Το Eternals της Chloé Zhao θέλει να τα βάλει με τον Θεό

Το Eternals δεν είναι η πρώτη φορά που η Marvel καταπιάνεται με την εξέλιξη. Ηχογραφώντας πρόσφατα το επερχόμενο επεισόδιο του Marvel Rewind για το POP για τις Δύσκολες Ώρες, θυμηθήκαμε με τον Θοδωρή το φινάλε του Avengers: Age of Ultron. Σε εκείνη την ταινία ο Ultron είχε αποκαλέσει την ανθρωπότητα καταδικασμένη και τον νεοσσό, τότε, Vision «αφελή» γιατί μπορούσε να πιστεύει ότι οι άνθρωποι έχουμε έστω μία κάποια ελπίδα. «Κοίτα, άλλωστε χθες γεννήθηκα», του είχε απαντήσει ο δεύτερος.

Πρέπει να είναι πολύ δύσκολο να γράφει κανείς εκ μέρους αθάνατων πλασμάτων. Αυτή είναι μία συνθήκη που πολύ απλά κανείς μας δε θα ζήσει. Μιλάμε για την αιώνια ζωή και μία ψυχολογία που μόνο εκείνη θα μπορούσε να διαμορφώσει. Αναφορές όμως δεν υπάρχουν γι’ αυτή, όχι στ’ αλήθεια, άρα η φαντασία των δημιουργών βρίσκει αναγκαστικά ταβάνι. Οι περισσότεροι πάντως φαντάζονται τα άτρωτα υπερπλάσματα -τουλάχιστον αυτά που μία αφήγηση λογίζει ως Καλά- να πιστεύουν εντέλει στην ανθρωπότητα. Ακόμα κι αν έχουν δει ένα teaser από αυτή όπως ο Vision, ή αν απομακρύνθηκαν πληγωμένα όπως η Andromache του Old Guard. Ίσως, ο πιο κοντινός παραλληλισμός στη λογική των Eternals ήταν το χάσμα μεταξύ του Jacob και του Man in Black στο Lost.

«Έρχονται, πολεμούν, καταστρέφουν, διαφθείρουν. Το τέλος είναι πάντοτε το ίδιο», έλεγε ο Man in Black στον αδερφό του, αηδιασμένος πια από το είδος μας. «Μία φορά έρχεται το τέλος. Ό,τι κι αν συμβεί πριν από αυτό είναι απλώς πρόοδος». Ο Jacob, όπως και οι πιο πολλοί από τους θεούς του Eternals -και είναι πάρα πολλοί- είχε τέτοια πίστη στην εξέλιξή μας που ήταν διατεθειμένος να βαφτίσει άπασες τις πράξεις μας ως πρόοδο. Ήταν ένας παρατηρητής στη σειρά, δολοφονικός κιόλας ενίοτε έστω και έμμεσα, πρόθυμος να επιτρέπει θηριωδίες εντός και εκτός Νησιού, επειδή πώς αλλιώς θα παίρναμε τα μαθήματά μας;

Στο Eternals όμως, η Zhao το πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα. Μέσα από τον Druig του Barry Keoghan, έναν από τους παντοδύναμους νέους χαρακτήρες που συστήνει εδώ η Marvel σε μία κρίση συνείδησης, αναρωτιέται: Τι νόημα έχουν οι δυνάμεις των ηρώων αν δε μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να εμποδίσουν την ανθρωπότητα απ’ το να αυτοκαταστραφεί; Ναι ρε συ Druig. Πραγματικά. Τι νόημα έχουν;

Eternals, κάτι σαν διαστημική αστυνομία

Οι Eternals έχουν επιστρατευτεί από έναν γιγάντιο Celestial, τον Arishem, που δημιούργησε τους ουρανούς και τη Γη μας μέσα από διαστημική σκόνη. Είναι ο Θεός εν ολίγοις, και δημιούργησε κι εμάς για σκοπούς που εξηγούνται σε ένα από τα κουραστικά info dumps της ταινίας, μαζί τους Deviants. Μία φυλή τεράτων που ξεφεύγει από τον έλεγχό του και προσπαθεί να μας αφανίσει.

Οι Eternals δημιουργήθηκαν για την προστασία μας λοιπόν, και είναι κάτι σαν διαστημική αστυνομία. Σε ό,τι έχει να κάνει με τους Deviants μπορούν να επέμβουν. Σε ό,τι έχει να κάνει με τις γνωστές αποτυχίες της ανθρωπότητας, όχι. Απαγορεύεται. Το γεγονός όμως ότι ο κατασκευαστής μας και κατασκευαστής του κόσμου υπήρξε άμπαλος (και βγάζει τόσο νόημα αυτό) οδηγεί κάποιους από τους Eternals να τον αμφισβητήσουν.

