© 1947, Tony Camerano/ Associated Press
ΙΣΤΟΡΙΑ

Οι αντιεμβολιαστές έλεγαν περίπου τα ίδια και 135 χρόνια πριν

Μπορεί να θεωρούμε ότι το αντιεμβολιαστικό κίνημα είναι γέννημα των καιρών μας αλλά στην πραγματικότητα αντιεμβολιαστές υπάρχουν εδώ και πάρα πολλά χρόνια.

Το μεγάλο θέμα των τελευταίων μηνών είναι φυσικά ο κορονοϊός και κατά βάση, από τη στιγμή που μας ήρθαν τα εμβόλια στις αρχές του 2021, ο εμβολιασμός εναντίον του. Αυτή τη στιγμή η χώρα μας είναι σε μία φάση όπου μπορεί να προσφέρει περισσότερους εμβολιασμούς από αυτούς τους οποίους πραγματοποιεί. Όσο η αγωνία ενόψει ενός όλο και πιο πιθανού πια τέταρτου κύματος αυξάνεται, τόσο αυξάνεται και η πίεση προς τους πολίτες να πάνε και αυτοί να εμβολιαστούν.

Θα είναι φυσικά μεγάλο λάθος να θεωρήσουμε – ιδίως μετά από διάφορα λάθη που έγιναν με το εμβόλιο της AstraZeneca– όσους διστάζουν ακόμη ή αδιαφορούν να πάνε στα εμβολιαστικά κέντρα ως μία συμπαγή αντιεμβολιαστική ομάδα αρνητών του κορονοϊού. Για την ακρίβεια, το να το κάνουμε αυτό είναι σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Παρόλα αυτά υπάρχει πράγματι μία ηχηρή μεν μειοψηφία δε η οποία φαίνεται να αρνείται με πάθος ακόμα και την περίπτωση να εμβολιαστεί.

Και αυτή δεν αφορά μόνο την Ελλάδα. Αφορά ένα μεγάλο μέρος της Δύσης και προφανώς τις χώρες που έχουν το προνόμιο να προσφέρουν εμβόλια στο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού τους (κάτι που δεν ισχύει για μεγάλο μέρος του πλανήτη που παραμένει παντελώς ακάλυπτο, χωρίς δηλαδή να έχει τέτοιες πολυτέλειες επιλογών).

Γραμμή για το εμβόλιο της ευλογιάς. © 1947/ Associated Press

Δεν αφορά όμως ούτε μόνο την εποχή μας. Μπορεί να έχει συνδεθεί με τα fake news, τα social media και το post truth, ώστε δημιουργείται μία εντύπωση ότι οι λόγοι αυτοί είναι γέννημα της μετανεωτερικότητας και της ψηφιακής εποχής. Η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική. Η αμφισβήτηση της πρακτικής του εμβολιασμού είναι σχεδόν σύμφυτη με την ύπαρξή του. Αν όμως αυτό ήταν πολύ λογικότερο για το 1796, πλέον, αφού τα εμβόλια έχουν σώσει τη ζωή κυριολεκτικά εκατομμυρίων ανθρώπων, τα πράγματα είναι διαφορετικά.

Ο αντιεμβολιαστής που είχε κάνει το εμβόλιο

Ένα πολύ δημοφιλές φυλλάδιο, το οποίο τυπώθηκε στο Μόντρεαλ το 1885, στο μέσο της επιδημίας της ευλογίας είναι πολύ χαρακτηριστικό. Δείχνει δε ότι τα επιχειρήματα ελάχιστα έχουν αλλάξει, παρότι προφανώς επαναπλαισιώνονται στα συμφραζόμενα κάθε εποχής. Σε εκείνο το φυλλάδιο γραφόταν με κεφαλάια γράμματα: «Θλιβερό θέαμα! Άνθρωποι οδηγούνται σαν ηλίθια ζώα στην καταστροφή». Γενικά το εμβόλιο κατά της ευλογιάς είχε βρει σθεναρές αντιστάσεις παρά την ένταση της πανδημίας αλλά και τις διαβεβαιώσεις τις ιατρικής κοινότητας για τους τρόπους αντιμετώπισής της.

O άνθρωπος που είχε τυπώσει το συγκεκριμένο φυλλάδιο δεν ήταν άλλος από τον Alexander Ross ο οποίος εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία που του προσφερόταν προκείμενου να αποκτήσει κύρος, φήμη και φυσικά χρήματα. Σχημάτισε έτσι μία ιστορία στην οποία πρωταγωνιστής δεν ήταν άλλος από τον ίδιο. Χαρακτήριζε τον εαυτό του ως «τον μόνο γιατρό που τόλμησε να αμφισβητήσει το φετίχ του εμβολιασμού». Αργότερα, βέβαια αποδείχτηκε ότι και ο ίδιος είχε κρυφά εμβολιαστεί, πράγμα που είχε τονιστεί από τις εφημερίδες της εποχής.

