Γιατί κάποια τραγούδια κολλάνε στο μυαλό σου

Τα τραγούδια-earworms, όπως χαρακτηρίζονται, προκαλούν μια ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και αποτελούν παγκόσμιο φαινόμενο.

Σύμφωνα με μια μελέτη του 2020 σε Αμερικανούς φοιτητές, το 97% βιώνει ένα earworm τον μήνα. «Τα earworms είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο σε πολλές διαφορετικές ηλικίες και κουλτούρες», λέει η Claire Arthur, επίκουρη καθηγήτρια στη Σχολή Μουσικής του Georgia Institute of Technology στην Ατλάντα. «Αλλά αυτό που το διακρίνει από οποιαδήποτε άλλη ανάμνηση η οποία εμφανίζεται αυθόρμητα στο κεφάλι σας είναι ότι επαναλαμβάνεται και επαναλαμβάνεται, σχεδόν ασταμάτητα».

Πώς προκαλείται ένα τραγούδι-earworm

Οι επιστήμονες δεν είναι απολύτως σίγουροι γιατί μπαίνουν τραγούδια στο κεφάλι μας, αλλά υποψιάζονται ότι κάτι σχετικά με τη νοητική αρχιτεκτονική του εγκεφάλου μας επιτρέπει την εμφάνιση μουσικών μοτίβων και την αναπαραγωγή τους ξανά και ξανά. Μελέτες, όπως αυτή που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Psychology of Music, δείχνουν ότι τα earworms εμφανίζονται συνήθως ως απάντηση σε μερικά βασικά ερεθίσματα: την επανάληψη, την εξοικείωση και την πλήξη.

«Ο εγκέφαλός μας αποτελείται από ένα τεράστιο και πολύπλοκο δίκτυο νευρώνων που αποθηκεύει πληροφορίες. Όταν το μυαλό είναι ελεύθερο να περιπλανηθεί, μπορεί άθελά του να προσγειωθεί σε ένα τραγούδι το οποίο έχει κωδικοποιηθεί μέσω της επαναληπτικότητας και της επανάληψης», λέει ο Emery Schubert, ερευνητής και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας.

Πριν συνεχίσει: «Στην πραγματικότητα, οι συνθέτες και οι καλλιτέχνες που γράφουν τραγούδια ενσωματώνουν σκόπιμα την επανάληψη στη μουσική τους για να αυξήσουν τις πιθανότητες δημιουργίας ενός earworm». Μήπως αυτή είναι η εξήγηση γιατί όλοι είχαμε κολλήσει με το Gangnam Style ή με τις επιτυχίες της trap τα τελευταία χρόνια;

Σκέψου κομμάτια όπως το Flowers της Miley Cyrus και το κλασικό Bohemian Rhapsody των Queen, καθώς και το Can’t Get You Out of My Head της Kylie Minogue. Ή απλά θυμήσου την παλιότερη viral (πριν εφευρεθεί ο όρος) διαφήμιση με το συγκεκριμένο τραγούδι.

Πόσες φορές τα έχεις σιγοτραγουδήσει ή σφυρίξει όταν είσαι μόνος σου; Το ίδιο φυσικά ισχύει και για τα παιδικά τραγούδια, τα οποία «κολλάνε» στα παιδικά αυτιά.

Πώς να ξεφύγεις από αυτά

Αποδεικνύεται ότι ορισμένες συναισθηματικές καταστάσεις, όπως όταν είμαστε κουρασμένοι ή καταπονημένοι, μπορούν να γεννήσουν earworms. Η κούραση σε συνδυασμό με τα επαναλαμβανόμενα μουσικά μοτίβα μπορούν πολύ εύκολα να δημιουργήσουν το φαινόμενο.

Στον πυρήνα τους, τα earworms είναι μια μορφή αναστοχασμού και η έρευνα του Psychology of Music δείχνει ότι οι άνθρωποι που πάσχουν από άγχος, διαταραχή μετατραυματικού στρες και ψυχαναγκαστική διαταραχή είναι πιο επιρρεπείς σε αυτά.

Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν ενοχλούνται ιδιαίτερα από την περιστασιακή πιασάρικη μελωδία που παίζει σε επανάληψη στο κεφάλι τους. Αλλά δυστυχώς, τα earworms δεν κάνουν διάκριση ανάμεσα σε μελωδίες που μας αρέσουν και σε αυτές που απεχθανόμαστε.

Για παράδειγμα, όση ώρα γράφω αυτές τις γραμμές, δεν μπορώ να ξεφύγω από το Who Let The Dogs Out που δε με τρελαίνει, αλλά ταυτόχρονα δεν το απεχθάνομαι κιόλας. Ποια είναι λοιπόν η στρατηγική για να ξεφεύγει κανείς από κομμάτια σαν αυτό;

Άκου ολόκληρο το τραγούδι: Ολοκλήρωσε το τραγούδι. Όταν γνωρίζεις μόνο ένα μέρος του τραγουδιού, αυτό είναι το κομμάτι που κολλάει. Μόλις ακούσεις ολόκληρο το τραγούδι μέχρι τέλους, ο εγκέφαλός παίρνει το μήνυμα ότι είναι ολοκληρωμένο, οπότε δεν υπάρχει λόγος να επαναλαμβάνεται.

Απασχολήσου με κάτι άλλο: Αποδεικνύεται ότι το να βλέπεις memes ή βίντεο στο TikTok όταν προσπαθείς να ξεφορτωθείς ένα earworm είναι μια εγκεκριμένη από τους ειδικούς στρατηγική. Η απόσπαση της προσοχής ή το να βρεις κάτι που να περιλαμβάνει ήχο ή εικόνα και να απασχολεί το μυαλό σου μπορεί να σε βοηθήσει να απαλλαγείς.

Άκου το earworm eraser: Πρόκειται για ένα κομμάτι 42 δευτερολέπτων που έχει σχεδιαστεί για να διαταράξει τα νευρωνικά μοτίβα. Δεν υπάρχει ρυθμός, ούτε μελωδία, και απλά καταλαμβάνει τον χώρο που είναι αναγκαίος στον εγκέφαλο για να διαλύσει τις προηγούμενες μελωδίες. Σαν να έφυγε, δηλαδή, το κόλλημα για το οποίο έγραφα παραπάνω.