Winter on Fire: Καταγράφοντας ωμά τα αιματηρά γεγονότα στην Πλατεία Μαϊντάν της Ουκρανίας
Ήταν 92 μέρες που συντάραξαν τη δεύτερη μεγαλύτερη χώρα στην Ευρώπη. Είναι ένα ντοκιμαντέρ του Netflix για το πώς ο απλός κόσμος θυσιάζεται στον βωμό των συμφερόντων.
- 4 ΜΑΡ 2022
«Μην πάτε προς τα εκεί! Ρίχνουν σφαίρες εκεί έξω!» φωνάζουν έντρομοι διαδηλωτές ήδη στα πρώτα δευτερόλεπτα του ντοκιμαντέρ. «Έσερνα ένα πτώμα» αναφέρει στην κάμερα, με ολύμπια ψυχραιμία, ένας νεαρός Ουκρανός στην Πλατεία Μαϊντάν του Κιέβου. Όλα ξεκίνησαν με ένα απλό κάλεσμα στο Facebook. Τελικά, η συγκέντρωση μεταμορφώθηκε σε ένα μαζικότατο κίνημα που διήρκεσε τρεις μήνες για να πνίγει -πόσο συνηθισμένο δυστυχώς;- στο αίμα.
Οκτώ χρόνια πριν, η Ουκρανία απασχολούσε για πρώτη φορά τον Δυτικό Κόσμο ύστερα από δεκαετίες. Μέχρι τότε, ήταν απλά άλλη μία χώρα της πρώην Σοβιετικής Ένωσης με φτωχοποιημένο πληθυσμό. Τώρα, είναι ξανά -για όλους τους ατυχείς λόγους- στο κέντρο του παγκοσμίου ενδιαφέροντος.
Έτσι, όπως ήταν αναμενόμενο, το Winter on Fire, το ντοκιμαντέρ του Netflix διά χειρός Evgeny Afineevsky, βρίσκεται πολύ ψηλά στις προτιμήσεις του κοινού της αμερικανικής πλατφόρμας αυτόν τον καιρό. Είναι άλλωστε λογικό να υπάρχει περιέργεια για το τι ακριβώς έχει συμβεί στην (άγνωστη για τους περισσότερους από εμάς) Ουκρανία.
Δίνει άραγε απαντήσεις για το πώς φτάσαμε μέχρι την τωρινή εισβολή της Ρωσίας και την παγκόσμια αναταραχή; Όχι και τόσο. Ή τουλάχιστον όχι σε βάθος αλλά αυτός δεν φαίνεται να ήταν ποτέ ο σκοπός του εβραϊκής καταγωγής, πολιτογραφημένου πολίτη των ΗΠΑ, Ρώσου σκηνοθέτη.
Ο Afineevsky είχε στο μυαλό του να καταγράψει τα γεγονότα γύρω από την Πλατεία Μαϊντάν του Κιέβου από τη μεριά των διαδηλωτών – και όχι να κάνει μία ενδελεχή κοινωνικοιστορική έρευνα. Το κινηματογραφημένο αποτέλεσμα πάντως προκαλεί σύγκρυο μέσα από την καταγραφή της φριχτής και σχεδόν αδιανόητης πραγματικότητας, ακόμα και αν δε δίνει τις απαραίτητες απαντήσεις. (Είναι χαρακτηριστικό πως ακόμη και το trailer είναι ακατάλληλο για ανηλίκους).
Το ωμό ντοκουμέντο του Winter on Fire
Στα τέλη του 2013 και τις αρχές του 2014, η διαφθορά της κυβέρνησης του Προέδρου Viktor Yanukovych αλλά και η προσέγγιση του τελευταίου προς την πλευρά του Vladimir Putin οδήγησε ένα σημαντικό ποσοστό από τους κατοίκους του Κιέβου -που στο πρόσωπο της Δύσης έβλεπαν τον Μεσσία- να αντιδράσουν. Οι εκατοντάδες έγιναν χιλιάδες, και οι απλοί περαστικοί μετατράπηκαν σε αγανακτισμένους πολίτες οι οποίοι ήταν έτοιμοι να δώσουν ακόμα και τη ζωή τους στην Πλατεία Μαϊντάν του Κιέβου.
Το Winter on Fire καταγράφει με ωμό και ανατριχιαστικό τρόπο το πώς οι δυνάμεις ασφαλείας (Berkut) προσπάθησαν να διαλύσουν με κάθε τρόπο και κάθε τίμημα τους επί 92 ημέρες συγκεντρωμένους διαδηλωτές της πλατείας. Ανθρώπους κάθε ηλικίας και κάθε θρησκεύματος που, πολύ απλά, δεν άντεχαν άλλο.
Οι χιλιάδες αγανακτισμένοι ξεκίνησαν από μία χλιαρή και κάπως αυθόρμητη συγκέντρωση για να μετατραπούν σε ένα κίνημα έτοιμο να εναντιωθεί με κάθε τρόπο απέναντι στην κρατική αυθαιρεσία και βία. Κάτι που βλέπουμε ξεκάθαρα στις πολύ καλά καδραρισμένες και εντυπωσιακές οπτικά σκηνές του ντοκιμαντέρ: οργανωμένες αυτοκινούμενες περιπολίες, μεγαλειώδεις διαδηλώσεις που συγκρούονται στα ίσια με τις δυνάμεις ασφαλείας, αυτοσχέδια ιατρεία, οδοφράγματα, ομαδικά συσσίτια, γέλια, σημαίες και μεγάλα όνειρα.
