Η δημόσια εικόνα των ηγετών στην εποχή των social media
Πώς ένα περιστατικό μπορεί να αποκτήσει διαστάσεις λόγω της συνεχούς παρακολούθησης και της ταχύτητας διάδοσης των πληροφοριών.
- 27 ΜΑΙ 2025
Αν έχεις μπει έστω και για πέντε λεπτά στο διαδίκτυο αυτή την εβδομάδα, θα έχεις δει σίγουρα το βίντεο με την Brigitte Macron να χαστουκίζει τον σύζυγό της, Emmanuel. Όπως ήταν φυσικό, το περιστατικό που κατέγραψαν οι κάμερες έκανε τον γύρο του κόσμου, προκαλώντας ποικίλα σχόλια.
Πολλοί ήταν εκείνοι που μίλησαν για κακοποίηση και θα έχουν δίκιο, αν όντως πρόκειται περί κανονικού χαστουκιού, ενώ δεν ήταν λίγες εκείνες οι φωνές που είπαν πως επρόκειτο για ένα αθώο πείραγμα ανάμεσα σε δύο παντρεμένους. Από τη μεριά του ο Γάλλος πρόεδρος δήλωσε πως, «αστειευόμασταν με τη σύζυγό μου όπως το κάνει κάποιος αρκετά συχνά. Εδώ και τρεις εβδομάδες, είναι κάποιοι που είδαν βίντεο και νομίζουν πως μοιράστηκα ένα σακουλάκι κοκαΐνη, ότι έκανα χειραψία με έναν Τούρκο πρόεδρο, και εδώ, τώρα, έχω οικογενειακό καβγαδάκι με τη σύζυγό μου. Τίποτα από όλα αυτά δεν είναι αλήθεια (…) άρα πρέπει όλοι να χαλαρώσουν».
Μέχρι και μια περίπου δεκαετία πριν, η δημόσια εικόνα των πολιτικών προσώπων ήταν κάτι που περνούσε από πολύ προσεκτικό curation με τους ανθρώπους των γραφείων τους να σχεδιάζουν προσεκτικά κάθε κίνηση τους, ώστε να μη μένει τίποτα στην τύχη. Με τον ερχομό και την παρουσία των social media στη ζωή μας όμως, το να διατηρήσει μια συγκεκριμένη αψεγάδιαστη εικόνα ένας πολιτικός μοιάζει εξαιρετικά δύσκολο.
Μια έστω και απλή- στιγμή από τη ζωή ενός πολιτικού προσώπου, μπορεί να αναπαραχθεί τόσες πολλές φορές και από τόσο πολλούς ανθρώπους, ώστε να αποκτήσει μια τελείως δική της υπόσταση, η οποία μπορεί να μην έχει πια καμία σχέση με την πραγματικότητα. Και αν θέλουμε να πιστέψουμε τα λεγόμενα του Emmanuel Macron, επρόκειτο για ένα απλό παιχνιδάκι ανάμεσα σε δύο παντρεμένους ανθρώπους.
Το ίντερνετ φαίνεται να διαφωνεί. Προτιμούν να τρώει ξύλο από τη σύζυγό του ο Γάλλος πρόεδρος. Είναι ένα αφήγημα που φαίνεται πως βολεύει τις μάζες. Όπως καθετί βίαιο άλλωστε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Γιατί βία δεν είναι μόνο ένα χαστούκι, βία είναι και τα σεξιστικά σχόλια κάτω από φωτογραφίες και βίντεο γυναικών, βία είναι και τα σχόλια μίσους κάτω από δημοσιεύσεις που αφορούν τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Η μάζα βλέπεις δε θέλει μόνο να καταναλώνει αλλά και να παράγει βία. Αυτό βέβαια είναι ένα τεράστιο ζήτημα που δεν μπορεί να αναλυθεί σε ένα και μόνο κείμενο.
Η ανεξέλεγκτη αυτή ροή βίας –λεκτικής, συμβολικής ή και σωματικής– δεν είναι απλώς παραπροϊόν της τεχνολογίας, αλλά και αντανάκλαση των βαθύτερων κοινωνικών ενστίκτων. Στα social media, όπου η πληροφορία ταξιδεύει αστραπιαία και ο θυμός συγκεντρώνει περισσότερα likes από τη λογική, κάθε περιστατικό μετατρέπεται σε θέαμα.
