Επιστήμονες βρήκαν τι προκάλεσε τους σεισμούς στη Σαντορίνη

Οι κάτοικοι της Σαντορίνης, της Αμοργού και των γύρω νησιών θα θυμούνται μάλλον για πάντα πόσο επεισοδιακά ξεκίνησε για εκείνους το 2025, όταν επί καθημερινής βάσεως και για πολλές εβδομάδες, η γη κάτω από τα πόδια τους έτρεμε, λόγω μιας πρωτοφανούς και έντονης σεισμικής δραστηριότητας που κήρυξε νησιά σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, προκάλεσε εκκενώσεις και προβλήματα στον τουρισμό και πυροδότησε ένα μπαράζ κινδυνολογίας περί έκρηξης ηφαιστείου και τσουνάμι.

Διεπιστημονικές επιτροπές συστάθηκαν, το φαινόμενο παρακολουθήθηκε στενά, τόνοι δεδομένοι επεξεργάστηκαν και οι απαραίτητες συμβουλές για ψυχραιμία δόθηκαν, όμως μέχρι σήμερα παρέμενε κρυφό τι ήταν αυτό που προκάλεσε τους σεισμούς, οι οποίοι σε ορισμένες περιπτώσεις ανά δεκαήμερο έφταναν τις χιλιάδες δονήσεις.

Εννέα περίπου μήνες αργότερα, μία διεθνής ομάδα ερευνητών, ανάμεσα τους και Έλληνες, αποκάλυψε τις κρυφές διεργασίες που οδήγησαν στην ιδιαίτερα ενεργή σεισμική δραστηριότητα που όπως προκύπτει από τη μελέτη τους, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science, δείχνει ότι προκλήθηκε από μια τεράστια μαγματική διείσδυση – ένα κατακόρυφο στρώμα μάγματος – που διαδόθηκε κατά κύματα σε απόσταση μεγαλύτερη από 20 χιλιόμετρα μέσα στο φλοιό της Γης, σε βάθος μεγαλύτερο από 10 χιλιόμετρα κάτω από τον πυθμένα της θάλασσας.

Ας δούμε πρώτα τι είναι το μάγμα και πώς δημιουργείται.

Το μάγμα είναι φυσικό διάπυρο τήγμα πετρωμάτων που βρίσκεται στα έγκατα της Γης, το οποίο φθάνοντας στην επιφάνεια, δηλαδή στη λιθόσφαιρα, στερεοποιείται δημιουργώντας τα εκρηξιγενή ή πυριγενή πετρώματα, που λέγονται επίσης και μαγματογενή. Τη διεθνή σήμερα ονομασία του έλαβε από το ελληνικό αρχαίο ρήμα μάσσειν (= ζυμώνω).

Το μάγμα αποτελεί ένα φυσικό ετερογενές μείγμα από διάφορα σώματα, που σχηματίζουν δύο διακρινόμενες φάσεις μία πυριγενή υγρά και μία πυριγενή αέρια φάση που και οι δύο βρίσκονται σε μια φυσικοχημική ισορροπία.

Δημιουργείται υπό μεγάλη πίεση σε βάθη μεγαλύτερα των 16χλμ. από την επιφάνεια της Γης. Θεωρείται ότι το υλικό του ανώτερου μανδύα είναι εξ ολοκλήρου το μάγμα. Μπορεί να εξέλθει ως λάβα στην επιφάνεια (ή στον πυθμένα της θάλασσας), οπότε στερεοποιούμενο δίνει ηφαιστειακά πετρώματα, ή να στερεοποιηθεί κάτω από την επιφάνεια ως πλουτώνιο πέτρωμα. Η θερμοκρασία του είναι συνήθως 700-1.300 βαθμοί Κελσίου.

Το εντυπωσιακό είναι πως αυτό το μάγμα, όπως σημειώνουν οι ερευνητές, ήταν αρκετό «για να γεμίσει σχεδόν 200.000 πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων, ή 200 φορές τη Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας, ή περίπου 200 φορές την Ακρόπολη, ή περίπου 500 φορές το Empire State Building και προσθέτουν ότι ήταν αρκετό για να καλύψει το Μανχάταν στη Νέα Υόρκη ή τα νησιά των Βερμούδων με ένα στρώμα μάγματος πάχους περίπου 9 μέτρων».

