που έχουν να πουν και τα περισσότερα για την όλη δημιουργική διαδικασία ή για τον κόσμο του (κινηματογραφικού) θεάματος, είναι εκείνες που καταφέρνουν να κοιτάξουν λίγο πιο πέρα από τα γεγονότα (ή τα απρόοπτα) και να εξερευνήσουν κάτι βαθύτερο. Τι είναι αυτό που προσπαθούμε να εκφράσουμε μέσα από το σινεμά; Ποια είναι η ισορροπία και κυνισμού και οραματισμού, τέχνης και εμπορίου; Τι λέει για τον άνθρωπο (και για το σύστημα) ο τρόπος που γυρίστηκαν μερικές από τις σημαντικότερες ταινίες όλων των εποχών, όπως το Με Κομμένη την Ανάσα και ο Πολίτης Κέιν;

Το Nouvelle Vague κυκλοφορεί στις αίθουσες από το Cinobo.

Ναι, ως θεατές που αγαπάμε τη μεγάλη οθόνη, πάντα έχουμε μια επιπλέον περιέργεια για το πώς κατασκευάζεται αυτή η μαγεία – έτσι, μια ταινία σαν το Babylon του Damien Chazelle μπορεί να γίνει αντικείμενο δικαιολογημένης εμμονής. Τι, εξάλλου, σημαίνει καν η ιδέα «κατασκευάζεται η μαγεία»; Μπορεί κάτι το άπιαστο και ακαθόριστο όπως η τέχνη, να «εξηγηθεί»; Μπορεί να εξεταστεί μέσα από τη λογική και τη διορατικότητα κάτι τόσο εξωπραγματικά ενστικτώδες, όπως οι ιδέες του Godard;

Ίσως, ένας από τους λόγους που μας συναρπάζουν οι ταινίες που μιλάνε για άλλες ταινίες, είναι ακριβώς αυτό. Η, πιθανώς εξαρχής καταδικασμένη, απόπειρά τους να βάλουν στο μικροσκόπιο μια στιγμής απόλυτης μαγείας. Άλλες το κάνουν για να σπάσουμε πλάκα, άλλες για να μοιραστούν μια κοινή αγάπη, άλλες για να μιλήσουν για μια ευρύτερη κοινωνική ή ανθρώπινη συνθήκη, άλλες για να στοχαστούν. Ό,τι από όλα κι αν ισχύει, το σινεμά-για-το-σινεμά παραμένει ακαταμάχητο ως mini genre της 7ης τέχνης.

Και, με αφορμή το διασκεδαστικό Nouvelle Vague του Richard Linklater, θυμόμαστε μερικά από τα κορυφαία του παραδείγματα. Ταινίες, δηλαδή, που μας μίλησαν με φροντίδα και αφοσίωση και διορατικότητα (ή απλά, πάρα πολλή πλάκα) για το τι σημαίνει το να δημιουργείται μια άλλη ταινία. Είτε είναι υπαρκτή, είτε όχι.

Shadow of the Vampire

Διαδραματιζόμενο στη διάρκεια των γυρισμάτων του εμβληματικού Nosferatu του Murnau, το φιλμ του Elias Merhige αναρωτιέται κάτι που όλοι μας κάποτε έχουμε βάλει στη σκέψη μας: Κι αν ο ηθοποιός που παίζει το βαμπίρ (εδώ ο Willem Dafoe, υποψήφιος για Όσκαρ), είναι στα κρυφά ένα όντως αληθινό βαμπιρ;;; Τι, όχι; Μόνο εγώ;

The Player

Η ταινία-σημείο αναφοράς για όταν μιλάμε για τον backstage κυνισμό της χολιγουντιανής μηχανής. Ο Robert Altman ξεκινά με ένα από τα πιο iconic μονοπλάνα στην ιστορία του σινεμά υπογραμμίζοντας πως όλα σε αυτό τον χώρο είναι ένα αλληλένδετο σύστημα διακλαδώσεων και αποφάσεων, και στην πορεία εξετάζει με σπιρτάδα και βιτριολική διάθεση τη λειτουργία του χολιγουντιανού στούντιο. Ο Seth Rogen τον ευχαριστεί τόσο πολύ που έβαλε τον Bryan Cranston να παίξει τον ίδιο χαρακτήρα με αυτόν του Tim Robbins.

Millennium Actress

Το animation αριστούργημα του Satoshi Kon διατρέχει έναν αιώνα κινηματογράφου μέσα από τις αναμνήσεις και τις αφηγήσεις μια θρυλικής ηθοποιού που δέχεται να μιλήσει για τις ανάγκες ενός ντοκιμαντέρ. Στην πορεία, οι φιξιόν αφηγήσεις συμπαρασύρουν την πραγματικότητα σε μια δίνη.

