Η μετά θάνατον ζωή είναι πιο κοντά από ποτέ

To ‘Upload’ είναι μια κωμωδία, που κινείται στο ίδιο σύμπαν με το ‘Good Place’ και ο τρόπος που παρουσιάζει τη μετεμψύχωση, ως ένα luxury service προοριζόμενο για πάρα πολύ πλούσιους (νεκρούς) ανθρώπους. Το σύμπαν της μετεμψύχωσης επιλέγεται από τους αγαπημένους τους, περίπου σαν ένας προορισμός διακοπών, ανάλογα με τις προτιμήσεις του πελάτη, που ζει μέσα σε χλιδάτα ξενοδοχεία, απολαμβάνει επικά γεύματα και περπατά σε δάση με άψογα εξομοιωμένες μυρωδιές της φύσης. Κάπου εδώ γεννιέται το πρώτο ερώτημα: Που τελειώνει η μυθοπλασία της μετά-ζωής ως ψηφιακού upload και πόσο κοντά είμαστε σε ένα τέτοιο σενάριο;

Και τα ερωτήματα γίνονται ακόμα περισσότερα μετά από αυτό το trailer. Πού βρισκόμαστε στην πραγματικότητα, ως προς την εξομοίωση του ανθρώπινου εγκεφάλου; Πόσο ρεαλιστική είναι η προοπτική του να ‘κοπιάρεις’ ψηφιακά έναν ολόκληρο άνθρωπο; O Michael Graziano, καθηγητής ψυχολογίας και νευροχειρουργικής στο πανεπιστήμιο του Princeton, έγραψε στην Atlantic πρόσφατα, πως τα hard disk της ζωής μας ρεαλιστικά, θα μπορούσαν να στριμάρουν σε ένα αιώνιο Netflix. Παρ’όλα αυτά, δεν είμαστε τόσο κοντά σε κάποια χειροπιαστή ανακάλυψη. Τι σημαίνει όμως αυτό;

Ο εγκέφαλος, μια τρελή ζωγραφιά

Στις αρχές του 20ου αιώνα, ο καθηγητής Ramon Y Cajal, γνωστός ως ο πατέρας της σύγχρονης νευροχειρουργικής, ανέλυσε το πώς επεξεργάζεται ο ανθρώπινος εγκέφαλος την πληροφορία, με τρόπο που ακουγόταν πρωτάκουστος. Σύμφωνα με τον Cajal, ο εγκέφαλος μας αποτελείται από χιλιάδες μικροσκοπικά κύτταρα, τα οποία ονομάζονται νευρώνες. Οι νευρώνες βρίσκονται σε μια ατέλειωτη συστάδα που θυμίζει σπαγγέτι και επικοινωνούν μεταξύ τους μέσα από μικρές ‘διασταυρώσεις’ που ονομάζονται συνάψεις. Παράλληλα υπάρχουν και νευρώνες που επικοινωνούν άμεσα μεταξύ τους και πολλές ακόμα παραλλαγές ανταποκρίσεων εντός του νευρολογικού συστήματος.

Σύμφωνα με τον Cajal, όλο αυτό το σύστημα των νευρώνων παράγει εγκεφαλικά σήματα, μέσα από μια δομή εισόδων/εξόδων. Κάθε ερέθισμα που λαμβάνουμε από το περιβάλλον γίνεται το input για τον εγκέφαλο μας, ο οποίος επιχειρεί μέσω της επικοινωνίας των νευρώνων να παράγει κάποιο output, δηλαδή την έκφραση σκέψεων, αντιλήψεων, εμπειριών, πάσης φύσεως χειρονομιών. Θεωρητικά, ο εγκέφαλος μας λειτουργεί περίπου όπως ένας υπολογιστής. Θεωρητικά, ένα scanner με τεχνολογία ανάλυσης που ξεπερνά κατά δεκάδες εκατομμύρια φορές αυτή ενός μαγνητικού τομογράφου, μπορεί να αναλύσει τους νευρώνες και τις συνδέσεις τους σε έναν άνθρωπο. Το αποτέλεσμα αυτής της ανάλυσης πιθανόν με μια εξελιγμένη εκδοχή της τεχνολογίας 3D-printing, μπορεί να παράγει ένα ψηφιακό gadget με παρελθόν, ονοματεπώνυμο και αιώνιο παρόν. Κάπου εδώ ξεκινούν οι πρώτες δυσκολίες.

Ο κάθε άνθρωπος επεξεργάζεται διαφορετικά τα ερεθίσματα του περιβάλλοντός του. Σκεφτόμαστε διαφορετικά και κατά συνέπεια διαμορφώνουμε διαφορετικές αντιλήψεις και πλάθουμε ζωές σύμφωνα με τις επιθυμίες και τις ανάγκες μας. Στο πεδίο της εγκεφαλικής λειτουργίας, αυτό ισοδυναμεί με παράξενα, περίπλοκα και εντελώς διαφορετικά για κάθε άνθρωπο, μοτίβα σύνδεσης και επικοινωνίας νευρώνων. Οι παραλλαγές είναι άπειρες, το πλήθος των νευρώνων υπολογίζεται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια και η πληροφορία που αυτοί φέρουν σε κάθε ανθρώπινο οργανισμό, πιθανότατα ισοδυναμεί με ολόκληρο το παγκόσμιο Ίντερνετ. Σήμερα, πρωτοβουλίες για την έρευνα περί της εξομοίωσης του εγκεφάλου, όπως το Human Brain Project, υπάρχουν και αναπτύσσονται διαρκώς. Το ζήτημα είναι πόσο μακριά μπορεί να φτάσει μια τέτοια πρωτοβουλία και αν υπάρχουν οι υποδομές για ένα project που κυριολεκτικά ξεπερνά τον ίδιο τον άνθρωπο.

