O Chadwick Boseman ήταν πάντα ήρεμος, πάντα δυνατός

Από τις πολλές λέξεις που θα μπορούσαμε να βρούμε για να περιγράψουμε τη μορφή και την αύρα ενός ηθοποιού που μέσα σε τόσο λίγα χρόνια κατάφερε να γίνει τόσο σημαντικός, αυτή είναι η πρώτη που έρχεται και ξανάρχεται επίμονα στο νου. Είτε ενσάρκωνε τον Βασιλιά της Γουακάντα, είτε ερμήνευε ένα φάντασμα από το στοιχειωμένο παρελθόν της Αμερικής, είτε έδινε ένα παθιασμένο ευχαριστήριο λόγο, είτε έπαιζε οποιονδήποτε από μια εντυπωσιακή σειρά εμβληματικών μαύρων προσωπικοτήτων, είτε δούλευε σκληρά και ασταμάτητα παρά τη γνώση της αρρώστιας του, τον Chadwick Boseman διαπερνούσε μια γαλήνη και μια αύρα σιγουριάς, σα να μη χρειαζόταν ούτε πολλές λέξεις, ούτε πολλές κινήσεις, ούτε πολλά-πολλά, γενικώς.

Ήταν πάντα ήρεμος. Ήταν πάντα δυνατός.

Ενός λεπτού σιγή στη διάρκεια του παιχνιδιού Celtics-Raptors για τα πλέι-οφ του ΝΒΑ. / AP Photo/Ashley Landis

Έφυγε από τη ζωή στις 28 Αυγούστου του 2020, στα 43 του, μετά από τετραετή μάχη με τον καρκίνο του παχέος εντέρου.

***

Σύμφωνα με κάθε ιστορία κάθε ανθρώπου που τον γνώρισε ποτέ, ο Chadwick Boseman ήταν πάντα πολύ σοβαρός με ό,τι ήταν αυτό με το οποίο επέλεγε να ασχοληθεί. Στο σχολείο ήταν σοβαρός παίκτης μπάσκετ μέχρι που ο τραγικός φόνος ενός φίλους και συμπαίκτη τον έστρεψε προς τις τέχνες, αποφασίζοντας να διοχετεύσει σκέψεις και συναισθήματα γράφοντας θεατρικά. Το πρώτο του έργο ανέβηκε σαν σχολική παράσταση ένα χρόνο πριν αποφοιτήσει.

Μια άλλη σημαντική έμπνευση για τον ίδιο ήταν ο αδερφός του, Kevin, ένα μαύρο αγόρι που είχε όνειρο να γίνει χορευτής απέναντι στις συχνά σοκαρισμένες αν όχι αποδοκιμαστικές αντιδράσεις των γύρω του. Όμως επέμεινε και ακολούθησε τον δρόμο που ήθελε. «Είχε την αποφασιστικότητα να πει, “Όχι – έχω κάτι, και θα το κάνω όπως και νά’χει, σωστά ή λάθος”. Και είχε δίκιο», έλεγε ο Boseman σε ένα προφίλ του το 2019 στους New York Times μιλώντας για τον μεσαίο αδερφό της οικογένειας (ο ίδιος είναι ο μικρότερος από τρεις).

Φοίτησε στο Howard University, ένα ιδιωτικό, κατά βάση μαύρο πανεπιστήμιο με απόφοιτους σαν τον σπουδαίο Ta-Nehisi Coates, του οποίου το εμβληματικό βιβλίο Between the World and Me (ένα αυτοβιογραφικό κείμενο φτιαγμένο ως γράμμα προς τον γιο του συγγραφέα πάνω στο τι σημαίνει να μεγαλώνεις Μαύρος στην Αμερική) είχε ως σημείο εκκίνησης την δολοφονία του Prince Jones, ενός φοιτητή που γνώριζε ο Boseman.

(Στη λίστα των σπουδαίων συνδέσεων οφείλουμε να συνυπολογίσουμε και το πώς ο Coates γράφει εδώ και χρόνια ένα μεγάλο, σημαντικό run στη σειρά κόμικ Black Panther, τον ήρωα δηλαδή που έφερε στην οθόνη ο Boseman).

Μετά το Howard μετακόμισε στη γειτονιά του Μπέντφορντ-Στίβεσαντ του Μπρούκλιν, εκεί όπου διαδραματίζεται το αριστούργημα Do the Right Thing του Spike Lee, όπου και πέρασε τα περισσότερα χρόνια των 20s του. Γνώριζε κόσμο, έγραφε θεατρικά, μάθαινε πράγματα για κουλτούρες που τον συνάρπαζαν. Μάθαινε για γλώσσες, για τη θεολογία, για την επιστήμη, για την μουσική, για την παράδοση. Ήταν μόνο μετά τα 30 του που μετακόμισε στο Λος Άντζελες αναζητώντας καριέρα ηθοποιού. Η εμπειρία του άρεσε, σαν ανακάλυψη, σαν άλλη μια παράξενη κουλτούρα την οποία θα γνώριζε.

