Οι σκλαβο-ταινίες που μας ‘σκλάβωσαν’

Μαστίγια, βαμβακοφυτείες, βιασμοί και αμπάρια πλοίων γεμάτα Αφρικανούς. Το Χόλιγουντ, έχοντας ξεμείνει από άλλα ταμπού, αποφάσισε να ασχοληθεί με το τελευταίο και μεγαλύτερο από όλα. Την ενοχή των λευκών Αμερικάνων για ότι έκαναν επί εκατοντάδες χρόνια στους κατοίκους της μαύρης ηπείρου.

Η καλύτερη

Είναι σχεδόν ντροπή ότι χρειάστηκε να έρθει ένας 44χρονος Βρετανός σκηνοθέτης (Steve McQueen) και ο Ιρλανδός ‘μούσα’ του (Michael Fassbender ως σαδιστής ιδιοκτήτης φυτείας) για να δείξει στο Αμερικάνικο κοινό ότι η σκλαβιά πονάει. Κυριολεκτικά, αφού ήταν ο πρώτος που έδειξε τι ακριβώς συμβαίνει όταν το μαστίγιο αγγίξει τη σάρκα. Ο πρώτος που δεν ‘δείλιασε’ με το να στρέψει την κάμερα αλλού. Όλα αυτά στο ’12 χρόνια σκλάβος’, μια ταινία περί σκλαβιάς τόσο καλή, που αφορά το κοινό όλων εκείνων των εθνών που έχουμε να ασχοληθούμε με το ‘άθλημα’ από την εποχή του Περικλή.

Η αμαρτωλή απόλαυση

Αν μη τι άλλο, το γεγονός ότι ένας -γεννημένος στον αμαρτωλό Αμερικάνικο νότο (βλέπε Knoxville Tennessee)- λευκός σκηνοθέτης, τόλμησε να ασχοληθεί με το θέμα της σκλαβιάς, δείχνει ότι διαθέτει και κότσια και το ακαταλόγιστο. Κάτι που ήδη γνωρίζαμε για τον Quentin Tarantino. Άλλωστε, μεταξύ μας, το Django Unchained είναι λιγότερο ταινία για σκλάβους και περισσότερο μια καθαρόαιμη ταινία εκδίκησης με τον Jamie Foxx να παίρνει σβάρνα τα πάντα για να βρεθεί ξανά κοντά με τη γυναίκα του.

Αν και, στο τέλος της ημέρας, περισσότερο θάρρος από όλους είχε ο Samuel Jackson που τόλμησε να δείξει ένα άλλο πρόσωπο της σκλαβιάς. Εκείνο που κανένας Αφροαμερικάνος δεν θέλει να θυμάται, των ‘σκλάβων σπιτιού’ δηλαδή που λειτουργούσαν ως το δεξί χέρι/σπιούνοι του αφεντικού και αισθανόντουσαν ανώτεροι από όλους τους άλλους που ήταν έξω στα χωράφια.

Η πιο ακαδημαϊκή

4 χρόνια μετά το Schindler’s List, ο Steven Spielberg, σε μια κρίση μεγαλομανίας, αποφάσισε να ασχοληθεί και με τη σκλαβιά. Μόνο που όπως φάνηκε στην πορεία, το θέμα τον αφορούσε περισσότερο ως ακαδημαϊκή διατριβή και όχι ως κάτι που αισθανόταν στο πετσί του.

Όλος αυτός ο πρόλογος αφορά το Amistad, την πρώτη ταινία που ερχόταν μέχρι πρότινος στο μυαλό όλων όταν σκέφτονταν το θέμα σκλαβιάς, με τον Djimon Hounsou ως έναν από τους ‘επιβάτες’ του ισπανικού πλοίου La Amistad με προορισμό την Κούβα που επαναστάτησαν, σκότωσαν τους αφέντες του και κατέληξαν στην Αμερική. Εκεί δηλαδή όπου -μετά από εβδομάδες στο δικαστήριο- ο πρόεδρος Anthony Hopkins τους χαρίζει μεγαλόψυχα την ελευθερία τους.