Ο κόσμος δεν αναζητά την αλήθεια, αλλά την ενίσχυση της προκατάληψής του. Το χαστούκι γίνεται «απόδειξη», το μειδίαμα «ενοχή» και η σιωπή «ομολογία». Ο πολιτικός δεν έχει πια την πολυτέλεια της ιδιωτικότητας –όχι μόνο επειδή παρακολουθείται συνεχώς, αλλά και γιατί ο ρόλος του έχει μετατραπεί σε κάτι περισσότερο από ηγετικός: είναι πλέον και ψυχαγωγικός.
Όταν ο Emmanuel Macron γίνεται meme, παύει να είναι μόνο Πρόεδρος και γίνεται πρωταγωνιστής σε μια συλλογική ψηφιακή μυθοπλασία, που ούτε μπορεί να ελέγξει, ούτε να αγνοήσει. Καλώς ή κακώς, αυτή είναι η νέα δημόσια σφαίρα.
Ο Donald Trump, βέβαια, είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς ένας ηγέτης μπορεί να αγκαλιάσει -και να εκμεταλλευτεί- αυτή τη νέα πραγματικότητα. Από την πρώτη μέρα της προεδρίας του, χρησιμοποίησε τα social media όχι απλώς ως κανάλι επικοινωνίας, αλλά ως εργαλείο διαμόρφωσης της πραγματικότητας.
Τα tweets του δεν ήταν απλές δηλώσεις: ήταν πολιτικά όπλα, viral ατάκες, ακόμη και μορφές διακυβέρνησης. Ο Trump δεν προσπάθησε ποτέ να φτιάξει μια «καθωσπρέπει» δημόσια εικόνα. Αντίθετα, ενίσχυσε το χάος, έδωσε χώρο στη σύγκρουση, και μέσα από αυτό κατάφερε να ελέγξει το αφήγημα.
Για κάθε βίντεο που τον παρουσίαζε να χάνει την ψυχραιμία του, υπήρχαν χιλιάδες που τον επευφημούσαν ως πρότυπο άντρα που λέει τα πράγματα με το όνομά τους. Στην εποχή των social media, η αυθεντικότητα –ή έστω η εντύπωσή της– μετράει περισσότερο από την αλήθεια.
Ούτε η σύζυγός του, Melania, όμως δεν μπόρεσε να αποφύγει το virality, όσο και αν φαίνεται μερικές φορές πως απεχθάνεται τις κάμερες και τα media τόσο τα παραδοσιακά όσο και τα social. Οι αμήχανες χειρονομίες, τα βλέμματα αποδοκιμασίας, ακόμα και στιγμές όπου φαινόταν να αποτραβιέται από το χέρι του συζύγου της, έγιναν viral μέσα σε λίγα λεπτά.
Το κοινό τις ανέλυε με εμμονή, ψάχνοντας σημάδια δυσαρέσκειας ή αποστασιοποίησης. Κάθε μορφασμός της Melania γινόταν τίτλος. Στην εποχή της εικόνας, ακόμη και η σιωπή της θεωρήθηκε δήλωση. Μια σιωπηλή, αλλά δυνατή αντίδραση.
Ίσως, και να είναι όντως δήλωση, αλλά εμείς δε θα το μάθουμε ποτέ. Εκτός κι αποφασίσει η ίδια να το αποκαλύψει.
Στην εποχή των social media, η πολιτική δεν παίζεται μόνο στα έδρανα των κοινοβουλίων, αλλά και στα timelines. Κυρίως στα timelines βασικά, γι΄αυτό και είναι δύσκολο για έναν πολιτικό να έχει πια μια δημόσια εικόνα προσεκτικά κατασκευασμένη. Ίσως, καλύτερα για μας τους πολίτες βέβαια.
Οι ηγέτες, θέλοντας και μη, μετατρέπονται σε δημόσια θέαμα –όχι μόνο για τις πράξεις τους, αλλά και για τις σκιές τους, τα βλέμματά τους, τις σχέσεις τους. Η παραμικρή στιγμή παγιδεύεται σε βίντεο, διαστρεβλώνεται, σατιρίζεται και τελικά αποκτά δική της ζωή.
Ίσως, το ζήτημα να μην είναι πια το τι κάνουν οι ηγέτες, αλλά το τι πιστεύει ο κόσμος ότι έκαναν. Κι αυτή η πίστη, σ’ έναν κόσμο που διψά για θέαμα και όχι για ουσία, μοιάζει να καθορίζει την πραγματικότητα περισσότερο από την ίδια την αλήθεια.
Ακολουθήστε το OneMan στο Google News και μάθετε τις σημαντικότερες ειδήσεις.
