Η μέρα που ο Leonard Cohen σηκώθηκε από το τραπέζι
Σαν σήμερα, πριν 7 χρόνια, ο ποιητής που έγινε και μουσικός έφυγε από τη ζωή. Ο τρόπος που καλωσόρισε τον θάνατο, παραμένει αξεπέραστος.
- 7 ΝΟΕ 2023
O Νοέμβριος στην άλλη άκρη του Ατλαντικού είναι το ακριβώς αντίθετο από τον Νοέμβριο στην Ελλάδα. Στη χώρα των ατέρμονων διλημμάτων όπως το «να βουτήξω ή να μη βουτήξω στη θάλασσα», το φθινόπωρο είναι ζεστό, κολλώδες, εκνευριστικά μεσογειακό.
O μήνας-προθάλαμος του χειμώνα στο New Hampshire της Νέας Αγγλίας, από την άλλη, εκτός από πολύχρωμο λόγω της εποχής, είναι τρομερά ομιχλώδης από την υγρασία και το ψιλόβροχο που παραμονεύει από το βράδυ και κάνει την εμφάνισή του το πρωί.
Η είδηση ότι ο Leonard Cohen πέθανε, με βρήκε εκεί, περικυκλωμένο από τα φύλλα με την πεισματική άρνηση να περάσουν στη φάση της αποσύνθεσης και σε μία σοφίτα που, από το μικρό της παράθυρο, μου έδινε τη δυνατότητα να παρατηρώ πώς απλώνεται η ομίχλη πριν γίνω -χωρίς να το θέλω- ένα με αυτή.
Εκείνη την περίοδο είχα αποκτήσει μια μίνι φοβία απέναντι στο λευκό των υδρατμών και μία ανοσία (μάλλον εξάρτηση) στη μαυρίλα του Cohen. Από την πρώτη μέρα της κυκλοφορίας του You Want it Darker τον Οκτώβριο του 2016, πέρασα ατελείωτες ώρες σε αυτή τη σοφίτα ακούγοντας ξανά και ξανά τον τελευταίο του δίσκο και συνειδητοποίησα ότι η νέα μου φοβία ήταν αστεία μπροστά στη μεγαλύτερη φοβία όλων: τον θάνατο.
Το πώς συμφιλιώνεται με το άμεσο -όπως αποδείχθηκε- τέλος του ο Cohen στο You Want it Darker, μοιάζει αρκετά με τον τρόπο που βλέπει ένα παιδί την επόμενη ημέρα: τη θεωρεί δεδομένη. O Cohen έκανε το ίδιο, αλλά από την ανάποδη. Όλοι γνωρίζουμε ότι θα έρθει και η σειρά μας, αμφιβάλλω ωστόσο ότι την περιμένουμε τόσο στωικά όπως την περίμενε εκείνος πριν πηδήξει επιτέλους από αυτό το φωτεινό παράθυρο που αποκαλούμε ζωή.
Ο δημοσιογράφος του New Yorker, David Remnick, ο οποίος βρέθηκε στο σπίτι του Cohen για την τελευταία του μεγάλη συνέντευξη, έγραψε ότι μπροστά του είχε έναν άνθρωπο που ήξερε ακριβώς πού πήγαινε και έδειχνε βιαστικός. «Είμαι έτοιμος να πεθάνω», είπε ο ποιητής που έγινε και μουσικός, όταν απαρίθμησε τα προβλήματα υγείας του. Στη συνέχεια αστειεύτηκε, λέγοντας ότι σκοπεύει να ζήσει για πάντα και ότι ίσως τα παραλέει. «Who’s kidding whom», όπως τραγουδάει στο “Moving On”, ένα κομμάτι που ακούμε στο Thanks for the Dance (κυκλοφόρησε μετά τον θάνατό του).
