Πώς το bean soup theory στο TikTok συνδέεται με την έξαρση του διαδικτυακού εγωκεντρισμού
Όχι, δεν είναι ακόμη μια συνταγή μαγειρικής για τις κρύες ημέρες του χειμώνα. Η «θεωρία της φασολάδας» έχει κατακλύσει τα social media και όπως φαίνεται αποκτά επικίνδυνες διαστάσεις.
- 2 ΔΕΚ 2025
Για να μην πέσετε κατά την περιήγησή σας στα social media πάνω σε κάποιο νέο trend στο TikTok ή σε κάποια παλιά ή νέα θεωρία συνωμοσίας, από εκείνες που γεννιούνται και γιγαντώνονται σε υπόγεια ημιεγκαταλελειμμένων σπιτιών στην επαρχία της Georgia, όπως στην περίπτωση των χαρακτήρων της Βουγονίας του Γιώργου Λάνθιμου, πρέπει μάλλον να σκρολάρετε με τα μάτια κλειστά.
Και μπορεί οι θιασώτες των θεωριών αυτών να μην προβαίνουν πάντα σε ακραίες επιλογές, όπως για παράδειγμα να απαγάγουν μια CEO που πιστεύουν ότι είναι εξωγήινη, συχνά όμως αποκτούν προεκτάσεις που επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούμε και συμπεριφερόμαστε online.
Η δε προκλητική και τοξική ψηφιακή επικοινωνία είναι εκεί έξω και μας περιμένει, έχοντας εξελιχθεί σε ένα φαινόμενο, πολύ πιο βαθύ και διαδεδομένο από όσο νομίζουμε. Φανταστείτε τι γίνεται όταν οι ίδιοι χρήστες που επιδίδονται σε ένα ανελέητο hate speech πίσω από μία οθόνη, αρχίσουν να κάνουν το ίδιο και στην πραγματική ζωή.
Κάπου ανάμεσα σε λέξεις της χρονιάς και θεωρίες βγαλμένες από τα βιβλία μαγειρικής του Jamie Oliver, όπως η λεγόμενη “orange peel theory”, σύμφωνα με την οποία ζητάς από τον/τη σύντροφό σου κάτι απλό, (όπως το να σου ξεφλουδίσει ένα πορτοκάλι) και αν το κάνει χωρίς να παραπονεθεί, τότε απέναντί σου έχεις το perfect match, μία ακόμη θεωρία έχει κάνει την εμφάνισή της και έχει πυροδοτήσει συζητήσεις.
Είναι η λεγόμενη “bean soup theory“, ελληνιστί «θεωρία της φασολάδας», η οποία αναφέρεται στη συνήθεια ορισμένων χρηστών να παρεμβαίνουν σε διαδικτυακές αναρτήσεις που δεν τους αφορούν και, παρ’ όλα αυτά, να τις μετατρέπουν σε αφορμή για να μιλήσουν για τον εαυτό τους.
Ακόμη δηλαδή κι όταν βλέπουν ένα βίντεο στο TikTok που δεν απευθύνεται σε αυτούς, κάποιοι θα βρουν τρόπο να το κάνουν προσωπική υπόθεση. Ακούγεται αρκετά εγωιστικό και μάλλον είναι.
Η συγκεκριμένη θεωρία ξεκίνησε με ένα αθώο βίντεο μαγειρικής που δημοσίευσε η χρήστης @vibingranolamom το 2023 στο TikTok. «Για τα αναιμικά κορίτσια μου, αυτό είναι για εσάς», γράφει στην περιγραφή του βίντεο, το οποίο δείχνει βήμα-βήμα τη συνταγή για μία σούπα με φασόλια, λαχανικά και ρύζι.
Μόνο που η TikToker παρέλειψε να προσθέσει και μπόλικο «ναι αλλά…», όπως της υπέδειξαν πολλοί χρήστες στα σχόλια του βίντεο που μετρά σχεδόν 1 εκατομμύριο likes. Φυσικά, υπήρξε και σχόλιο που αναδείχθηκε ο απόλυτος νικητής: «Τι γίνεται αν δεν μου αρέσουν τα φασόλια;».
Ακόμα και το 2023, οι άνθρωποι συζητούσαν για τη συγκεκριμένη θεωρία, ονομάζοντας την άλλοτε ως “bean soup effect” και άλλοτε ως “bean soup syndrome”. Επανήλθε όμως πρόσφατα ως “bean soup theory”, πυροδοτώντας μία ευρεία συζήτηση για την τρομακτική έλλειψη αυτογνωσίας που επιδεικνύουν ορισμένοι από τους συγκεκριμένους χρήστες που νομίζουν πως κάθε ανάρτηση/post/video που αναρτάται αφορά τους ίδιους.
Ο πιο επίσημος όρος που χρησιμοποιεί πλέον το internet γι’ αυτό το φαινόμενο είναι το whataboutism. Πρόκειται για μια ρητορική τεχνική όπου, αντί να απαντήσεις στην κριτική, την εκτρέπεις αλλού με το κλασικό «ναι, αλλά τι λες για…;».
Κι όσο κι αν ακούγεται σαν καινούργιο trend του TikTok, η αλήθεια είναι ότι αυτή η πρακτική πάει πολύ πίσω: μέχρι την προ-σωκρατική Ελλάδα και, αργότερα, σε εποχές Ψυχρού Πολέμου. Οι Σοφιστές τη δίδασκαν στους μαθητές τους για να κερδίζουν δημόσιους διαλόγους, ενώ η Σοβιετική Ένωση τη χρησιμοποιούσε συστηματικά για να αποσπά την προσοχή από κατηγορίες περί παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επιστρέφοντας την επίθεση στη Δύση.
Η «θεωρία της φασολάδας» έχει κατακλύσει τα social media με χρήστες να δημοσιεύουν βίντεο στα οποία περιγράφουν όλα τα παραδείγματα που έχουν συναντήσει. Όπως ένα βίντεο στο οποίο κάποιος έλεγε ότι δεν θα μπορούσε να δει τον πατέρα του για κάποιο διάστημα επειδή είχε συλληφθεί, και το σχόλιο που έλαβε τις περισσότερες επισημάνσεις «μου αρέσει» στο βίντεο προήλθε από έναν άλλο χρήστη που του είπε ότι «ναι αλλά, ο πατέρας μου είναι νεκρός».
Η ένα άλλο, στο οποίο όταν μια γυναίκα ανακοίνωσε ότι είναι έγκυος σε δίδυμα, έλαβε μηνύματα από άτομα που της έλεγαν «Συγχαρητήρια, αλλά εγώ απέβαλα τα δίδυμα μου στις 14 εβδομάδες».
Και εδώ προκύπτει το βασικό ερώτημα: Μήπως είμαστε τόσο βυθισμένοι σε ένα διαρκές scroll, οπότε ο μόνος φακός μέσα από τον οποίο βλέπουμε τα πάντα είμαστε εμείς οι ίδιοι; Ειδικά αν σκεφτούμε πως οι αλγόριθμοι είναι έτσι προσαρμοσμένοι και φτιαγμένοι για να μας σερβίρουν ό,τι μας αρέσει, ό,τι μας ταιριάζει, ό,τι μας κολακεύει, κάνοντας μάς να σκεφτόμαστε υπερβολικά τους εαυτούς μας. Πιθανότατα η απάντηση είναι θετική.
Ακολουθήστε το OneMan στο Google News και μάθετε τις σημαντικότερες ειδήσεις.