H Σρι Λάνκα φλέγεται μετά τη χρεωκοπία. Τι θα ακολουθήσει;
Πολλαπλά τα οικονομικά χτυπήματα που έβαλαν φωτιά στον κοινωνικό ιστό της χώρας. Μήπως είναι η πρώτη από όσες πρόκειται αναπόφευκτα να εκραγούν;
- 11 ΜΑΙ 2022
Πρώτη φορά στα χρονικά, ο καπιταλισμός και γενικότερα ο πλανήτης βαδίζει σε τόσο αχαρτογράφητα νερά. Το κύμα ενεργειακής κρίσης που εξαπέλυσε ο πόλεμος στην Ουκρανία συνάντησε οικονομίες ήδη λαβωμένες από το χτύπημα της (ατελείωτης) πανδημίας, συν το δημόσιο χρέος που ίσχυε ήδη σε κράτη με εξαρτώμενες οικονομίες και χαμηλούς μισθούς. Αργά ή γρήγορα, θα άναβε το φιτίλι: τελικά συνέβη στη Σρι Λάνκα.
Αυτή τη στιγμή, η μακρινή χώρα της Νότιας Ασίας μαίνεται από οργή: έχουν περάσει 40 μέρες που οι πολίτες βρίσκονται στους δρόμους, διεκδικώντας να λάβει τέλος η εξαθλίωση που βιώνουν τους τελευταίους μήνες.
Τρόφιμα όπως το σιτάρι και το ρύζι έφτασαν να κοστίζουν έξι φορές ακριβότερα, τα φάρμακα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης εξαφανίστηκαν από τα ράφια, ενώ οι 22 εκατομμύρια κάτοικοι του νησιωτικού κράτους έπρεπε να υπομείνουν black-out που διαρκούσαν έως και 12 ώρες. Τα περιθώρια είχαν στερέψει, όπως και τα αποθέματα του κράτους.
Καμία από τις κινήσεις της κυβέρνησης, ούτε η παραίτηση του πρωθυπουργού Mahinda Rajapaksa, δεν κατάφερε να μειώσει την ένταση των εξεγερμένων πολιτών, οι οποίοι δίχως αμφιβολία βιώνουν τη χειρότερη οικονομική κρίση στη σύγχρονη ιστορία τους, από το 1948 δηλαδή που ανεξαρτητοποιήθηκαν ως κράτος από τη Βρετανία.
Τα επίσημα στοιχεία αναφέρουν ιστορικό υψηλό στον πληθωρισμό με 17.5%, το διαθέσιμο συναλλαγματικό απόθεμα του κράτους έκανε βουτιά στα 50 εκατομμύρια δολάρια, όπως δήλωσε ο υπουργός οικονομίας Ali Sabry, ενώ μια ματιά στην καθημερινότητα των τελευταίων μηνών στη Σρι Λάνκα αρκεί για να καταλάβουμε πόσο οριακή είναι η κατάσταση.
Η τελευταία εντολή της κυβέρνησης προς τις στρατιωτικές δυνάμεις είναι να πυροβολεί (!) όσους εμπλέκονται σε λεηλασίες ή περιστατικά βίας.
40 μέρες διαμαρτυρίας στη Σρι Λάνκα
© AP / Eranga Jayawardena
Δεκαετίες πίσω πηγαίνουν τα προβλήματα που δυναστεύουν οικονομικά τον λαό της Σρι Λάνκα, περιλαμβάνοντας οικογενειοκρατία, διαφθορά, απάτες και λάθος χειρισμούς, αλλά ο κόμπος έφτασε στο χτένι όταν οι πολίτες ήρθαν αντιμέτωποι με πολύ απτά προβλήματα. Κατά πως δείχνουν οι δείκτες, οι τιμές στα βασικά είδη της διατροφής ξεκίνησαν να σκαρφαλώνουν με γεωμετρική πρόοδο από τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους, αλλά οι πρώτες διαδηλώσεις παρατηρήθηκαν όταν έφτασαν οι συνέπειες της ενεργειακής κρίσης στην πόρτα τους.
Τον Μάρτιο, τα αποθέματα του κράτους άρχισαν να στερεύουν – η Σρι Λάνκα είναι απόλυτα εξαρτώμενη ενεργειακά, χρειάζεται 40.000 τόνους αερίου κάθε μήνα, το οποίο με τα νέα δεδομένα της αγοράς αντιστοιχεί σε 40 εκατομμύρια δολάρια.
Οι εταιρείες οικιακής ενέργειας ανακοίνωσαν ότι δεν μπορούν να παρέχουν τα ίδια ποσά ενέργειας με παλαιότερα και οι πολίτες έπρεπε να περιμένουν σε ατελείωτες ουρές για να αγοράσουν φιάλες για το σπίτι τους, προκειμένου να μαγειρέψουν.