Τα ίδια επιχειρήματα 136 χρόνια μετά

Τα επιχειρήματα τόσο του Ross αλλά και πολλών άλλων αντιεμβολιαστών είναι εντυπωσιακά όμοια σε κάποιες εκφάνσεις τους με τα σημερινά. Πρώτα από όλα είχαμε από πολλούς μία αμφισβήτηση της ευλογιάς ως σοβαρής νόσου. Να υπενθυμίσουμε ότι εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν λόγω της ευλογιάς η οποία εκείνη την περίοδο μπορεί να έφτανε και το 30% σε θνησιμότητα. Ωστόσο, ο Alexander Ross τόνιζε ότι η ευλογία δεν ήταν πραγματική απειλή για τη δημόσια υγεία γιατί δεν ήταν ιδιαίτερα μεταδοτική. Οι αριθμοί που έχουμε σήμερα μας λένε τελείως διαφορετικά πράγματα.

Ουρά για το εμβόλιο στη Γερμανία. ©1965/Associated Press

Ένα άλλο κοινό χαρακτηριστικό του τότε με το σήμερα είναι ότι τα εμβόλια είναι η αιτία για ασθένειες. Τότε φυσικά ο αυτισμός και η υπογονιμότητα δεν ήταν στο φάσμα όσων δήθεν προκαλούσαν. Διάφοροι ωστόσο ισχυρίζονταν ότι λόγω ενός εμβολιασμού μπορούσες να κολλήσεις ευλογιά, τύφο, χολέρα, σύφιλη, ακόμα και «δηλητηριασμό του αίματος». Ό,τι και αν σήμαινε αυτό το τελευταίο. Σε κάποιες πολύ σπάνιες περιπτώσεις βέβαια αυτό μπορεί να συνέβαινε όχι λόγω του ίδιο του εμβολίου αλλά της πολύ κακής τότε πρακτικής να χρησιμοποιείται η ίδια σύριγγα σε περισσότερους από έναν ασθενείς (η ιατρική τότε ακόμα πολύ πίσω). Οι περιπτώσεις ήταν φυσικά ελάχιστες αλλά έτειναν να υπερτονίζονται.

Τελευταίο και φυσικά σημαντικότερο όλων ήταν η συνωμοσιολογία. Ας επιστρέψουμε και πάλι στον περίφημο Ross ο οποίος όπου στεκόταν και όπου βρισκόταν τόνιζε ότι πρόκειται για μία καμπάνια ιατρών και media προκειμένου να δημιουργήσουν τρόμο στον κόσμο και να τον εκμεταλλευτούν για να βγάλουν χρήματα. Πολλές φορές μάλιστα μιλούσε για τυραννία που χτύπαγε τα δικαιώματα των πολιτών και μία πανδημία που προέκυψε και υπερτονίστηκε ακριβώς για τον σκοπό αυτό.

Ένα συνεπές μάθημα

Το να αντιμετωπίζουμε τους αντιεμβολιαστές ως εξωγήινους είναι ένας πολύ λάθος τρόπος αν θέλουμε να τους πείσουμε. Όπως λάθος είναι και η επένδυση στον φόβο για το τι έρχεται. Είναι πολύ βασικό να ακούσουμε τις ανησυχίες τους και οι ειδικοί να απαντήσουν στους δισταγμούς τους με τον πιο απλό και σχηματικό τρόπο. Ο αντιεμβολιασμός έχει βαθιές ρίζες στον χρόνο οι οποίες δεν ξεριζώνονται με βιαστικές κινήσεις.

Εμβόλιο στις ΗΠΑ. ©1921, John Locher/Associated Press

Δυστυχώς κάποιοι είναι απόλυτοι για πολλούς και διάφορους λόγους που έχουν να κάνουν είτε με τα ίδια τα συμφέροντά τους είτε με τη συνολικότερη εικόνα που έχουν για τον κόσμο. Οι περισσότεροι από οσούς δεν έχουνε πάει ακόμη σε κάποιο εμβολιαστικό κέντρο όμως δεν είναι τέτοιοι και για αρχή αυτοί είναι και οι πρώτοι που πρέπει να πειστούν. Για να μπορέσουμε επιτέλους σιγά-σιγά να βρούμε την άκρη του τούνελ το φως της οποίας το βλέπουμε εδώ και αρκετούς μήνες, χωρίς όμως να μπορούμε επιτέλους να το φτάσουμε.