Η λογική του λέει πως οι πόλεμοι και οι κακουχίες ωθούν τους ανθρώπους να αναπτύσσουν καλύτερες ιατρικές και μη τεχνολογίες, άρα και να πολλαπλασιάζονται με επιταχυνόμενο ρυθμό. Ο υπερπληθυσμός που ήταν κατάρα για τον Thanos δηλαδή, για τον Arishem είναι απώτερος στόχος. Που και πάλι την καταστροφή μας θα επιφέρει, ναι, αλλά είναι μία απαιτητή καταστροφή που δεν προκαλέσαμε εξαιτίας του τρόπου ζωής μας, αλλά μόνο και μόνο επειδή υπάρχουμε.

Η προοπτική αυτής της εξόντωσης -και αρχικά η επανεμφάνιση των Deviants ενώ η ομάδα πίστευε ότι τους είχε εξαφανίσει- φέρνει ξανά κοντά την αποξενωμένη οικογένεια των Eternals, μέσα σε 2 ώρες και 37’ όπου η Zhao προσπαθεί να χωρέσει τις χιλιετίες της ζωής τους, τις δυναμικές των σχέσεων μεταξύ τους, και μία πλοκή που μοιάζει απλοϊκή και μπερδεμένη ταυτόχρονα.

Who is Who

Εκτός από τον απογοητευμένο Druig έχουμε τη Sersi (Gemma Chan), ό,τι πιο κοντινό έχει η ταινία σε πρωταγωνίστρια και ο πιο αφοσιωμένος από τους χαρακτήρες στους ανθρώπους, τον Ikaris (Richard Madden) που έχει τις δυνάμεις του Superman αλλά όχι την ηγεσία του, τον γλυκό Gilgamesh (Don Lee) που έχει τη δύναμη ενός έξτρα δυνατού μπουκέτου κατά τα φαινόμενα, τη Thena που γίνεται άλλη μία «τρελή», παντοδύναμη γυναίκα και σώζεται από το εκτόπισμα της Angelina Jolie, τον Kingo (Kumail Nanjiani) που πλέον ζει ως Bollywood σταρ, τον Phastos (Brian Tyree Henry) ως άλλο Ήφαιστο που μεγαλώνει ένα παιδί με τον θνητό σύζυγό του στο Σικάγο, την κωφή Makkari (Lauren Ridloff) με την υπερταχύτητα και την παιχνιδιάρικη σχέση με τον Druig, την Ajak (Salma Hayek) που τους καθοδηγεί και τους θεραπεύει απ’ όταν άραζαν όλοι μαζί στη Βαβυλώνα, και τη Sprite, μία Claudia από τη Συνέντευξη με έναν Βρικόλακα που παραμένει κολλημένη σε σώμα 13χρονου κοριτσιού παρά τα χρόνια της.

Είναι όλοι μονοδιάστατοι αλλά αρκετά διακριτοί μεταξύ τους, χάρη στον χώρο που τους αφήνει η Zhao να αναπνεύσουν και στο ικανό (ως επί το πλείστον) καστ. Η Sersi και ο Ikaris εξανθρωπίζονται σε μεγάλο βαθμό από την αμοιβαία τους έλξη, παρότι την ίδια στιγμή ισοπεδώνονται από το τεράστιο βάρος των ηθικών τους θέσεων – εκείνη συμπονετική, εκείνος τυφλωμένος από το καθήκον του. Οι δυο τους έχουν την πρώτη ερωτική σκηνή του Marvel Cinematic Universe και αυτό είναι μόνο ένα από τα σημεία που διαφοροποιούν εδώ τη δουλειά της Zhao.

Το Eternals είναι πολύ εξωστρεφές ως προς την αναπαράσταση της φυλής, της εθνικότητας, της αναπηρίας και του σεξουαλικού προσανατολισμού στο μπλοκμπάστερ σινεμά, και το καταφέρνει χωρίς να μυρίζει εταιρίλα όπως άλλες αστοχίες του MCU. Η χρήση, επίσης, πραγματικών τοποθεσιών και του φυσικού φωτισμού που τόσο είχε ξαφνιάσει τον Kevin Feige (για να καταλάβεις πόσο χαμηλά είναι αυτά τα στάνταρ στις ταινίες του MCU) δίνουν αναμφίβολα ένα ξεχωριστό λουκ στην ταινία. Η Zhao χρησιμοποιεί συχνά εδώ την αγαπημένη της magic hour και αποχρωματίζει τα καρέ των εξωτερικών γυρισμάτων για να προσδώσει σοβαρότητα. Σε σχέση με τις υπόλοιπες τρίτες πράξεις αυτών των ταινιών που μοιάζουν πάντα να έχουν γυριστεί μπροστά από κάποιο background στο Zoom, η διαφορά είναι σημαντική.