Πολλά μαγαζιά είχαν ήδη κλείσει επειδή δεν μπορούσαν να βάλουν σε λειτουργία τα ψυγεία και τους ανεμιστήρες, ενώ όσοι εργάζονταν ακόμη, έπρεπε να φύγουν στα κλεφτά από τη δουλειά τους για να προλάβουν καλή θέση στην ουρά, όπως δήλωσε ένας κάτοικος στο CNN. Αυτές οι ουρές, με έναν αυθόρμητο τρόπο, μεταμορφώθηκαν σε διαδηλώσεις, στα τέλη του μήνα.
© AP/ Eranga Jayawardena
Το μήνυμα δεν άργησε να διαδοθεί και οι διαδηλωτές αυξάνονταν, στρέφοντας το μένος τους στους κυβερνήτες: οι συγκεντρώσεις μεταφέρθηκαν έξω από τις οικίες της οικογένειας που κυβερνά – δεν αναφέρεται τυχαία ως δυναστεία των Rajapaksa: μέλη της ίδιας οικογένειας κατέχουν τη θέση του πρωθυπουργού, του προέδρου (το πολίτευμα της Σρι Λάνκα είναι ημιπροεδρική δημοκρατία), όπως και το υπουργείο οικονομικών, υπουργείο εσωτερικών, υπουργείο αμύνης κ.ά.
Οι επιθέσεις εξαπολύονταν ενάντια στις δυνάμεις της αστυνομίας, που πάσχιζε να συγκρατήσει τον όχλο, και τους πολιτικούς παράγοντες. Η κατάσταση βγήκε εκτός ελέγχου και πήρε το χαρακτήρα εξέγερσης.
Μέσα σε αυτές τις 40 τεταμένες ημέρες, δύο φορές έχει κηρυχθεί κατάσταση εκτάκτου ανάγκης από τα κυβερνητικά χείλη, με τη δεύτερη και σκληρότερη να λαμβάνει χώρα αυτή τη στιγμή (από την περασμένη Δευτέρα): έχουν δοθεί στον στρατό διευρυμένες εξουσίες για τη σύλληψη υπόπτων, ενώ μπλοκαρισμένες παραμένουν οι πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Πώς φτάσαμε ως εδώ;
© AP / Eranga Jayawardena
Το διπλό χτύπημα πανδημίας και ενεργειακής χρήσης αποτελεί μονάχα την κορυφή από το παγόβουνο το οποίο έχει οδηγήσει στη χαοτική έκρηξη, που κάνει σήμερα το γύρο του πλανήτη. Για πάνω από 25 χρόνια, η Σρι Λάνκα βίωνε έναν τραγικό εμφύλιο πόλεμο, που πέρα από τις ψυχολογικές είχε και χρηματοπιστωτικές συνέπειες: η χώρα είχε χάσει την αξιοπιστία της στη Δύση, οπότε η θέση της στις διεθνείς αγορές ήταν πολύ δυσμενής, μόλις τελείωσε ο πόλεμος, το 2009. Τότε η κυβέρνηση στράφηκε στις τράπεζες και την οικονομία της Κίνας, παίρνοντας χρήματα για μεγάλα πρότζεκτ.
Όταν έσκασε η φούσκα, είχαν ήδη αποκαλυφθεί πολλά σκάνδαλα για την οικογένεια που κυβερνούσε. Το έλλειμμα είχε αρχίσει να ξεφεύγει, μαζί με το χρέος που μεγάλωνε. Η κατάσταση όμως ήρθε στο απροχώρητο (κοινωνικά και οικονομικά) με τον κλυδωνισμό που προκάλεσε η πανδημία: το εμπόριο κόπηκε, ο τουρισμός και τα εμβάσματα επίσης, οπότε σε μια απέλπιδα προσπάθεια να διαχειριστεί τη νέα βουτιά στον προϋπολογισμό του κράτους, η κυβέρνηση έκοψε τους φόρους.
Το φαινομενικά φιλολαϊκό μέτρο δεν άργησε να δείξει τις πραγματικές του συνέπειες: η χώρα έχασε ακόμη περισσότερο την αξιοπιστία της διεθνώς, αδυνατούσε πλέον να κρατήσει κάθε ισορροπία στο συναλλαγματικό απόθεμα για την αποπληρωμή του χρέους και το μεγάλο πλέγμα φάνηκε όταν τα εισαγόμενα είδη έκαναν βουτιά προς τα κάτω, εκτοξεύοντας αντίστοιχα τις τιμές τους προς τα πάνω.
Η τελευταία ενημέρωση λέει ότι το ΔΝΤ θα επανεξετάσει τον δανεισμό στη Σρι Λάνκα, χωρίς βέβαια να δημιουργεί αυτό τις καλύτερες προσδοκίες για το μέλλον της τραυματισμένης χώρας σε όσους γνωρίζουν αυτή την εμπειρία από πρώτο χέρι.