Η πιθανότητα μικρού λάθους

Αν αυτό το scanner για το οποίο μιλήσαμε παραπάνω, καταφέρει όντως να αντιγράψει το περιεχόμενο ενός ανθρώπινου εγκεφάλου και στη συνέχεια να το τοποθετήσει σε ένα videogame που θυμίζει μια Όμορφη Ανθρώπινη Ζωή, τι γίνεται στην περίπτωση λάθους; Γνωρίζουμε ήδη πως η παραμικρή ανωμαλία στην εγκεφαλική λειτουργία του ανθρώπου μπορεί να προκαλέσει από κατάθλιψη, παραισθήσεις, επιληψία μέχρι πλήρη απώλεια αισθήσεων και πολλές ακόμα διαταραχές. Ένα ψηφιακό bug στην αντιγραφή ενός εγκεφάλου, πιθανότατα θα φέρει στη ζωή τον επόμενο Frankenstein, τον επόμενο Terminator, την αφάνα του Μηνά Χατζίδη από το 1992, με συναισθήματα και ολοκληρωμένη προσωπικότητα.

Ως τι θα ορίζεται αυτό το προϊόν;

Είναι άνθρωπος ή κάτι ψηφιακό που μιμείται τον άνθρωπο; Είναι άνθρωπος ή ένα gadget που θα κλέψει από την εκκλησία το copyright της μετά-θάνατο ζωής; Είναι Κάτι Συνειδητό ή άλλη μια ψηφιακή συσκευή βγαλμένη από τις φαντασιώσεις ενός σεναριογράφου τεχνοφοβικών blockbusters; Τι είναι αυτό για το οποίο συζητάμε; Ουδείς μπορεί να απαντήσει με σαφήνεια. Η Global Workspace Theory παρουσιάζει τη συνείδηση ως ένα προϊόν που παράγεται μέσα από τη ροή της πληροφορίας στον εγκέφαλο, ενώ η Θεωρία της Πληροφορίας μας πηγαίνει στο επόμενο βήμα, τονίζοντας πως όπου υπάρχει πληροφορία, ακόμα και σε μια τεχνητή συσκευή, μπορεί να υπάρξει και συνείδηση. Η αρχιτεκτονική της γνώσης διαθέτει τα σκαλοπάτια της θεωρίας προς την ανάπτυξη ενός ψηφιακού εγκεφάλου. Τα επόμενα βήματα ως προς τη δημιουργία ενός σώματος και ενός περιβάλλοντος που προσομοιάζει σε αυτό που αγγίζουμε και βιώνουμε με τις αισθήσεις μας, μοιάζουν αδιανόητα δύσκολα. Ένα videogame, όσο ρεαλιστικό κι αν είναι, πάντα μιμείται λανθασμένα τα ανθρώπινα σώματα και τη ζωή. Θυμίζει καρικατούρα.

Ξυπνώντας σε ένα νέο κόσμο

“Συγχαρητήρια, καλωσορίσατε στο σύμπαν ‘Η Πορφυρή Μοτοκούζι και το Διαμαντένιο Ατάρι”. Εδώ που ο αποχαιρετισμός σας στην εγκόσμια ζωή παύει να είναι μια βαρετή διαδικασία, ένα φως που κλείνει σε ένα άδειο δωμάτιο. Στο ξενοδοχείο μας θα απολαύσετε 100.000 μουσικούς δίσκους βασισμένους στα μουσικά ακούσματα όλης σας της ζωής, θα δείτε 100.000.000 ταινίες στην ανανεωμένη μας ταινιοθήκη, ενώ έχετε τη δυνατότητα να επιλέξετε ένα αντίγραφο των συντρόφων σας από την εγκόσμια ζωή και να ορίσετε ξανά μια free-to custom εμπειρία με στοιχεία γήινης ζωής ανοικτή σε διάρκεια, της οποίας τα καλύτερα στιγμιότυπα θα στριμάρουν ελεύθερα στα όνειρα και τους συλλογισμούς των αγαπημένων σας ανθρώπων. Η γνώση δίπλα στη γνώση. Η σκέψη δίπλα στη σκέψη.”

Το παραπάνω είναι μια φανταστική εκφώνηση των πρώτων στιγμών της ‘ζωής’ ενός ψηφιακού ατόμου. Δεν γνωρίζουμε πως θα μοιάζει αυτή η ψηφιακή μετεμψύχωση, όμως η προοπτική της μετατροπής όλων των γνώσεων, των εμπειριών, των γεύσεων, των πληροφοριών μιας ολόκληρης ζωής ενός ανθρώπου σε κάτι που θα μοιάζει με torrent και θα στριμάρει ελεύθερα σε ένα ατέλειωτο δίκτυο γνώσης, ξεπερνά την φαντασία του καλύτερου χολιγουντιανού σεναρίου και ναι, είμαστε έτοιμοι. Start the uploading process.