Through the Olive Trees

Το τελευταίο μέρος της Koker trilogy του Abbas Kiarostami, η ταινία τοποθετείται σε ένα μετασεισμικό Ιράν και ακολουθεί τη διαδικασία παραγωγής της αμέσως προηγούμενης ταινίας της τριλογίας, And Life Goes On. Σταθερά, ο Kiarostami μπλέκει φιξιόν και ρεαλιστική καταγραφή για να μιλήσει για τη σχέση ζωής, τέχνης (αφηγήσεων γενικότερα) και του ανθρώπου στο επίκεντρο.

Hail, Caesar!

Σε κάτι πιο απλό αλλά όχι λιγότερο απολαυστικό, οι Coen στην τελευταία τους μέχρι σήμερα μη σπονδυλωτή ταινία που γύρισαν μαζί, κάνουν τρελό κέφι με φόντο ένα παλιό (φανταστικό) χολιγουντιανό στούντιο και όλα τα ευτράπελα που συμβαίνουν εκεί – ανάμεσά τους μια ομάδα κομμουνιστών που απαγάγει τον μεγάλο σταρ του στούντιο και ένας γουέστερν σταρ που βρίσκεται στο πλατό ενός εκλεπτυσμένου δράματος και απλά αδυνατεί να πει σωστά (ή να καταλάβει τι σημαίνει) μια φράση.

Περιφρόνηση

Το υπαρξιακό και οριακά κοσμογονικό δράμα της ταινίας του Godard εκτυλίσσεται με φόντο μια κινηματογραφική διασκευή της Οδύσσειας που συναντά προβλήματα – και την οποία σκηνοθετεί ο Fritz Lang (που παίζει τον εαυτό του). Θεοί, τέρατα, γένεση, ύβρις… Τα βασικά.

One Cut of the Dead

Από τις πιο απολαυστικές σινεφίλ κωμωδίες των τελευταίων χρόνων, παρουσιάζει μια ταινία-μέσα-σε-ταινία, γυρισμένη με ένα εντυπωσιακό μονοπλάνο ζωντανά κατά την προβολή της, για να γυρίσει στη συνέχεια στην αρχή για να μας δείξει το ίδιο το γύρισμα, από την οπτική του συνεργείου. Ευτράπελα, τσακωμοί και τύχη συνδυάζονται για ένα πραγματικά σπαρταριστό αποτέλεσμα. Γυρίστηκε και σε (κάπως αδιάφορο) γαλλικό ριμέικ με τίτλο Final Cut, από τον σκηνοθέτη του The Artist. Το οποίο μου θυμίζει…

The Artist

Ποτέ δεν ήμουν φαν του συγκεκριμένου (υπερβολικά επιφανειακό παστίς χωρίς κάποια εμφανή ουσία) αλλά η επιτυχία του ήταν τεράστια. Ένα γαλλικό, ασπρόμαυρο, βωβό φιλμ για τη σχέση μιας ανερχόμενης σταρ με έναν ηθοποιό του βωβού σινεμά στο Χόλιγουντ του μεσοπολέμου, το οποίο κέρδισε 5 Όσκαρ(!), ανάμεσά τους Ταινία, Σκηνοθεσία και Α’ Ανδρικό Ρόλο.

Ed Wood

Ας μείνουμε στην ασπρόμαυρη αναπαράσταση αλλά σε μια ταινία με απείρως περισσότερο ζουμί και ψυχή. Η βιογραφία του διαβόητου σκηνοθέτη δια χειρός Tim Burton με ένα Johnny Depp στον ίσως και καλύτερο ρόλο της καριέρας του, μετατρέπεται σε μια παθιασμένη υπεράσπιση της κάθε μορφής δημιουργίας και των απανταχού αντισυμβατικών weirdos. Υπέροχο.

Babylon

Το αδικημένο κατά την κυκλοφορία του έπος του Damien Chazelle έχει έκτοτε βρει την αναγνώριση που του αξίζει, καθώς καταφέρνει να ζυγίσει μέσα του τη μαγεία αλλά και τον κυνισμό της κινηματογραφικής ιστορίας, χωρίς το ένα να αναιρεί το άλλο. Το φινάλε, που διατρέχει την ιστορία του σινεμά, είναι διχαστικό – εγώ το λατρεύω.