Αφού πέρασε λίγα χρόνια με μικρούς ρόλους σε επεισόδια σειρών, από το E.R. μέχρι το Fringe, βρήκε το 2013 τον πρώτο από τους μεγάλους ρόλους που θα καθόριζαν αυτό που τώρα συνειδητοποιούμε πως είναι η μεγάλη κληρονομία του. Δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο ενσάρκωσε εμβληματικούς άντρες της Μαύρης ιστορίας, δίχως να εμπλέκει στην τεχνική του τα συνήθη τεχνάσματα που φωνάζουν ερμηνεία. Παρά αποδομώντας τους, εντοπίζοντας μικρές ανθρώπινες στιγμές τους από τις οποίες κρατιόταν, ανασυνθέτοντάς τους με μια εντυπωσιακή σιγουριά στην οθόνη.

Στην ίδια συνέντευξη στους Times εξηγούσε ότι η μέθοδός του στο να εξανθρωπίζει υπεράνθρωπα όντα ξεκινά με το να ψάχνει στο παρελθόν τους. Με το να ψάχνει πληγές, προσωπικές αποτυχίες, προσωπικές φοβίες. Και να προσθέτει κάθε τι που μάθαινε σε ό,τι ερχόταν μετά. Δεν είναι τυχαίο που κάθε του ερμηνεία έμοιαζει πιο σίγουρη, πιο μεστή, πιο μεγαλειώδης -με έναν καθηλωτικά ζεν τρόπο- από ό,τι είχε έρθει προηγουμένως. «Είναι ένα δώρο που οι χαρακτήρες σου δίνουν. Μια διάσταση του εαυτού σου που δεν είχες ποτέ πριν», έλεγε.

Το 2013 έπαιξε τον θρύλο του μπέιζμπολ Jackie Robinson στο φιλμ 42. «Είναι ο τρόπος με τον οποίον κουβαλά τον εαυτό του, η ηρεμία του – έχεις απλά αυτό το αίσθημα πως βρίσκεσαι δίπλα σε ένα πολύ δυνατό άτομο», ανέφερε τότε ο σκηνοθέτης της ταινίας Brian Helgeland εξηγώντας πώς αποφάσισε να δώσει τον ρόλο σε έναν άγνωστο ηθοποιό.

Ένα χρόνο μετά στο Get on Up έπαιξε έναν άλλο θρύλο, τον James Brown, ξεκινώντας ένα εντυπωσιακό σερί πρωταγωνιστικών ρόλων από το οποίο δεν υπήρχε πισωγύρισμα. Ήταν ίσως ο τρόπος με τον οποίο είχε ενσαρκώσει αυτές τις δύο, μεγάλες σαν την Ιστορία, προσωπικότητες, που η Marvel βρήκε στο πρόσωπό του τον Black Panther της.

Δεν χωράει ελαφρότητα εδώ. Ποντάροντας σε αυτό τον ήρωα για ηγετική φυσιογνωμία του επόμενου κύματος ταινιών της, ύστερα από ένα κύμα κριτικής πάνω στο πώς όλοι οι Marvel-ικοί πρωταγωνιστές ήταν λευκοί ξανθοί ονόματι Chris, το στούντιο-κολοσσός δεν είχε περιθώριο να αποτύχει προσεγγίζοντας τον συγκεκριμένο ήρωα. Όμως ο Boseman είχε κάτι εμφανέστατα ηγεμονικό πάνω του. Είναι μια παρουσία σωματικά επιβλητική που ταυτόχρονα αποπνέει σιγουριά, σεβασμό. Ποιος δεν θα ήθελε να του υποκλιθεί;

***

Γυρίζοντας το Civil War της Marvel, o Boseman μαζί με τον John Kani, τον σπουδαίο νοτιοαφρικάνο ηθοποιό και θεατρικό συγγραφέα που παίζει στην ταινία τον πατέρα του, αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν την μητρική γλώσσα του δεύτερου σε μια σκηνή της ταινίας. Ο Boseman, πάντα σοβαρός και αφοσιωμένος, έμαθε ό,τι χρειαζόταν από τη γλώσσα εκείνη τη μέρα ώστε να εκτελέσει τη σκηνή.