Σε όλη του την καριέρα, η θλίψη, το σκοτάδι, το τελικό και αναπόφευκτο στάδιο και ό,τι είναι αυτό που κάνει την καθημερινότητά μας πιο αργή και πιο δύσκολη, πρωταγωνιστούσαν στη μουσική και την ποίησή του, δεν υπήρχε περίπτωση να τα κατεβάσει από τη σκηνή λίγο πριν την ολοκλήρωση της τελευταίας του παράστασης. Το «ίσως τα παραλέω» δεν ήταν ικανό να ξεγελάσει κανέναν.
«Ξέρω ότι υπάρχει μια πνευματική πτυχή στη ζωή όλων μας, είτε το θέλουμε είτε όχι», είχε πει ο Cohen. «Υπάρχει, μπορείς να το νιώσεις στους ανθρώπους, υπάρχει κάποια αναγνώριση ότι υπάρχει μια πραγματικότητα στην οποία δεν μπορούν να διεισδύσουν, αλλά η οποία επηρεάζει τη διάθεση και τη δραστηριότητά τους. Αυτό λοιπόν λειτουργεί. Αυτή η δραστηριότητα σε ορισμένα σημεία της ημέρας ή της νύχτας σας επιμένει σε ένα συγκεκριμένο είδος αντίδρασης. Κάποιες φορές είναι απλά σαν: “Χάνεις πολύ βάρος, Leonard. Πεθαίνεις, αλλά δεν χρειάζεται να συνεργαστείς με τόσο ενθουσιασμό με τη διαδικασία”. Αναγκάστε τον εαυτό σας να φάει ένα σάντουιτς.
Αυτό που θέλω να πω είναι ότι ακούς το bat Kol (σ.σ. τη φωνή του Θεού). Ακούς αυτή τη βαθιά πραγματικότητα να σου τραγουδάει συνέχεια και τις περισσότερες φορές δεν μπορείς να την αποκρυπτογραφήσεις. Ακόμα και όταν ήμουν υγιής, ήμουν ευαίσθητος απέναντι σε αυτή τη διαδικασία. Σε αυτό το στάδιο του παιχνιδιού, την ακούω να λέει: “Leonard, απλά συνέχισε με τα πράγματα που πρέπει να κάνεις”. Είναι πολύ συμπονετικό σε αυτό το στάδιο. Περισσότερο από κάθε άλλη φορά στη ζωή μου, δεν έχω πια αυτή τη φωνή που λέει: “Τα σκατώνεις”. Αυτό είναι μια τεράστια ευλογία, πραγματικά».
Σε ένα άλλο σημείο της συνέντευξης, λέει: «Τελείωσα μερικά πράγματα. Δεν ξέρω πόσα άλλα πράγματα θα μπορέσω να τελειώσω, γιατί σε αυτό το συγκεκριμένο στάδιο βιώνω βαθιά κόπωση… Υπάρχουν στιγμές που απλά πρέπει να ξαπλώσω. Δεν μπορώ να παίξω πια και η πλάτη μου πονάει επίσης Τα πνευματικά πράγματα -ευχαριστώ τον Θεό- έχουν μπει στη θέση τους».
Λίγες μέρες μετά τη συνέντευξη στο New Yorker και την κυκλοφορία του δίσκου, O Leonard Cohen σηκώθηκε από το τραπέζι. Ο κόκκινος μαρκαδόρος είχε κυκλώσει την έβδομη μέρα του Νοεμβρίου, το κοινό του το έμαθε αργότερα. Στην ίδια σοφίτα, στην ίδια καρέκλα, καπνίζοντας την ίδια μάρκα τσιγάρων και πίνοντας τον ίδιο μέτριο καφέ, έβαλα από την αρχή το You Want it Darker. Γέλασα και ανατρίχιασα μόλις ακούστηκε το «I’m ready my Lord», τι άλλο να κάνεις με τον άνθρωπο που καλωσορίζει με τόση ψυχραιμία τον θάνατο;
