Τα εξοντωτικά ταξίδια των Αφγανών για να μείνουν ζωντανοί
Πέρα από όσους περνάνε τα σύνορα, εκατομμύρια Αφγανοί πρόσφυγες βρίσκονται εκτοπισμένοι στο εσωτερικό της χώρας, ζώντας σε απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης και υπό το καθεστώς του φόβου.
- 19 ΜΑΙ 2024
«Είναι δύσκολο να εκφράσεις με λόγια το μέγεθος του καθημερινού αγώνα που αντιμετωπίζουν τόσες πολλές οικογένειες Αφγανών, αλλά οι αριθμοί λένε τη δική τους ιστορία», είχε δηλώσει στα τέλη του 2023 –μιας χρονιάς ραγδαίας επιδείνωσης της τεράστιας ανθρωπιστικής κρίσης στο Αφγανιστάν– ο Ramesh Rajasingham, διευθυντής στο γραφείο συντονισμού ανθρωπιστικών υποθέσεων του ΟΗΕ (UNOCHA).
Το έτος που διανύουμε ξεκίνησε με κάτι περισσότερο από 29 εκατομ. κόσμου να χρήζουν ανθρωπιστικής βοήθειας, ανάμεσα στους οποίους περιλαμβάνονται 10 εκατομ. παιδιά που κινδυνεύουν με λιμοκτονία, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση από την οργάνωση Save the Children.
Η ιστορία είναι λίγο πολύ γνωστή, παρόλο που αποφεύγουμε να μιλάμε για αυτήν στη Δύση:
Το Αφγανιστάν είχε βρεθεί στη δίνη ενός ανώφελου (κρίνοντας εκ του αποτελέσματος) εικοσαετούς πολέμου από τις αμερικανικές δυνάμεις και τους συμμάχους τους (2001-2021), προηγουμένως ταλανιζόταν με εμφύλιες συγκρούσεις (1996-2001) που στην ουσία αποτελούσαν συνέχεια της εσωτερικής πόλωσης που βίωνε για δεκαετίες μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, ανάμεσα στις σοβιετικές δυνάμεις που υποστηρίζονταν από το κυβερνών Δημοκρατικό Κόμμα Μαρξιστών του Λαού του Αφγανιστάν και τους μουτζαχεντίν, δηλαδή τους ισλαμιστές αντάρτες που έδιωξαν τους Σοβιετικούς (1978-1992).
Στο σύνολο, πάνω από τέσσερις δεκαετίες εμπόλεμης σύρραξης και αποσταθεροποίησης με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και έναν λαό που αναγνωρισμένα περιλαμβάνεται στους τρεις περισσότερο εκτοπισμένους όλου του πλανήτη, μετά τους Σύριους και τους Ουκρανούς. Στην πολυτάραχη πολιτική εξέλιξη του ταλαιπωρημένου κράτους στη νοτιοκεντρική Ασία, πρέπει να προσθέσουμε τα απρόσμενα των φυσικών καταστροφών, όπως τη συχνή εμφάνιση σεισμών με υψηλά ρίχτερ – τον Ιούνιο του 2022, ο πιο καταστροφικός σεισμός των τελευταίων ετών επέφερε 1.000 θανάτους και πολλούς παραπάνω τραυματισμούς.
Για να μείνουμε στη βαρύτητα των αριθμών, η περσινή χρονιά έκλεισε με περισσότερους από 8,2 εκατ. Αφγανούς εκτοπισμένους σε 103 διαφορετικά κράτη του πλανήτη. Κάποιοι από αυτούς ζουν στις νέες τους πατρίδες για δεκαετίες, πάρα πολλοί γεννήθηκαν εκεί (ένα άλλο ενδιαφέρον στατιστικό είναι ότι 1 στα 10 παιδιά προσφύγων που γεννιούνται σήμερα παγκοσμίως είναι αφγανικής καταγωγής), ενώ η πλειονότητα είχε καταφύγει λόγω εγγύτητας στο Πακιστάν και την Ινδία, δύο κράτη που δεν χαρακτηρίζονται για τη μεταναστευτική τους πολιτική. Απελάσεις έχουν καταγραφεί από το 2001 σε βάρος του πολύπαθου αφγανικού πληθυσμού, ενώ ο τελευταίος κύκλος διωγμών σημειώθηκε το περσινό έτος, όταν Τουρκία, Πακιστάν και Ιράν οργάνωσαν μαζικές απελάσεις, με τη δικαιολογία ότι αποτελούν κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια και τα ποσοστά ανεργίας.