Όπως τονίζουν, η δραστηριότητα που ήταν μοναδική παγκοσμίως σε πλήθος σεισμών κατά τη διάρκεια ενός ιδιαίτερα περιορισμένου χρονικού διαστήματος, περιλάμβανε εκατοντάδες αισθητούς σεισμούς κάποιοι από τους οποίους είχαν μέγεθος μεγαλύτερο από 5 βαθμούς, επισημαίνοντας πως υπήρχε έντονη αβεβαιότητα «αν οι σεισμοί οφείλονταν σε ηφαιστειακή δραστηριότητα που σηματοδοτούσε μια πιθανή επερχόμενη έκρηξη ή σε ολίσθηση τεκτονικών ρηγμάτων και ήταν πιθανώς το προοίμιο ενός μεγαλύτερου σεισμού (όπως ο καταστροφικός σεισμός μεγέθους 7,7 που έπληξε την ίδια περιοχή το 1956)».

Η ερευνητική ομάδα αποκάλυψε την αιτία της δραστηριότητας μέσω προηγμένων τεχνικών μηχανικής μάθησης που προσδιόρισαν με ακρίβεια την χωρική κατανομή στον φλοιό της Γης περισσότερων από 25.000 σεισμούς. Η μελέτη χρησιμοποίησε αυτούς τους σεισμούς ως «εικονικούς μετρητές τάσης σε βάθος», επιτρέποντάς τους να απεικονίσουν την κίνηση του μάγματος με πρωτοφανή χωρική και χρονική λεπτομέρεια. Αυτή η απεικόνιση, σύμφωνα με την έρευνα, αναγνωρίζει και χαρτογραφεί την διείσδυση μιας μαγματικής φλέβας, η οποία τελικά πυροδότησε τη σεισμική δραστηριότητα. Η απεικόνιση, όπως υπογραμμίζουν οι ερευνητές, αποκλείει έτσι την ολίσθηση τεκτονικών ρηγμάτων ως πρωταρχική αιτία της σεισμικής έξαρσης του 2025.

«Η λεπτομερής χωροχρονική απεικόνιση της σεισμικής δραστηριότητας του 2025 δείχνει ότι οι διεισδύσεις μάγματος, δημιουργούν σεισμούς και μπορούν να οδηγήσουν σε επικίνδυνες ηφαιστειακές εκρήξεις, δεν περιλαμβάνουν μια απλή μονόδρομη διαδικασία μάγματος που κινείται οριζόντια ή κατακόρυφα», σημειώνουν. Το πιο εντυπωσιακό, όπως υπογραμμίζουν, ήταν ότι η διείσδυση δεν κινήθηκε ομαλά. Αντίθετα, όπως καταδεικνύεται από την έρευνα, εκδηλώθηκε κατά κύματα – ανοίγοντας νέες ρωγμές, κλείνοντας άλλες και προωθώντας μάγμα προς τα εμπρός σε παλμούς. «Η κυματική διείσδυση του μάγματος και η επακόλουθη παλμική μεταβολή της πίεσης επέδρασε στο πεδίο τάσεων και οδήγησε στη γένεση τόσο μεγάλου πλήθους σεισμών, με «καταρρακτώδη» ρυθμό, δηλαδή ο ένας σεισμός μετά τον άλλο σε πολύ μικρό χωρικό και χρονικό διάστημα», επισημαίνει η ερευνητική ομάδα.

science.org

Τα ερευνητικά αποτελέσματα της ομάδας υποδηλώνουν ότι αυτή η κυματοειδής διαδικασία ανάδρασης της διείσδυσης μάγματος δεν είναι μοναδική στη Σαντορίνη. Αντίθετα, αυτός είναι πιθανά ένας θεμελιώδης μηχανισμός με τον οποίο το μάγμα μεταφέρεται κάτω από τα ηφαίστεια παγκοσμίως. Παράλληλα, όπως υπογραμμίζεται, οι μέθοδοι που αναπτύχθηκαν θα μπορούσαν επίσης να βοηθήσουν τους επιστήμονες να παρακολουθούν μελλοντικές κρίσεις σε σχεδόν άμεσο χρόνο – ειδικά σε περιοχές όπου η μεγαλύτερη δραστηριότητα εκδηλώνεται στην ανοιχτή θάλασσα ή βαθιά στο υπέδαφος, πέρα από την εμβέλεια των παραδοσιακών επίγειων μετρήσεων.

«Η Σαντορίνη, μέρος του ελληνικού ηφαιστειακού τόξου, έχει ιστορικό καταστροφικών εκρήξεων, συμπεριλαμβανομένης της «μινωικής έκρηξης» γύρω στο 1620 π.Χ. Η σεισμική κρίση του 2025, αν και δεν συνοδεύτηκε με έκρηξη, υπογραμμίζει τους πιθανούς κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι τοπικοί πληθυσμοί και υπογραμμίζει τη σημασία της γεωφυσικής παρακολούθησης υψηλής ανάλυσης», καταλήγουν οι ερευνητές.

Δείτε όλη την έρευνα εδώ.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