Ίσως πάντως και ο ίδιος ο Spielberg να ένοιωσε πόσο λίγος φάνηκε στην περίπτωση του Amistad. Οπότε φρόντισε να ξαναπροσπαθήσει εμμέσως μέσω του Lincoln, όπου το κεντρικό θέμα ήταν ακριβώς η προσπάθεια του προεδράρα να καταργήσει την σκλαβιά.

H πλέον ιστορική

Μπορεί να μην είναι ταινία, αλλά απλά τηλε-σειρά (και μάλιστα από τα 70s), αλλά το Roots, η αληθινή ιστορία του Alex Haley για το πώς η οικογένειά του βρέθηκε διαδοχικά από τις πεδιάδες της Αφρικής στις βαμβακοφυτείες της Αμερικής και από εκεί ελεύθεροι γαιοκτήμονες στο Tennesse, είναι η Βίβλος του είδους.

Δεν είναι τυχαίο ότι κέρδισε 37 υποψηφιότητες για Emmy και ήταν για πολλούς Αφροαμερικάνους η πρώτη επαφή που είχαν με την αληθινή ιστορία τους.

To πιο cult πεθαίνεις

Το Mandingo είναι μια ταινία (του 1975) που με καμία δύναμη δεν θα γυριζόταν σήμερα. Πρόκειται για την ιστορία ‘αγάπης’ ανάμεσα στον μαύρο σκλάβο-επιβήτορα (o πρωταθλητής βαρέων βαρών Ken Norton) που υποχρεώνεται να πέσει στο κρεβάτι με την λευκή σύζυγο του γιου του ιδιοκτήτη της φυτείας. Στο τέλος ο ζηλιάρης σύζυγος πετάει τον Mandingo μέσα σε ένα καζάνι με καυτό λάδι και μετά τον χύνει πάνω από τον τάφο της γυναίκας του.

Το πλέον εντυπωσιακό είναι πως, παρόλο που πεθαίνει, ο Mandingo παίζει κανονικά στο σίκουελ ονόματι Drum. Εκεί που είναι ο φίλος του αυτή τη φορά που κουτουπώνει την κόρη του ιδιοκτήτη φυτείας και ο οποίος, όταν απειλούν ότι θα τον ευνουχίσουν, ξεκινάει μια μίνι επανάσταση. Γιατί, όπως και να το κάνουμε, άλλο πράγμα είναι να μην έχεις την ελευθερία σου και άλλο να είσαι και σκλάβος και ευνούχος.

Η Οσκαρική ερμηνεία

Δεν ξέρουμε αν οι ψηφοφόροι της Ακαδημίας θα βρουν φέτος το κουράγιο να δώσουν Όσκαρ σε κάποιον από τους συντελεστές του ’12 χρόνια σκλάβος’. Πάντως το 1989 αναγκάστηκαν να το κάνουν στην περίπτωση του Glory, της ιστορίας της πρώτης μονάδας πεζικού αποτελούμενη από Αφροαμερικάνους εθελοντές (με αρχηγό τον κατάλευκο Matthew Broderick) που πολέμησε στον Αμερικάνικο εμφύλιο.  Εκεί όπου τα πλήθη συγκίνησε η ερμηνεία του Denzel Washington ως Trip, του δραπέτη σκλάβου που χύνει ένα δάκρυ και κλέβει την παράσταση.

Οι πιο χαρακτηριστικές από τις υπόλοιπες

Ενδεικτικό του πόσο λίγες Αμερικάνικες ταινίες έχουν ασχοληθεί με την σκλαβιά, αποτελεί το γεγονός ότι η λίστα είναι ήδη σχεδόν πλήρης με τις παραπάνω.

Ή, το ότι για να μην φανεί λειψή, οφείλουμε να κάνουμε αναφορά στην Hattie McDaniel, την πρώτη Αφρο-Αμερικανή που κέρδισε Όσκαρ, πίσω στο ξεχασμένο 1939, για τον ρόλο της ως καμαριέρας της Scarlett O’Hara στο Gone with the Wind. Καθώς επίσης την Thandie Newton ως την σκλάβα που κουτουπώνει ο Nick Nolte ως Thomas Jefferson στο Jefferson In Paris, δείχνοντας την υποκρισία ενός από τους μεγάλους Αμερικάνους ηγέτες που ήταν ταυτόχρονα ιδιοκτήτης σκλάβων.