Πότε ο καύσωνας απειλεί πραγματικά το ανθρώπινο σώμα

Πάρε, για παράδειγμα, τα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων: λόγω των εγκλωβισμένων θερμών ατμοσφαιρικών ροών, η νότια Ευρώπη αντιμετωπίζει πρωτοφανείς θερμοκρασίες και απέραντες καμένες εκτάσεις, με τον καύσωνα να μην έχει μίνι, αλλά μακρά διάρκεια.

Το εργαστήριο Noll του κρατικού πανεπιστημίου στην Πενσιλβανία μελέτησε σε πρόσφατη έρευνά του την επίδραση ζέστης και υγρασίας σε υγιή και νεαρά άτομα και τα αποτελέσματα προκάλεσαν έκπληξη.

Τελικά, όπως αποδείχτηκε υπολογίζαμε με λάθος τρόπο την επικινδυνότητα ενός καύσωνα για τον ανθρώπινο οργανισμό.

Ζέστη, υγρασία και καύσωνας

Πρόκειται ουσιαστικά για ένα ευρύτερο πρότζεκτ σε εξέλιξη από το πανεπιστήμιο της Αμερικής, με την κωδική ονομασία H.E.A.T. ( Human Environmental Age Thresholds), στο οποίο εντάσσεται το συγκεκριμένο πείραμα του 2022. Για τις ανάγκες αυτού, οι ερευνητές επέλεξαν 24 άτομα ως δείγμα, ηλικίας από 18 έως 34 ετών, χωρίς χρόνιες παθήσεις να βαραίνουν το ιστορικό τους.

Και η διαδικασία που ακολούθησαν όλοι οι συμμετέχοντες ήταν η εξής: κατάπιαν ένα ειδικό χάπι για την καταγραφή των βιομετρικών τους δεδομένων και εισέλθουν σε μια αίθουσα απόλυτα ελεγχόμενων συνθηκών.

Τα επίπεδα ζέστης και υγρασίας μεταβάλλονταν σταδιακά, ενώ εκείνοι μέσα στο δωμάτιο εκτελούσαν ασκήσεις ήπιων απαιτήσεων, προκειμένου να μιμηθούν τις κινήσεις ρουτίνας ενός μέσου σώματος, όπως είναι το μαγείρεμα. Οι αλλαγές στην εσωτερική τους θερμοκρασία καταγράφονταν από τους ερευνητές σε πραγματικό χρόνο.

Γιατί όμως οι μελετητές, πέρα από τη ζέστη, «πείραζαν» και την υγρασία του δωματίου;

Αμφότερα τα δύο αυτά δεδομένα βρίσκονται σε άμεση συνάρτηση με το πόσο επίπονο είναι το περιβάλλον για τον ανθρώπινο οργανισμό: σε ξηρές συνθήκες, ο ιδρώτας εξατμίζεται άμεσα και το σώμα δροσίζεται, ενώ σε περιπτώσεις υψηλής υγρασίας, το γνωστό εργαλείο της ανθρώπινης ομοιόστασης δεν είναι το ίδιο αποτελεσματικό.

Από αυτή τη σχέση, προκύπτει μια συγκεκριμένη κλίμακα μέτρησης για την επικινδυνότητα ενός καύσωνα: είναι οι θερμοκρασίες υγρού βολβού που πρέπει να ελέγχουμε, αντί να κοιτάμε απλά τις τιμές του θερμόμετρου και των δελτίων καιρού.

Παρεμπιπτόντως, ενώ μια έρευνα του 2010 έδειχνε τους 35 °C στη συγκεκριμένη κλίμακα ως ανώτατο όριο ασφάλειας για τον ανθρώπινο οργανισμό, τα νέα δεδομένα κατέβασαν την υψηλότερη επιτρεπόμενη τιμή υγρού βολβού στους 31 °C – αυτό αντιστοιχεί σε 31 °C με 100% υγρασία αλλά 38 °C με 60% υγρασία.

Σε μεγαλύτερες τιμές από αυτές, όπως έδειξε το πείραμα, το ανθρώπινο σώμα καταπονείται, οπότε εμφανίζονται και οι ανάλογοι κίνδυνοι βλάβης, ανά περίπτωση ατόμου και ιατρικού ιστορικού.

Τι είναι η θερμοκρασία υγρού βολβού

Από τη μία, υπάρχει η γνωστή θερμοκρασία του περιβάλλοντος χώρου που ανακοινώνεται στα μετεωρολογικά δελτία και από την άλλη η θερμοκρασία υγρού βολβού, η οποία αφορά στην ελάχιστη θερμοκρασία που μπορεί να επιτευχθεί μέσω της εξάτμισης – γι’ αυτό και είναι το κύριο στοιχείο που πρέπει να εξετάζουμε σχετικά με τον καύσωνα και την επικινδυνότητα του στον ανθρώπινο οργανισμό.

Με απλά λόγια, αποτυπώνει το εξής στοιχείο: εάν βρέξουμε ένα σημείο του κορμιού μας και το εκθέσουμε κατόπιν στο αεράκι που περνάει, ποια είναι η θερμοκρασία την οποία πρόκειται να αισθανθούμε; Πόσο ζέστη νιώθουμε τελικά, εάν προσμετρήσουμε και τον ιδρώτα που παράγουμε;

Για τη μέτρηση των τιμών αυτής της κλίμακας υπάρχουν και ειδικά όργανα, αλλά ένα συμβατικό θερμόμετρο χώρου μπορεί να δουλέψει υπό τις κατάλληλες συνθήκες: μούσκεψε μια γάζα και τύλιξε μετά το θερμόμετρο, έπειτα τοποθέτησέ το σε ρεύμα αέρα, μέχρι να δεις ότι εξατμίζεται το νοτισμένο ύφασμα.

Η διαδικασία αυτή είναι η πλησιέστερη για να καταγράψεις με σχετική ακρίβεια τη θερμοκρασία τη στιγμή της εξάτμισης, ειδάλλως υπάρχει διαδικτυακά ένα εργαλείο που δείχνει κατά προσέγγιση τη θερμοκρασία υγρού βολβού, βάσει θερμοκρασίας και ποσοστού υγρασίας. Ένα ιδανικό βοήθημα, δηλαδή, για όταν ο καύσωνας φτάνει στην κορύφωσή του.