Η επιστροφή στο Αφγανιστάν μοιάζει το ίδιο εφιαλτική με μια ζωή στη συνεχόμενη επισφάλεια, χωρίς αναγνώριση και δικαιώματα. Σε παλιότερη έρευνα, επί του εικοσαετούς πολέμου, το 84,2% των Αφγανών προσφύγων δήλωνε ισχυρή άρνηση να επιστρέψει στην πατρίδα του. Με τα τωρινά δεδομένα, βέβαια για διαφορετικό λόγο, η επιστροφή φαίνεται ακόμη πιο εφιαλτική.
Ο κόσμος ζει κάτω από το όριο υγείας, χωρίς επαρκεί υγειονομική κάλυψη, μέσα σε ένα καθεστώς που μοιάζει με φυλακή. Με τους Ταλιμπάν στην εξουσία, οι συνθήκες έχουν επιστρέψει στη λογική ενός σκληρά ελεγχόμενου, θεοκρατικού καθεστώτος, στερώντας τις «δυτικόφερτες ελευθερίες» σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής και ειδικά όσον αφορά τα άτομα γυναικείου φύλου. Τα φαρμακεία δεν επιτρέπονται να πωλούν αντισυλληπτικά, τα κορίτσια μετά την έκτη τάξη σταματούν το σχολείο, οι γυναίκες δεν επιτρέπεται να ταξιδέψουν μόνες τους, δεν επιτρέπεται να αθλούνται, όπως είδαμε σε σχετικό φωτορεπορτάζ του Associated Press, ενώ πολύ γρήγορα μετά το τέλος του πολέμου επιβλήθηκε η μπούρκα.
«Ήθελα να σπουδάσω και να εργαστώ, θα έπρεπε κανονικά να πήγαινα σχολείο», δηλώνει η Αφγανή Shamila, ετών 15, η οποία διαμένει σε ένα προσφυγικό camp λίγο έξω από την Καμπούλ στον ίδιο φωτορεπόρτερ, ενώ φοράει το νυφικό για τη μέρα του γάμου της. «Πρέπει να ξεχάσω όλα μου τα όνειρα, για να μπορέσω έστω να βοηθήσω τον πατέρα μου και την οικογένειά μου. Ίσως, με αυτόν τον τρόπο, να ελαφρύνει το βάρος που νιώθω». Αρκετοί προσπαθούν να διαφύγουν λαθραία προς το Ιράν. Είναι πιθανό να γυρίσουν και πάλι πίσω. «Δεν έχω τίποτα στο Αφγανιστάν, ούτε σπίτι, ούτε κάπου να μείνω, ούτε λεφτά ν’ αγοράσω ένα σπίτι», λέει ανώνυμα ένας άλλος πρόσφυγας από το ίδιο camp.
Ο Ebrahim Noroozi από το AP έχει ακολουθήσει ένα ταξίδι σε βάθος μηνών σε όλο το Αφγανιστάν, από τα σύνορα με το Πακιστάν στα ανατολικά μέχρι το Ιράν στα δυτικά, γνωρίζοντας εκτοπισμένους και πρόσφυγες που επέστρεψαν με απέλαση, καταγράφοντας τη δική τους πραγματικότητα στον φακό. Πάνω από 3,2 εκατ. πρόσφυγες παραμένουν εκτοπισμένοι μέσα στη χώρα τους, διαβιώντας σε ακατάλληλες συνθήκες.
