Η ξεχασμένη μάχη στη Σικελία που έσωσε την Αρχαία Ελλάδα από την καταστροφή

Κι όμως, σύμφωνα με τον μύθο, στην Ιμέρα, μια αρχαία ελληνική αποικία στη Σικελία της Ιταλίας είχε δοθεί μια επίσης ιστορική μάχη για την Αρχαία Ελλάδα. Η σύγκρουση έγινε ανάμεσα στους Έλληνες των Συρακουσών και του Ακράγαντα από τη μία πλευρά και τους Καρχηδόνιους από την άλλη. Η μάχη της Ιμέρας έληξε με αποφασιστική νίκη των Ελλήνων και σήμανε τον τερματισμό των επιθετικών προσπαθειών των Καρχηδονίων στη Σικελία για τα επόμενα 71 χρόνια.

Απλά για κάποιον περίεργο και ίσως ανεξήγητο λόγο δε μαθαίνουμε τίποτα για αυτήν όσο είμαστε στο σχολείο. Κατά τους Ηρόδοτο και Αριστοτέλη, η μάχη της Ιμέρας πραγματοποιήθηκε την ίδια ημερομηνία με τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Ιστορικοί που μελέτησαν τη γεωγραφική περιοχή της Σικελίας ωστόσο, θεωρούν ότι συνέπεσε με τη μάχη των Θερμοπυλών. Η αλήθεια είναι ωστόσο ότι παρά τους ισχυρισμούς αυτούς, θα ήταν αδύνατο αυτές οι μάχες να έγιναν ταυτόχρονα.

Μετά τη χαμένη για τους Πέρσες μάχη του Μαραθώνα και τη πολυετή προετοιμασία του Ξέρξη, οι Πέρσες είχαν έρθει σε συμφωνία με τους Καρχηδόνιους για να δημιουργήσουν αντιπερισπασμό, ώστε ο ελληνισμός της Magna Grecia να μη συνεισφέρει στον πόλεμο. Αυτή είναι η μία εκδοχή. Η άλλη που υποστηρίζει ο Ηρόδοτος, θέλει τον Θήρωνα, τύραννο του Ακράγαντα, να διώχνει τον ομόλογό του στην Ιμέρα, τον Τέριλλο κι εκείνον να ζητάει βοήθεια από τους Καρχηδόνιους.

Αρχηγός των Καρχηδόνιων ήταν ο Αμίλκας, ο οποίος και διεύθυνε σύμφωνα με τους ιστορικούς της εποχής περίπου 300.000 άντρες και 200 πλοία. Οι αριθμοί αυτοί κρίνονται σήμερα υπερβολικοί, αλλά ήταν σημαντικά μεγαλύτεροι από εκείνους των Ελλήνων πολεμιστών. Ο στόλος των Καρχηδονίων αποτελούνταν κυρίως από μισθοφόρους από όλες τις περιοχές της Δυτικής Μεσογείου.

Μία μάχη που φαινόταν χαμένη

Η απόβαση έγινε στο σημερινό Παλέρμο και ο Αμίλκας αποφάσισε να δώσει τρεις μέρες ανάπαυσης στους άντρες του. Πολλά πλοία είχαν χαθεί εξαιτίας τρικυμίας στο Λιβυκό Πέλαγος. Από εκεί κατευθύνθηκαν στην Ιμέρα, όπου οι ντόπιοι τρομοκρατήθηκαν και ζήτησαν βοήθεια από τον Γέλωνα, τον τύραννο των Συρακουσών. Εκείνος συγκέντρωσε 50.000 άντρες και 5.000 ιππείς, κυρίως μισθοφόρους. Ακολούθησε στρατηγική «καμένης γης», αφού έδωσε εντολή στο ιππικό να καταστρέψει την ύπαιθρο για να δυσχεράνει τον ανεφοδιασμό των αντιπάλων.

Οι άντρες του Γέλωνα συνέλαβαν έναν αγγελιοφόρο, ο οποίος έφερνε γράμμα στον Αμίλκα από την ελληνική αποικία του Σελινούντα. Το γράμμα αυτό επιβεβαίωνε ότι, σε συμφωνημένη ημερομηνία, οι Σελινούντιοι θα έστελναν ιππείς στους Καρχηδόνιους, ως βοήθεια. Ο Γέλωνας λοιπόν αποφάσισε να αιφνιδιάσει πλήρως τους Καρχηδόνιους και εισέβαλε χωρίς να συναντήσει αντίσταση στο καρχηδονιακό στρατόπεδο, στέλνοντας δικούς του ιππείς αντί για τους Σελινούντιους.

Πράγματι, με το ξημέρωμα, οι ιππείς του Γέλωνα εμφανίστηκαν στο καρχηδονιακό στρατόπεδο, ως Σελινούντιοι και έγιναν δεκτοί με επευφημίες. Πολύ γρήγορα όμως σκότωσαν τον Αμίλκα και έβαλαν φωτιά στα καρχηδονιακά πλοία. Ακολούθησε μάχη η οποία ήταν ιδιαίτερα φονική και μόλις έγινε γνωστή η είδηση του θανάτου του στρατηγού τους, οι Καρχηδόνιοι αποθαρρύνθηκαν πλήρως και τράπηκαν σε φυγή. Η σφαγή που ακολούθησε, δεν είχε προηγούμενο.