Singin’ in the Rain

Φυσικά το Babylon δε θα είχε υπάρξει χωρίς το Singin’ in the Rain, ίσως το διασημότερο κινηματογραφικό μιούζικαλ όλων των εποχών, διαδραματιζόμενο κατά τη μετάβαση από το βωβό στο ομιλόν σινεμά μέσα από μια ευρηματικά ειπωμένη ιστορία ενός σταρ που παίζει ο Gene Kelly.

8 ½

Μιας που πιάσαμε τα απόλυτα classics, φυσικά δεν γίνεται να υπάρξει μια τέτοια λίστα χωρίς το φιλμ του Fellini, στο οποίο ένας σκηνοθέτης υποφέρει από έλλειψη έμπνευσης κατά τη διαδικασία δημιουργίας ενός επικού φιλμ. Με τη σειρά του το 8 ½ ενέπνευσε κι άλλες ταινίες αντίστοιχης δομής (όπως το διασκεδαστικά άνισο Nine με τον Daniel Day-Lewis στον αντίστοιχο ρόλο) αλλά και υπαρξιακών αναζητήσεων, όπως το Synecdoche, New York.

Perhaps Love

Ας αλλάξουμε κλίμα τώρα και πάμε στο Χονγκ Κονγκ για το απολαυστικό μιούζικαλ του Peter Chan με τον Takeshi Kaneshiro, στο οποίο ένας κινέζος σκηνοθέτης αποφασίζει να γυρίσει ένα μιούζικαλ με πρωταγωνίστρια τη σύντροφό του κι έναν αστέρα του Χονγκ Κονγκ – χωρίς να ξέρει πως οι δυο τους γνωρίστηκαν μια δεκαετία νωρίτερα, όταν εκείνη ζούσε μια άλλη ζωή. Η ιστορία τους θα ξεδιπλωθεί παράλληλα με τη φιξιόν ιστορία της ταινίας μες στην ταινία. Η ΤΕΧΝΗ!

Mank

Σε κάτι πολύ λιγότερο ανεβαστικό, το Mank του David Fincher παίρνει αφορμή την περίοδο δημιουργίας του Πολίτη Κέιν, όχι για να καταγράψει την «αληθινή ιστορία του πώς γυρίστηκε η ταινία», αλλά για να πει μια βαθύτερη ιστορία κυνισμού και απογοήτευσης για το Χόλιγουντ.

Hugo

Η περιπέτεια ενός νεαρού αγοριού εμπλέκει την κληρονομιά του πατέρα του με το έργο του πρωτοπόρου του σινεμά Georges Méliès, σε μια από τις πιο διχαστικές ταινίες της φιλμογραφίας του Martin Scorsese. Η 3D ανασύσταση εμβληματικών στιγμών από τις απαρχές της κινηματογραφικής τέχνης, κουβαλά από μόνη της πάντως μια ιδιαίτερη δύναμη.

Tropic Thunder

Φανταστική σάτιρα για τα γυρίσματα μιας ταινίας για τον πόλεμο του Βιετνάμ, η ταινία του Ben Stiller έχει από ένα cameo που από μόνο έδωσε νέα πνοή στην καριέρα του Tom Cruise, μέχρι μια υποψήφια για Όσκαρ ερμηνεία από τον Robert Downey Junior στο ρόλο ενός “Oscar-seeking moron” σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου. Αυτός ο ρόλος κι αυτή η ερμηνεία είναι ο ορισμός του «δε θα συνέβαιναν ποτέ σήμερα».

The Disaster Artist

Μιλώντας για πράγματα που κοντεύουν να σβήσουν από το χρόνο, η βιογραφική κωμωδία του James Franco για τα γυρίσματα του The Room του Tommy Wiseau είναι πραγματικά σα να μην γυρίστηκε ποτέ, αλλά παραμένει μια φανταστικά αστεία και περίεργα ειλικρινής αναζήτηση πάνω στη σημασία της δημιουργικότητας.

Nouvelle Vague

Για να φτάσουμε έτσι στον Richard Linklater και τη Nouvelle Vague του, μια σημείο προς σημείο εξιστόρηση του πώς γυρίστηκε ένα από τα διασημότερα φιλμ όλων των εποχών, κεφάτα γυρισμένο, άψογα παιγμένο. Δεν είναι απείρως περισσότερα πέρα από αυτό, αλλά αν κανείς αγαπά το σινεμά είναι δύσκολο να μη βρει μια ομορφιά στη ταινία του αγαπημένου Αμερικανού δημιουργού – που άφοβα, έπιασε ένα τόσο μεγάλο κεφάλαιο του γαλλικού σινεμά απλώς και μόνο επειδή σημαίνει τόσα πολλά για τον ίδιο.

Το Nouvelle Vague κυκλοφορεί στις αίθουσες από το Cinobo.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