Πώς οι ναρκισσιστές ελέγχουν τους ανθρώπους γύρω τους

Ούτε δηλαδή θαμπώνονται από την ομορφιά τους, αντικρίζοντας το είδωλό τους στη λίμνη. Ούτε παγώνουν μέχρι θανάτου, όπως μας μαθαίνει η ελληνική μυθολογία. Ίσα-ίσα, που οι ναρκισσιστές στην πραγματικότητα καταφέρνουν να πετυχαίνουν τους στόχους τους, προσωπικούς, κοινωνικούς, επαγγελματικούς, με κάθε κόστος και σε πολλές των περιπτώσεων μάλιστα να χαίρουν σεβασμού και εκτίμησης. 

Πώς κατορθώνουν να θολώνουν τα νερά; Όπως εξηγούν τέσσερις ειδικοί, μιλώντας στο thriveworks.com υιοθετούν κάποιες βασικές τακτικές χειραγώγησης, που συνήθως περνούν απαρατήρητες και γι’ αυτό ελέγχουν τους ανθρώπους γύρω τους, από το φιλικό και οικογενειακό μέχρι το εργασιακό τους περιβάλλον.

Στοχεύουν σε συνεξαρτημένα άτομα 

«Οι ναρκισσιστές πετυχαίνουν αυτό που θέλουν γιατί επιλέγουν γενικά να έχουν δίπλα τους ανθρώπους με χαρακτηριστικά συνεξάρτησης», αναφέρει ο σύμβουλος σχέσεων Tom Gagliano. «Με τον όρο αυτό εννοούμε την περίπτωση, που ένα άτομο έχει την τάση να είναι συναισθηματικά εξαρτημένο από κάποιον άλλον και καταλήγει να διατηρεί ελάχιστα την ταυτότητα του εαυτού του.

Ο ναρκισσιστής λοιπόν αυτό κάνει είναι να υπερτονίζει εμμέσως τα μειονεκτήματα του συνεξαρτημένου, να τον χτυπάει εκεί που πονάει, ώστε να τον κάνει να πιστεύει ότι εκείνος κάνει πάντα λάθος στη σχέση τους, ότι είναι αυτός που πρέπει να ζητήσει συγγνώμη και να διορθωθεί για να συνεχίσουν να είναι ζευγάρι/φίλοι/συνάδελφοι».

Κάνουν τους άλλους να νιώθουν ξεχωριστοί

«Στις προσωπικές τους σχέσεις, οι ναρκισσιστές συνήθως αποκτούν τον έλεγχο των άλλων παίζοντας με την (πολύ κατανοητή) επιθυμία όλων μας να νιώθουμε ξεχωριστοί και πολύτιμοι», υπογραμμίζει ο κλινικός ψυχολόγος Forrest Talley. «Για παράδειγμα, μπορεί να πει ότι σε αυτόν που έχει απέναντι του και τον γνωρίζει από ελάχιστα έως καθόλου ότι “Αν και μόλις σε γνώρισα, μου είναι ξεκάθαρο ότι είσαι εξαιρετικά ευφυής και ικανός. Θα σε ήθελα στην ομάδα μου”. Μπορεί να ακούγεται αστείο, αλλά πάντα θα γοητεύει».

Προκαλούν σοκ, δέος, ενοχές

«Εκτός όμως από όμορφα κομπλιμέντα, που τονώνουν την αυτοπεποίθηση, οι ναρκισσιστές χειραγωγούν τους ανθρώπους στη ζωή τους προκαλώντας τους επίσης και δυσάρεστα ακόμα και επώδυνα συναισθήματα. Προχωρούν σε αυτό που αποκαλούμε “σοκ, δέος, ενοχές”», σημειώνει ο Talley. 

«Το σοκ και το δέος προκαλείται από τις συναισθηματικές τους εκρήξεις όταν το άτομο που έχουν απέναντί τους (σύντροφος, σύζυγος, συνάδελφος, φίλος) κάνει κάτι που τους απογοητεύει. Επειδή οι εκρήξεις αυτές είναι εξαντλητικές και πολλές φορές τρομακτικές, η άλλη πλευρά μπαίνει σε μία διαδικασία συνεχούς εγρήγορσης ώστε να μην επαναληφθεί όλο αυτό το “σόου”, με αποτέλεσμα να αυτοενοχοποιείται».

Κάνουν gaslighting 

«Το gaslighting είναι η τακτική των ναρκισσιστών, των κοινωνιοπαθών και των ψυχοπαθών για να αποδυναμώνουν, να ξεγελούν και να αποσταθεροποιούν το θύμα τους», εξηγεί η ψυχοθεραπεύτρια Christine Scott-Hudson. «Είναι μια άκρως χειριστική συμπεριφορά, που συμβαίνει πάντα με έμμεσους τρόπους. Δηλαδή ο ναρκισσιστής εν προκειμένω, προσπαθεί για παράδειγμα να περάσει την άποψή του στους γύρω του, παίζοντας με την ψυχολογία τους και σπέρνοντας την αμφιβολία, έτσι ώστε να μην είναι βέβαιοι για την ίδια τους τη μνήμη, την αντίληψη και τη λογική».

Παίζουν σκωτσέζικο ντους

«Τέλος, τα ναρκισσιστικά άτομα είναι επίσης γνωστό ότι παίζουν παιχνίδια κρύου-ζέστης», δηλώνει η κοινωνική λειτουργός Adina Mahalli. «Τη μία εβδομάδα θα σε κολακεύουν για να σε κάνουν να κάνεις αυτό που θέλουν και την επόμενη, θα είναι επιθετικοί απέναντί σου. Οι αρνητικές στιγμές διανθίζονται με θετικές για να μην συνειδητοποιείς ότι σε χειραγωγούν, αλλά ότι απλά μαλώνετε όπως όλοι».

Ναρκισσιστικά γνωρίσματα προσωπικότητας VS ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας

Σύμφωνα με την Emily Simonian, ψυχολόγο που προσφέρει συμβουλευτική οικογένειας και ζευγαριών, «είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ των χαρακτηριστικών της ναρκισσιστικής προσωπικότητας και της ναρκισσιστικής διαταραχής προσωπικότητας (NPD) – ειδικά λόγω της αυξανόμενης δημοφιλίας αυτού του θέματος στα μίντια».

Όπως η ίδια αναφέρει: «Στον τομέα της ψυχικής υγείας, χρησιμοποιούμε τη διάγνωση της ναρκισσιστικής διαταραχής προσωπικότητας για να περιγράψουμε κλινικά αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ως σοβαρό “ναρκισσισμό”, το οποίο περιλαμβάνει ναρκισσιστικά γνωρίσματα όπως η συνεχής ανάγκη για έπαινο ή θαυμασμό, η αίσθηση του δικαιώματος ή η μεγάλη αίσθηση της σημασίας του εαυτού, καθώς και η έλλειψη ενσυναίσθησης μεταξύ πολλών ακόμα χαρακτηριστικών.

Για να διαγνωστεί κάποιος με NPD, πρέπει να πληροί συγκεκριμένα κριτήρια: να έχει 5 από τα 9 χαρακτηριστικά που αναφέρονται στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών και συνήθως ξεκινούν να παρουσιάζονται από την πρώιμη ενήλικη ζωή, δημιουργώντας προβληματικές σχέσεις, φιλικές, οικογενειακές, συντροφικές, ερωτικές, επαγγελματικές.

Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι κάποιοι μπορεί να έχουν ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά χωρίς να είναι ντε και καλά ναρκισσιστές. Απλά εγωιστές ίσως ή ανασφαλείς συναισθηματικά».