Καθώς τα λεπτά του ντοκιμαντέρ περνούν όμως, αυτό που παρακολουθούμε είναι μία σπουδή στη χωρίς όρια καταστολή: ξύλο με γκλοπ ακόμα και σε πολίτες τρίτης ηλικίας, κροτίδες με βίδες για μεγαλύτερη ζημιά, πλαστικές σφαίρες που βγάζουν μάτια, απαγωγές διαδηλωτών με σκοπό να τους τρομοκρατήσουν και, στο τέλος, ωμές εκτελέσεις από ελεύθερους σκοπευτές της Berkut με 125 ανθρώπους να χάνουν τη ζωή τους.
Το ντοκιμαντέρ του Evgeny Afineevsky δεν είναι σφαιρικό και σίγουρα παρακολουθεί με απλοϊκό συναισθηματισμό αρκετές φορές τα γεγονότα της Πλατείας Μαϊντάν. Αποτελεί όμως μία εξαιρετική καταγραφή -και μάλιστα από την πρώτη γραμμή των γεγονότων- ενός μείζονος επεισοδίου της πρόσφατης ευρωπαϊκής ιστορίας και ως τέτοιο είναι πολύτιμο.
Το Winter on Fire δείχνει, με άλλα λόγια, το πώς ο απλός κόσμος μπορεί να φτάσει σε ακραία όρια αυταπάρνησης: να οργανωθεί, να πειθαρχήσει σχεδόν στρατιωτικά, να κλείσει τα μάτια στις σφαίρες βάζοντας ως απόλυτη προτεραιότητα έναν ανώτερο (;) σκοπό.
Για τους διαδηλωτές της Πλατείαν Μαϊντάν ήταν το σύνθημα «Δόξα στην Ουκρανία, δόξα στους ήρωες». Το αν τώρα ο λαός βρέθηκε για άλλη μία φορά από γελαστός, γελασμένος είναι μία άλλη ιστορία που δεν εξετάζει σχεδόν καθόλου ο Afineevsky.
«Όλοι κατάλαβαν πως αν σήμερα χτυπούν τους φοιτητές, αύριο θα έρθει η σειρά κάποιου άλλου» λέει σε κάποιο σημείου του ντοκιμαντέρ ο Sviatoslav Shevchuk, αρχιεπίσκοπος της ουκρανικής εκκλησίας. Ίσως, μάλιστα, αυτή να είναι η κεντρική ιδέα του Winter on Fire: το γεγονός ότι οι άνθρωποι διαφορετικών ηλικιών, θρησκειών και ιδεολογιών συσπειρώθηκαν γύρω από μία απειλή που άκουγε στο όνομα Viktor Yanukovych και είχε σαφή φιλορωσική τάση.
Έτσι, στις οθόνες μας παρακολουθούμε την ιστορία της αυταπάρνησης που έδειξαν οι διαδηλωτές, οι οποίοι έφτασαν να κρατούν τσίγκινες ασπίδες απέναντι σε πραγματικές σφαίρες. Ανάμεσά τους ήταν ακόμα και παιδιά που δεν είχαν μπει καλά-καλά στην εφηβεία του. Βρέθηκαν όμως εκεί γοητευμένα από το γενικευμένο κλίμα αλληλεγγύης και προσμονής για κάτι καλύτερο.
Αν λείπουν αναφορές στα κρίματα της άλλης πλευράς αλλά και σε όλα όσα ακολούθησαν; Σίγουρα, αφού για παράδειγμα δεν βλέπουμε πουθενά το γεγονός ότι, δυστυχώς, ναζιστικά στοιχεία βρήκαν ευκαιρία να παρεισφρήσουν ανάμεσα στους Ουκρανούς κινηματίες ή το ότι ακολούθησαν οκτώ χρόνια εμφύλιων συρράξεων στην Ανατολική Ουκρανία.
Καλώς ή κακώς, όμως, αυτός δεν ήταν ο σκοπός του Evgeny Afineevsky. Το δικό του σκηνοθετικό όραμα για το Winter on Fire είχε να κάνει με εκείνους τους 125 αμετακίνητους ανθρώπους που έχασαν τη ζωή τους σε ένα όργιο κρατικής καταστολής και βίας. Επί της ουσίας, το ντοκιμαντέρ αρχίζει και τελειώνει με αυτούς χωρίς να το πηγαίνει παραπέρα. Είναι όμως δικαίωμά του – πριν λοιπόν το καταδικάσουμε ως μονόπλευρη «προπαγάνδα», όπως πολλοί κάνουν, ας το αντιμετωπίσουμε πρωτίστως ως έναν φόρο τιμής στους πεσόντες.
Αν πάλι κάποιος θέλει να εξετάσει το ζήτημα περισσότερο σφαιρικά, υπάρχουν εκεί έξω εκατοντάδες αναλύσεις και πολύ εξειδικευμένα βιβλία ιστορίας. Καλό είναι πάντως να μην εθελοτυφλουμε μπροστά στο πασιφανές: ο λαός της Ουκρανίας -όπως τόσοι και τόσι άλλοι λαοί- έπεφτε για χρόνια θύμα ακραίων και διεφθαρμένων λαϊκιστών, όσο την ίδια στιγμή οι μεγάλες δυνάμεις έπαιζαν σκάκι στην πλάτη του αδιαφορώντας πλήρως για το ουκρανικό αίμα που χύνεται στους δρόμους. Και η ιστορία, δυστυχώς, συνεχίζεται.
