Η φράση που συνοψίζει την ιαπωνική νοοτροπία για τη ζωή
Ακούγεται σαν μια φράση απογοήτευσης ή μιζέριας, αλλά είναι το ακριβώς ανάποδο: το Shikata ga nai σημαίνει να αποδέχεσαι τις αναποδιές και να μη στέκεσαι σαν βράχος, όταν φουσκώνουν επικίνδυνα τα νερά.
- 16 ΜΑΡ 2023
Θα μπορούσε αποκλειστικά και μόνο μία λέξη να συνοψίσει την ψυχολογία ενός ολόκληρου έθνους; Τον τρόπο που αντιμετωπίζει προβλήματα σε καθημερινή βάση και τα λεπτά ποιοτικά χαρακτηριστικά που το καθορίζουν;
Μια τέτοια συζήτηση δεν συμφέρει και πολύ τη δική μας περίπτωση που έχουμε μετατρέψει σε εθνικό trademark αλλά και πιο συχνή έκφραση στην καθομιλουμένη μια λέξη σχεδόν ομόηχη με το διαδεδομένο είδος των μακάκων (για να το θέσουμε κομψά), ωστόσο εμπεριέχει μια δόση αλήθειας. Διότι ποια άλλη λέξη θα διάλεγες ως πιο συμβολική για το ελληνικό έθνος; Μήπως το φιλότιμο ή το κέφι, για τα οποία έχει επικρατήσει και μια θεωρία ότι δεν υφίστανται σε άλλες γλώσσες ως έννοιες; Ενώ προφανώς και είναι μύθος;
Πάντως, στην περίπτωση της Ιαπωνίας και του ιαπωνικού λαού, ταυτίζεται η φράση που χρησιμοποιούν σε καθημερινή βάση με εκείνη που συνοψίζει τη νοοτροπία τους απέναντι στα πράγματα.
Πρόκειται για τα λόγια «Shikata ga nai», τα οποία μπορούν να ακουστούν με την ίδια άνεση στο πλαίσιο πολιτικής συζήτησης, ύστερα από έναν αθλητικό αγώνα ή όταν έχεις απηυδήσει από την πίεση στη δουλειά. Ο τόνος και το ύφος του ομιλούντα, όπως και στην περίπτωση της δικής μας συνηθέστερης λέξης, είναι ο τρόπος να καταλάβεις το νόημα της φράσης κάθε φορά.
Τι σημαίνει Shikata ga nai
Ακριβής μετάφραση στα αγγλικά ή τα ελληνικά δεν υπάρχει. Ίσως το ακριβέστερο ανάλογο της ιαπωνικής φράσης Shikata ga nai βρίσκεται στη γαλλική γλώσσα και τη ρήση «c’est la vie», αλλά βοηθάει καλύτερα να ξεκινήσουμε από τα επιμέρους κομμάτια της λέξης: shikata σημαίνει μέθοδος/τρόπος και το nai είναι η απουσία – άρα, σε ελεύθερη μετάφραση, η ιαπωνική φράση προσδιορίζει την απουσία κάθε μεθόδου, στρατηγικής και προμελετημένου τρόπου δράσης.
Ωστόσο, αυτό δεν παραπέμπει σε απογοήτευση ή σε κάποιο άλλο συναίσθημα παραίτησης.
Μέσα από αυτή τη φράση, οι Ιάπωνες μεταφέρουν την αξία του να δέχεσαι τα πράγματα ως έχουν: αντί να στέκεσαι με πείσμα κόντρα στο ρεύμα, να γίνεσαι ένα με αυτό και να πορεύεσαι μαζί του. Πρόκειται για το αντιδιαμετρικά αντίθετο του ganbaru, το οποίο στην ιαπωνική φιλοσοφία σημαίνει να διατηρείς ακέραιη τη σταθερότητά σου, κάνοντας το καλύτερο δυνατό.
Υπάρχουν φορές που αυτό δεν είναι αρκετό. Είναι μάχες που δεν κερδίζονται. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι Ιάπωνες απαντούν Shikata ga nai, κάνουν δηλαδή ένα βήμα πίσω αλλά δεν παραιτούνται. Θυμίζουν αντίθετα στον εαυτό τους πως «έτσι είναι η ζωή», πως και οι ατυχίες ή οι αποτυχίες είναι εξίσου μέσα στο παιχνίδι. Με αυτή την παραδοχή λοιπόν που κάνουν στον εαυτό τους και τους γύρω τους, αποφεύγουν την αντιπαραγωγική στασιμότητα, που μόνο αρνητικά μπορεί να δράσει μπροστά σε αναπόφευκτα γεγονότα.
Κάτι το οποίο είναι αδύνατο τελικά να αποφευχθεί, χρειάζεται και μια συμβιβαστική λύση, έτσι δεν είναι;