Η απόφαση ώστε αυτή να παραμείνει η μητρική γλώσσα του ίδιου του χαρακτήρα του, καθώς και η βαριά του προφορά, ήταν κάτι που δεν πέρασε εύκολα από τη Marvel, όπου τα μεγάλα κεφάλια ανησυχούσαν για το αν θα αποξένωνε το κοινό μια τέτοια απόφαση. Ο Boseman όμως εμφανίστηκε ανένδοτος. Ήθελε ο χαρακτήρας του να μιλά με αυθεντική προφορά, ένας Αφρικάνος βασιλιάς που μιλά σαν η Δύση να μην άγγιξε ποτέ την χώρα του.

Ο σκηνοθέτης Ryan Coogler, υπό την δημιουργική κατεύθυνση του οποίου του Black Panther ξεπέρασε τα όρια μιας επιτυχημένης Marvel περιπέτειας και εξελίχθηκε σε ένα αυθεντικό ποπ φαινόμενο, σε μια από τις αυθεντικές εκείνες στιγμές όπου μια ταινία επιδρά πάνω στην ευρύτερη κουλτούρα, πήρε τη δουλειά σε μεγάλο βαθμό επειδή θαύμασε τον Boseman, που είχε ήδη τον ρόλο πριν εμπλακεί ο ίδιος. Ο Boseman τον εντυπωσίασε με το πώς κουβαλούσε τον εαυτό του στην οθόνη, πώς ενσάρκωσε τον ήρωά του, πόσο αφοσιωμένα δούλευε, και πόση γνώση και δίψα για αναζήτηση έφερνε μαζί του.

Μιλούσε στον Coogler για την εικονογραφία και τις παραδόσεις που ενέπνευσαν το κόμικ, προσέφερε ιδέες πάνω σε αισθητικά στοιχεία και σε ό,τι αφορούσε την πλαισίωση του κόσμου- όχι απλά σαν ένας ηθοποιός που είχε απόψεις για τον ρόλο του, αλλά ένα δημιουργικό ον που πάσχιζε να ενσαρκώσει κάτι αληθινό για τον ίδιο.

«Είχα το προνόμιο να σκηνοθετήσω σκηνές με τον Τ’Challa, τον χαρακτήρα του Chad, να επικοινωνεί με τους προγόνους της Γουακάντα», έγραφε ο Coogler στο συγκινητικό, προσωπικό μήνυμα αποχαιρετισμού για τον συνεργάτη και φίλο του. «Ήμασταν στην Ατλάντα, σε μια εγκαταλελειμμένη αποθήκη, με μπλε οθόνες και τεράστια κινηματογραφικά φώτα, αλλά η ερμηνεία του Chad το έκανε να μοιάζει αληθινό».

«Νομίζω πως ήταν επειδή από την πρώτη στιγμή που τον γνώρισα, οι πρόγονοι μιλούσαν μέσα από εκείνον».

***

«Να είσαι νέος, χαρισματικός και Μαύρος», έλεγε με ένα τόνο ικανοποίησης, αγάπης αλλά και πικρίας σε ένα φανταστικό του ευχαριστήριο λόγο ο Chadwick Boseman, τη χρονιά του μεγάλου θριάμβου του Black Panther. Η ταινία έγινε πολιτιστικό σημείο αναφοράς κι η μορφή του ίδιου έγινε έμβλημα για τεράστιο μέρος του κοινού που έβλεπε επιτέλους στην οθόνη κάτι παραπάνω από ένα απλό κομμάτι χολιγουντιανού τύπου εκπροσώπησης. Δεν ήταν εκεί επειδή «έπρεπε να είναι». Τα πάντα στο Black Panther και στον T’Challa διέθεταν επίπεδα φροντίδας και γνώσης και αίσθησης κληρονομιάς κι ο Boseman ήταν στο κέντρο- είτε σταύρωνε χέρια στο στήθος, είτε μιλούσε για το πώς γεννήθηκε αυτός ο ήρωας κι ο κόσμος του, είτε απλώς άφηνε στόματα ανοιχτά με το μαγικό του fashion sense.

Στα βραβεία του Σωματείου Ηθοποιών του 2019 το Black Panther πέτυχε το ακατόρθωτο, να γίνει μια υπερηρωική ταινία (και πόσο μάλλον, μια υπερηρωική ταινία με σχεδόν αποκλειστικά Μαύρο καστ) που κερδίζει το μεγάλο βραβείο, θεμελιώνοντας τη θέση της ως σοβαρού οσκαρικού παίχτη. «Όλοι ξέρουμε πώς είναι να σου λένε πως δεν υπάρχει χώρος για σένα», ξεκίνησε την ομιλία του ο Boseman.

