Ο Jon Fosse βραβεύτηκε και το Νόμπελ λογοτεχνίας επέστρεψε στο θέατρο
Ο πιο σημαντικός Νορβηγός θεατρικός συγγραφέας μετά τον Χένρικ Ίψεν και ένας από τους πιο πολυπαιγμένους της Ευρώπης είναι ο νικητής του Νόμπελ λογοτεχνίας 2023.
- 5 ΟΚΤ 2023
Ήταν άνοιξη του 2004, όταν ο Γιάννης Χουβαρδάς σύστησε στο αθηναϊκό θεατρικό κοινό τον Jon Fosse. Παρουσίασε στο θρυλικό Θέατρο Αμόρε την παράσταση Τόσο Όμορφα (2001) με τους Ξένια Καλογεροπούλου, Ακύλα Καραζήση, Μαρία Κεχαγιόγλου, Ιωάννα Παππά, Γιάννο Περλέγκα και Νίκο Χατζόπουλο επί σκηνής. Ένα έργο για μία έφηβη που ερωτεύεται έναν έφηβο, όταν πηγαίνει για καλοκαιρινές διακοπές με τους γονείς της στο πατρικό τους σπίτι. Στην αρχή, φάνταζε μία συνηθισμένη ιστορία οικογενειακών διακοπών, μία συνηθισμένη καλοκαιρινή νεανική ιστορία, που όσο εξελισσόταν αποκτούσε μεταφυσική διάσταση.
Το κορίτσι: Σε λίγο καιρό,
εγώ θα φύγω από ‘δω,
τότε θα τελειώσουν οι καλοκαιρινές μου διακοπές,
τότε θα ‘ρθει το φθινόπωρο και ο χειμώνας,
τότε θα ‘ρθει το σκοτάδι και το κρύο,
και τότε εσύ θα είσαι εδώ
και εγώ θα είμαι μέσα στην πόλη
εκεί που ζούμε.
Το αγόρι: Μη μιλάς γι’ αυτό.
Ο Έλληνας σκηνοθέτης είχε δεχτεί τότε τα εγκώμια του ίδιου του συγγραφέα για το ανέβασμά του – ότι ήταν ό,τι πιο κοντινό στο όραμά του για το έργο.
Συμπτωματικά, αυτή ήταν η πρώτη παράσταση που είδα στο Αμόρε και η πρώτη παράσταση που είδα σε σκηνοθεσία του Γιάννη Χουβαρδά. Ήμουν 20.
Πέρασε μία δεκαετία, και το 2014, ο Χουβαρδάς επανέφερε τον Fosse στα θεατρικά πράγματα της πόλης, με τις Παραλλαγές Θανάτου (2001), που παρουσίασε στο Θέατρο Πορεία. Μία αλληγορία για την αγάπη, τη ζωή, τη γέννηση και τον θάνατο, τοποθετημένη και πάλι μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο.
Επτά χρόνια μετά, καταπιάστηκε για τρίτη και τελευταία -τουλάχιστον, μέχρι στιγμής- φορά μαζί του, ανεβάζοντας στον Θόλο του ΚΠΙΣΝ, το Κάποιος θα έρθει, ένα από τα πρώτα έργα του – πρωτοπαίχτηκε το 1996 στο Εθνικό Θέατρο της Νορβηγίας.
Σήμερα, ο Γιάννης Χουβαρδάς μπορεί να νιώθει δικαιωμένος -όχι, ότι το έχει ανάγκη, βασικά- για αυτό ταξίδι στον υπαρξιακό, ερωτικό, ψυχολογικό, μυστηριώδες, ποιητικό, κωμικό, δραματικό και γκροτέσκο κόσμο του Jon Fosse, που σίγουρα θα συνεχιστεί.
Ο 64χρονος Νορβηγός, ο πιο σημαντικός Νορβηγός θεατρικός συγγραφέας μετά τον Χένρικ Ίψεν, εκείνος που με το μινιμαλιστικό και υπερ-νατουραλιστικό ύφος του ανανέωσε ριζοσπαστικά τη νορβηγική και εν γένει τη σκανδιναβική δραματουργία, και ένας από τους πιο πολυπαιγμένους της Ευρώπης είναι ο νικητής του Νόμπελ λογοτεχνίας 2023.