Τι πήγε στραβά

Η Zhao όμως κινείται αδέξια. Τα προηγούμενα φιλμ της επικεντρώνονταν στην καθημερινότητα ταλαιπωρημένων outsiders της εργατικής τάξης στην αμερικανική επαρχία που έψαχναν τη θέση τους στον κόσμο. Θεωρητικά θα μπορούσε κανείς να δει χροιές από αυτό και στους Eternals, όμως οι ήρωές της είναι πολύ θεοί για να δημιουργήσουν οικειότητα και πολύ άνθρωποι για να εμπνεύσουν δέος.

Οι στιγμές τους που θα έπρεπε να προκαλούν θαυμασμό καδράρονται αδιάφορα και εκείνες που αφορούν την ανθρωπιά τους πνίγονται από άτσαλους διαλόγους. Η ταινία μοιάζει άτονη και κουρασμένη, κλειστοφοβική παρά την περιπλάνησή της στην υδρόγειο και τον γαλαξία. Λείπουν οι υφές, η προσοχή στη λεπτομέρεια που έχουμε μάθει να περιμένουμε από τη συγκεκριμένη auteur. Σχεδόν τίποτα δε μοιάζει βιωμένο στο Eternals.

Αυτό που δυστυχώς δε λείπει από το Eternals είναι η ουδετερότητα της Zhao.

Το Nomadland δεν είχε φετιχοποιήσει μεν την αστεγία, αλλά είχε αποφύγει τους λόγους που οδήγησαν τη Fern στον δρόμο. Η φαινομενική αιτία για την επιλογή της -το κλείσιμο του ορυχείου στην πόλη της- είχε αναφερθεί σε μία εισαγωγική κάρτα, αφήνοντας ό,τι αγωνία και αβεβαιότητα μπορεί να είχε νιώσει η πρωταγωνίστρια στη φαντασία μας. Η Fern αντιμετώπιζε εμπόδια, κυρίως σε σχέση με απροσδόκητα έξοδα που σχετίζονταν με το βανάκι της, όμως το Nomadland ήταν τόσο αποφασισμένο να κάνει την κουλτούρα των νομάδων να μοιάζει με κίνημα πρόθυμων επαναστατών ενάντια στο σύστημα, που αυτά τα εμπόδια φαίνονταν τυχαία και όχι υπαρξιακά.

Στο Eternals οι ήρωες έχουν περάσει χιλιετίες αφήνοντας την ανθρωπότητα αβοήθητη στο όνομα της προόδου, δείχνοντας ανθρώπινους πληθυσμούς να αλληλοκαταστρέφονται σε πραγματικές τοποθεσίες ιστορικής θηριωδίας. Στη Χιροσίμα ας πούμε, ή στην πτώση της Τενοχτιτλάν.

Η ταινία όπου ένας από τους Eternals επιδίδεται σε πομπώδεις Bollywood χορογραφίες, είναι η ίδια ταινία που απεικονίζει την εκστρατεία του Hernán Cortés εναντίον των Αζτέκων μέσω εξαναγκαστικού λιμού, κατεδαφίσεων και γενοκτονίας. Και η αλλαγή που έρχεται όταν οι Eternals τα βάζουν αποφασιστικά πια με τον Θεό, περιλαμβάνει την κυριολεκτική ένωση δυνάμεων μεταξύ χαρακτήρων που διαφωνούν σε δομικό επίπεδο για το δικαίωμα ύπαρξης των ανθρώπων. Από εμένα είναι όχι.

Σε τελική ανάλυση, το φιλόδοξο Eternals θα είναι πιο ενδιαφέρον στην κουβέντα απ’ ότι στην οθόνη. Θα του κάνει καλό αυτό γιατί, παρά τους ξαφνικούς ισχυρισμούς ενός εκ των παραγωγών ότι η ιστορία δε χρειάζεται απαραίτητα συνέχεια, το φινάλε της ταινίας λέει ακριβώς το αντίθετο. Ελπίζω η χλιαρή της υποδοχή από την κριτική να μην αποτρέψει τη Marvel από μελλοντικούς πειραματισμούς.