«Κι όμως, είσαι νέος, χαρισματικός και Μαύρος. Ξέρουμε πώς είναι να σου λένε πως δεν υπάρχει οθόνη για να εμφανιστεί ή σκηνή για να ανέβεις. Ξέρουμε πώς είναι να είσαι η ουρά κι όχι το κεφάλι. Ξέρουμε πώς είναι να είσαι από κάτω κι όχι από πάνω», για να καταλήξει μιλώντας για την ταινία-φαινόμενο πως παρότι δεν ήξεραν πώς θα κέρδιζαν βραβεία ή πώς θα έκαναν ένα δισεκατομμύριο εισπράξεων, «ξέραμε ότι είχαμε κάτι ξεχωριστό που θέλαμε να δώσουμε στον κόσμο. Ότι μπορούσαμε να είμαστε πλήρη ανθρώπινα όντα στους ρόλους που παίζαμε. Ότι θα δημιουργούσαμε έναν κόσμο που θέλαμε να δούμε».

Είναι σχεδόν αδιανόητο πως όλη αυτή η απογειωτική διαδικασία του Black Panther φαινομένου συνέβη όσο ο Boseman ήξερε πως είναι άρρωστος, γεγονός που αποκαλύφθηκε την στιγμή του θανάτου του- ακόμα κι ο Coogler λέει πως δεν γνώριζε τι ταλαιπωρούσε τον πρωταγωνιστή και φίλο του, πως επέλεξε να προστατέψει τους γύρω του από αυτό τον πόνο, όλα αυτά τα χρόνια.

Ο Chadwick Boseman ίσως υπέθετε πως δεν έχει όλο τον χρόνο του κόσμου μπροστά του, πάντως σίγουρα ήξερε πως έδινε ό,τι είχε μέσα του για να δουλέψει, για να κάνει πράγματα που σήμαιναν κάτι. Για τον ίδιο, για τους δικούς του, για τον κόσμο. Το 2017 παίζει τον δικαστή και ακτιβιστή Thurgood Marshall στο βιογραφικό δράμα Marshall ενώ συνεχίζει να παίζει τον T’Challa σε άλλα δύο Avengers ενώ το Black Panther 2 ανακοινώνεται και η κοινώς αποδεκτή εικασία είναι πως αυτός θα είναι ο νέος ηγέτης του σύμπαντος της Marvel.

Δεν έμελλε να συμβεί. «Πέρασα τον τελευταίο χρόνο ετοιμάζοντας, προσπαθώντας να φανταστώ, και γράφοντας λέξεις για εκείνον να πει, που δεν ήταν γραφτό να δούμε», έγραφε ο Coogler. «Δεν έχω θρηνήσει μια απώλεια τόσο έντονη ξανά». Κι ενώ υπάρχει μια ακόμα γυρισμένη ταινία του που θα κυκλοφορήσει μέσω Netflix, το Ma Rainey’s Black Bottom (όπου δίπλα στην Viola Davis θα παίζει τον τρομπετίστα της μητέρας των μπλουζ, Ma Rainey), ο τελευταίος ρόλος του τη στιγμή του θανάτου ήταν το σπουδαίο Da 5 Bloods του Spike Lee.

Εκεί, ο Boseman παίζει πια ένα φάντασμα, ένα ζεν πνεύμα που έρχεται ξανά σε κοντινή επαφή με τους πάλαι ποτέ συμμαχητές του σε ένα πόλεμο που έχει αφήσει ανοιχτές πληγές σε όλους τους. Ένας ρόλος εξ ολοκλήρου γυρισμένος σε 16άρι φιλμ, με την χροιά κάποιου ξεθαμμένου newsreel της εποχής, βρίσκει τον σταρ να δίνει μια ερμηνεία στοιχειωτική σαν αποχαιρετισμός από μακριά.

Εξηγώντας για ποιο λόγο επέλεξε τον συγκεκριμένο ηθοποιό για αυτό τον οριακά μεταφυσικό ρόλο, ο Spike Lee μάλλον εξήγησε άθελά του και γιατί ο Chadwick Boseman δε θα ξεχαστεί ποτέ. «Αυτός ο χαρακτήρας είναι ηρωικός. Είναι υπερήρωας. Ποιον επιλέγουμε; Επιλέγουμε τον Jackie Robinson, τον James Brown, τον Thurgood Marshall, και επιλέγουμε τον T’Challa».

Chadwick Boseman, forever.

*Το κείμενο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά τον Αύγουστο του 2020.