«Το τεράστιο έργο του εκτείνεται σε διάφορα είδη, περιλαμβάνει περίπου 40 θεατρικά έργα και έναν πλούτο μυθιστορημάτων, ποιητικές συλλογές, δοκίμια, παιδικά βιβλία και μεταφράσεις. Ο Fosse συνδυάζει τη γλώσσα και την υφολογία της νορβηγικής καταγωγής του με καλλιτεχνικές τεχνικές στον απόηχο του μοντερνισμού.
Αν και συμμερίζεται τον πεσιμισμό προκατόχων του, το συγγραφικό του όραμα δεν καταλήγει στο μηδενισμό ή την περιφρόνηση. Η πρόζα του διαθέτει ζεστασιά και χιούμορ, ενώ αποδίδει στους ανθρώπινους χαρακτήρες του με μια ευάλωτη αφέλεια», αναφέρεται στην ανακοίνωση της Σουηδικής Βασιλικής Ακαδημίας Επιστημών.
«Είμαι συγκλονισμένος και ευγνώμων», δήλωσε ο Fosse για τη βράβευσή του. «Θεωρώ ότι είναι μια ανταμοιβή για τη λογοτεχνία που στοχεύει πάνω από όλα να είναι λογοτεχνία, χωρίς άλλη σκέψη. Έμεινα έκπληκτος όταν μου τηλεφώνησαν, αλλά ταυτόχρονα και όχι. Προετοιμαζόμουν για την πιθανότητα να συμβεί αυτό τα τελευταία 10 χρόνια (σ.σ. το όνομά του ακουγόταν πολύ ηχηρά στην τελετή του 2013). Ήταν μεγάλη χαρά που έλαβα αυτό το τηλεφώνημα».
Γεννημένος στο Haugesund της Νορβηγίας, σπούδασε Συγκριτική Λογοτεχνία και δίδαξε στην Ακαδημία Δημιουργικής Γραφής στο Hordaland. Το 1983 εξέδωσε το πρώτο του μυθιστόρημα, Κόκκινο, μαύρο, το οποίο ακολούθησε πληθώρα άλλων μυθιστορημάτων, ποιητικών συλλογών, δοκιμίων και παιδικών βιβλίων.
Το 1994 έγραψε το πρώτο του θεατρικό έργο Και δεν θα χωρίσουμε ποτέ, που ανέβηκε στο Εθνικό Θέατρο του Bergen. Ακολούθησαν τα Κάποιος θα έρθει, Το παιδί, Το όνομα (γι’ αυτό τιμήθηκε με το Βραβείο ‘Ιψεν) Η νύχτα τραγουδά τα τραγούδια της, Όνειρο φθινοπώρου, Μια μέρα καλοκαιριού, Παραλλαγές θανάτου, Χειμώνας, Τόσο όμορφα, Κορίτσι στον καναπέ, το πρόσφατο μυθιστόρημά του, Το άλλο όνομα, το πρώτο μέρος της Επταλογίας που κυκλοφόρησε το 2022 στη χώρα μας από τις εκδόσεις Gutenberg, και πολλά άλλα.
«Φυσικά, νομίζω πως η σύγκριση είναι κάπως άδικη, τόσο για τον Ίψεν, όσο και για εμένα», έχει αναφέρει ο Fosse σε συνέντευξή του στο Revistascena, που επιμελήθηκε το Book Press, σχετικά με τη διαρκή σύγκριση με τον σπουδαίο συμπατριώτη του. «Όταν ήμουν νέος, δε μου άρεσε καθόλου ο Ίψεν, θεωρούσα τα έργα του κάπως “τεχνητά”. Άρχισα να ενδιαφέρομαι για τη δουλειά του μόνο αφού δούλεψα στο θέατρο, μόνο αφού έμαθα τους τρόπους με τους οποίους αυτό λειτουργεί. Πλέον τον θαυμάζω πολύ, είναι ο δαίμονας του θεάτρου, όπως τον χαρακτηρίζω, ο πιο σκοτεινός συγγραφέας που υπήρξε ποτέ. Ο Ίψεν ήξερε να μισεί και τον θαυμάζω πολύ για αυτό».
Ο Jon Fosse βραβεύτηκε και το θέατρο δεν μπορεί παρά να πανηγυρίζει. Το Νόμπελ λογοτεχνίας μόλις επέστρεψε στη σκηνή, 18 χρόνια μετά τη νίκη του Harold Pinter.