Μετά την ήττα τους οι Καρχηδόνιοι ζήτησαν ανακωχή και ο Γέλωνας δεν προσπάθησε να τους καταστρέψει σε μια ιδιαίτερη για την εποχή συμφωνία. Ζήτησε την αποζημίωση 2.000 αργυρών ταλάντων και την κατασκευή δύο ναών όπου θα χαρασσόταν το κείμενο της συνθήκης.

Λέγεται ότι ο Γέλωνας δεν ήθελε να μειωθεί η καρχηδονιακή δύναμη στη Σικελία, καθώς τη χρειαζόταν ως αντίβαρο στην ανερχόμενη δύναμη του Ακράγαντα.

Νεότερα στοιχεία και μια ενδιαφέρουσα έρευνα

Ενώ ιστορικοί όπως ο Ηρόδοτος χαιρέτισαν τη νίκη ως θρίαμβο του ελληνικού ηρωισμού και σθένους, μελέτες των μαζικών τάφων που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα αποκάλυψαν ότι στους πολεμιστές που πολέμησαν στη μάχη της Ιμέρας περιλαμβάνεται σημαντικός αριθμός μη Ελλήνων μαχητών.

Μια νέα μελέτη διαπίστωσε ότι οι άντρες που έχασαν βίαια τη ζωή τους πιθανότατα προέρχονταν από μακρινές περιοχές όπως αυτή της Βαλτικής και η Ευρασιατική στέπα, δίνοντας πληροφορίες για τη φύση αυτών των πολέμων και τις μετακινήσεις ανθρώπων σε εξαιρετικά μεγάλες αποστάσεις στον κόσμο της κλασικής Αρχαιότητας.

Η νέα εργασία με τίτλο The diverse genetic origins of a Classical period Greek army, η οποία δημοσιεύθηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences, εξέτασε με βάση τα γονίδια αυτούς τους ξένους μαχητές. Οι ερευνητές της μελέτης, μεταξύ των οποίων και ο καθηγητής Γενετικής και Ανθρώπινης Εξελικτικής Βιολογίας David Reich, μπόρεσαν να πραγματοποιήσουν μια εις βάθος κατάδυση σε γονιδιωματικά δεδομένα μέσα από 16 άτομα τα οποία βρέθηκαν σε αυτούς τους ομαδικούς τάφους (καθώς και 38 άλλα άτομα από τη Σικελία της εποχής).

Η ανάλυσή τους αποκάλυψε ότι οι νεκροί των ομαδικών τάφων, που θεωρήθηκε ότι ήταν κυρίως μισθοφόροι, προέρχονταν από μέρη τόσο μακρινά όσο η Ουκρανία, η περιοχή της Βαλτικής και η Βουλγαρία, δήλωσε ο Reich.

«Πολλά έχουν γραφτεί για το συγκεκριμένο γεγονός, αλλά όλες οι ιστορικές πληροφορίες έχουν προκαταλήψεις», ανέφερε ο Reich. Η τεκμηρίωση του ηρωισμού των Ελλήνων σε αυτή τη μάχη, καθώς και στις μάχες με τους εισβολείς Πέρσες περίπου την ίδια εποχή στη Σαλαμίνα και στις Θερμοπύλες, στην άλλη άκρη του ελληνικού κόσμου, ήταν «σημαντική για την ελληνική ταυτότητα εκείνη την περίοδο».

Πιο συγκεκριμένα: «Ενώ είναι γνωστό ότι σε αυτή τη χρονική περίοδο χρησιμοποιούνταν ευρέως μισθοφόροι, οι Έλληνες ιστορικοί δεν ανέφεραν τη συμμετοχή μισθοφόρων στην Ιμέρα», δήλωσε η Alissa Mittnik, η μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο εργαστήριο του Reich.

Χρησιμοποιώντας DNA που εξορύχτηκε από οστά και δόντια, η ομάδα παρέχει εκπληκτικές πληροφορίες σχετικά με την προέλευση αυτών των ξένων μαχητών. «Έχουμε δεδομένα από δεκάδες χιλιάδες, και μερικές φορές ακόμη και από περισσότερες από ένα εκατομμύριο θέσεις στο γονιδίωμα. Τα δεδομένα επέτρεψαν στην ομάδα να συγκρίνει την καταγωγή των ανθρώπων από την αρχαία Σικελία με την καταγωγή άλλων με εξαιρετική ακρίβεια», δήλωσε ο Reich.

Η μάχη της Ιμέρας μπορεί να θεωρείται ξεχασμένη και παραμελημένη σχετικά με άλλες συγκρούσεις της ίδιας περιόδου, αλλά παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη για την επιστημονική κοινότητα. Άλλωστε, μόνο μέσα από την έρευνα μπορούν να πέσουν τα τείχη των προκαταλήψεων.