Σε λίγα χρόνια δε θα υπάρχουν ελέφαντες στο δάσος. Ή μήπως όχι;

Οι ελέφαντες της Αφρικής απειλούνται με εξαφάνιση. Μάλιστα, εκτός από τους γίγαντες που περπατούν περήφανοι στη σαβάνα, τα μακρινά τους ξαδέρφια από τα δάση διατρέχουν ακόμα πιο θανάσιμο κίνδυνο.

Οι πιθανότητες να δει κάποιος έναν ελέφαντα των δασών είναι σχεδόν μηδαμινές πια. Τα μέλη του είδους που έχουν απομείνει είναι ελάχιστα – και, τώρα πια, είναι πιο ντροπαλά και τρομαγμένα από ποτέ.

Ελέφαντες, ένα έθνος που χάνεται

Τον 16ο αιώνα, πριν δηλαδή οι Ευρωπαίοι μεταμορφώσουν την Αφρική σε μία τεράστια αποικία, υπήρχαν συνολικά 25 εκ. ελέφαντες στη Μαύρη Ήπειρο. Ένα πραγματικό έθνος ελεφάντων που κανένα άλλο ζώο στον πλανήτη δε θα τολμούσε να τα βάλει μαζί τους. Εκτός, βέβαια, από τον άνθρωπο.

Σήμερα, οι πληθυσμοί τους έχουν μειωθεί δραματικά. Το 2015 είχαν απομείνει 415,428 ζώα του είδους. Για μισό λεπτό όμως, για ποιο είδος ακριβώς μιλάμε;

Όπως μπορεί να διαβάσει κανείς στο Science, οι τελευταίες επιστημονικές έρευνες δείχνουν ότι οι ελέφαντες των δασών και εκείνοι της σαβάνας δεν ανήκουν στο ίδιο είδος. Αντίθετα, είναι αρκετά μακρινά ξαδέρφια.

Πόσο μακρινά; Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι η συγγένεια ανάμεσα σε τίγρεις και λιοντάρια (!) φαίνεται να είναι πιο στενή από ότι στην περίπτωση των γιγάντιων παχύδερμων. Τα τελευταία πολύ σπάνια ζευγαρώνουν μεταξύ τους.

Εδώ και δεκαετίες, σχεδόν το σύνολο της επιστημονικής κοινότητας τους αντιμετώπιζε λανθασμένα σαν να πρόκειται για το ίδιο είδος. Ευτυχώς, το International Union for Conservation of Nature (I.U.C.N) φαίνεται ότι κατάλαβε το λάθος του – μία άστοχη κατηγοριοποίηση η οποία ήταν πολύ πιο επικίνδυνη από όσο έδειχνε αρχικά.

Οι τελευταίες δεκαετίες, όπου το συστηματικό λαθρεμπόριο του ελεφαντόδοντου και η παράνομη λαθροθηρία γονάτισαν τους πληθυσμούς των ελεφάντων, έχουν υπάρξει δραματικές. Μάλιστα, το γεγονός ότι τα δύο διαφορετικά είδη αντιμετωπίζονταν ως ένα, δυσχέρανε ακόμα περισσότερο την κατάσταση.

Σύμφωνα, λοιπόν, με το I.U.C.N οι ελέφαντες της σαβάνας απειλούνται με εξαφάνιση. Τα ξαδέρφια τους από τα δάση βρίσκονται όμως σε ακόμα χειρότερη θέση, αφού είναι ένα βήμα πριν την ολοκληρωτική εξαφάνιση. Πιο συγκεκριμένα: ο πληθυσμός του πρώτου είδους έχει μειωθεί κατά 60% ενώ του δεύτερου κατά 86%.

Οι ελέφαντες των δασών είναι πιο μικροί σε μέγεθος, έχουν πιο ίσια προβοσκίδα και περισσότερο στρογγυλά αυτιά από εκείνους της σαβάνας. «Τα θηλυκά της σαβάνας γίνονται μητέρες για πρώτη φορά στην ηλικία των 25 ετών, ενώ εκείνα των δασών στα 31 κατά μέσο όρο» εξήγησε η Dr. Gobush του I.U.C.N, στους New York Times, ύστερα από έρευνα που διεξήγαγε η ίδια με την ομάδα της σε 495 διαφορετικά σημεία της Αφρικής. Αυτό είναι το ένα πρόβλημα.

Το δεύτερο και πλέον σημαντικό είναι ότι το 70% των ελεφάντων των δασών ζει έξω από εθνικά πάρκα και προστατευμένες περιοχές. Έτσι, πέφτουν ακόμα πιο εύκολα θύματα των λαθροκυνηγών. Η τελευταία επιστημονική διαπίστωση, όμως, ρίχνει φως στο πρόβλημα της εξαφάνισής τους.

Τα αφρικανικά δάση βασίζονται στην παρουσία τους. Δεν είναι λίγα εκείνα τα δέντρα που περιμένουν τους ελέφαντες να δρέψουν τους καρπούς τους. Είναι το μοναδικό είδος που μπορεί να τραφεί από αυτά (σ.σ: τα φρούτα, δηλαδή, που βρίσκονται στα πιο ψηλά κλαδιά), και έτσι αποτελεί ένα ζωτικό κρίκο για τη διατήρηση της φυσικής ισορροπίας. Ναι, δεν είναι μόνο θλιβερό το γεγονός ότι κινδυνεύουν με εξαφάνιση, είναι παράλληλα και επικίνδυνο για το περιβάλλον.

Επί της ουσίας, πρόκειται για τους φυσικούς κηπουρούς ενός πολύτιμου οικοσυστήματος. Χωρίς αυτούς, υπάρχουν χιλιάδες πράγματα που μπορούν να πάνε στραβά. Υπάρχουν, όμως, και κάποια καλά νέα σε όλο αυτό το δραματικό σκηνικό.

Οι προσπάθειες των περιβαλλοντικών οργανώσεων να ευαισθητοποιήσουν τους τοπικούς πληθυσμούς σχετικά με το ζήτημα των ελεφάντων φαίνεται πως τα τελευταία χρόνια έχουν αποδώσει σημαντικά αποτελέσματα: σε αρκετές αφρικανικές χώρες, οι πληθυσμοί των ελεφάντων της σαβάνας έχουν σταθεροποιηθεί, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχει ακόμα και αύξηση.

Έτσι, και καθώς νέο φως πέφτει στο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι ελέφαντες των δασών, υπάρχουν βάσιμες ελπίδες για ένα καλύτερο μέλλον. Δεν είναι μόνο τα κονδύλια για τις περιβαλλοντικές πολιτικές εκείνα που μπορούν να τους σώσουν. Είναι και η ευαισθητοποίηση της παγκόσμιας κοινής γνώμης.

Πώς θα είναι το αφρικανικό δάσος χωρίς τους πελώριους φρουρούς του; Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά, αφού δίχως αυτούς μπορεί να μιλάμε για ένα τελείως διαφορετικό τοπίο. Επειδή όμως η γνώση είναι δύναμη, οι ελέφαντες των δασών φαίνεται να έχουν μία τελευταία ευκαιρία.

Η επιστημονική κοινότητα έκανε το πρώτο βήμα και τους αναγνώρισε ως ξεχωριστό είδος. Τώρα, θα πρέπει τα κράτη και ο κόσμος να σκύψει πάνω από το πρόβλημά τους, ακριβώς όπως έγινε με τα ξαδέρφια τους στη σαβάνα. Ένας πλανήτης χωρίς τους ελέφαντες, θα είναι ένας πραγματικά πιο φτωχός πλανήτης.