Τα σπάνια είδη στα νησιά Γκαλαπάγκος κινδυνεύουν
Γνωρίζαμε εδώ και χρόνια ότι όσο πλούσιο είναι το οικοσύστημα στα παρθένα νησιά του Ειρηνικού Ωκεανού, άλλο τόσο ευάλωτο είναι. Τώρα βιώνουμε τις συνέπειες από την υπερθέρμανση και τον τουρισμό.
- 1 ΙΟΥΝ 2025
Όπως είχε γράψει και ο John Milton στο πιο διάσημο ποίημά του, «ο παράδεισος χάθηκε».
Τα στοιχεία που δημοσιεύονται από τις επιτόπιες καταγραφές που κάνουν συστηματικά φορείς περιβαλλοντικής προστασίας με δράση στο νησιωτικό σύμπλεγμα του Ισημερινού, όπως το Ίδρυμα Κάρολος Δαρβίνος, ο Σύλλογος Προστασίας Νήσων Γκαλαπάγκος αλλά και το Παρατηρητήριο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Unesco κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για το οριακό σημείο όπου έχουν βρεθεί τα ενδημικά είδη, πολλά από τα οποία είναι μοναδικά ανά τον κόσμο.
Τα πουλιά μάγγροου φιντς αριθμούν πλέον πληθυσμό μικρότερο των 100 ατόμων, τα ροζ ιγκουάνα και οι γιγαντιαίες χελώνες Γκαλαπάγκος αδυνατούν να ανταπεξέλθουν μετά την εισβολή ξενικών ειδών στην τροφική αλυσίδα, οι μικρούληδες πιγκουίνοι των Γκαλαπάγκος (αναγνωρισμένοι ως οι μικρότεροι που υπάρχουν στον κόσμο) υποφέρουν από τη ζέστη και την υπερθέρμανση των νερών, ενώ οι άπτεροι κορμοράνοι αναγκάζονται να μεταναστεύσουν, αφήνοντας τις φωλιές στα ηφαιστειακά πετρώματα των νησιών.
Όλα τα παραπάνω είναι μερικά ενδεικτικά, αλλά εξαιρετικά αποσπασματικά κομμάτια στο γενικότερο παζλ της οικολογικής καταστροφής που συντελείται τα τελευταία χρόνια, εις βάρος ενός μοναδικού οικοσυστήματος για το οποίο διεθνώς, ως ανθρωπότητα, είχαμε συμφωνήσει και δεσμευτεί να το διαφυλάξουμε ως ζωτικής σημασίας, περίπου έναν αιώνα πριν από σήμερα.
Συγκεκριμένα, η πρώτη νομοθεσία για την προστασία των νήσων Γκαλαπάγκος θεσπίστηκε τη δεκαετία του 1930, ενώ από το 1950 ξεκίνησαν να λαμβάνονται πιο αυστηρά μέτρα. Το 1959 ανακηρύχθηκε ως εθνικό πάρκο το 97,5% του εδάφους και το 1978 αναγνωρίστηκαν από την Unesco ως παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά (το 2001 ήρθε η ίδια αναγνώριση και για τον ωκεανό που τα περιβάλλει).
Εντούτοις, στην πράξη επιβεβαιώνονται οι φόβοι με τον πιο τραγικό τρόπο – όσο πλούσια και μεγάλη είναι η βιοποικιλότητα σε αυτό το μοναδικό οικοσύστημα, άλλο τόσο μεγάλη είναι η ευαλωτότητά του στην εποχή της κλιματικής αλλαγής, των ακραίων φαινομένων και των συνεχόμενων αρνητικών ρεκόρ στα επίπεδα θερμοκρασίας.
«Έχουμε κάτι απ’ όλα τα είδη εδώ, γι’ αυτό λέει ο κόσμος ότι τα Γκαλαπάγκος έχουν τόσο μεγάλη ποικιλομορφία, αλλά έχουμε έναν μικρό αριθμό από το καθένα», όπως δήλωσε με μία δόση πικρίας στο Associated Press η Natasha Cabezas, μία από τις ξεναγούς φυσιολατρών που δραστηριοποιούνται στα νησιά.
Το πρόβλημα, όπως σε όλα τα οικοσυστήματα παγκοσμίως που παρουσιάζουν διαταράξεις, ξεκινάει από τη θάλασσα – την πρωταρχική πηγή της ζωής για τον πλανήτη.
Ήταν εδώ και δεκαετίες δεδομένο το γεγονός ότι τα νησιά Γκαλαπάγκος βρίσκονται σε ευάλωτη θέση, με την κυριολεκτική έννοια της λέξης: Το ίδιο το αρχιπέλαγος εκτείνεται στο σημείο όπου συγκλίνουν τα κυριότερα ωκεάνια ρεύματα – το ψυχρό από τα βάθη του Ειρηνικού Ωκεανού (ρεύμα Χάμπολντ), ένα ισχυρό ρεύμα από τα ανατολικά προς τα δυτικά και κατά μήκος του Ισημερινού (ρεύμα Ισημερινού), ένα υποθαλάσσιο ρεύμα με αντίθετη σε σχέση με το προηγούμενο κατεύθυνση (ρεύμα Κρόμγουελ) και ένα θερμό ρεύμα από νότια προς βόρεια (ρεύμα Παναμά).
Στη μοναδική αυτή συνύπαρξη αποδίδεται η πλούσια θαλάσσια ζωή της περιοχής (καθώς ανανεώνονται διαρκώς τα θρεπτικά συστατικά των θαλασσών), αλλά και ο υψηλός κίνδυνος του να καταρρεύσουν οι οικολογικές ισορροπίες σε πολύ ταχύτερο χρόνο απ’ ό,τι σε άλλα μέρη του πλανήτη.
Έτσι, για παράδειγμα το φαινόμενο Ελ Νίνιο, τόσο σε παλαιότερες όσο και στην πρόσφατη εκδήλωσή του το 2023 (χρονιά κατά την οποία σημειώθηκε η υψηλότερη ιστορικά θερμοκρασία στα παγκόσμια θαλάσσια ύδατα) στάθηκε καθοριστικό για την τροφική αλυσίδα κάτω από τον πυθμένα στα νησιά Γκαλαπάγκος.
Για πολλούς συνεχόμενους μήνες, οι θερμοκρασίες καταγράφονταν έως και +2°C σε σχέση με τα φυσιολογικά επίπεδα (σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Μετεωρολογίας του ΟΗΕ), αυτομάτως μειώθηκαν οι ποσότητες των φυκιών αλλά και τα πολύτιμα κοράλλια, επηρεάζοντας ακολούθως τα είδη των οποίων αποτελεί βασική τροφή, όπως τα θαλάσσια ιγκουάνα.
Από εκεί το πλήγμα πέρασε σε σαρκοφάγα είδη του βυθού όπως οι διάσημοι θαλάσσιοι λέοντες των νησιών Γκαλαπάγκος, αλλά και στα θαλασσοπούλια της τροφικής αλυσίδας (π.χ. τα διάφορα είδη ποδόγυπων του γένους sula).
Παράλληλα με την παγκόσμια υπερθέρμανση μέσα και έξω από το νερό, τα νησιά Γκαλαπάγκος βάλλονται από το αποτύπωμα του τουρισμού.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της Unesco, οι επισκέπτες στα εξωτικά νησιά του Ειρηνικού έχουν αυξηθεί από τα 180.800 το 2013 στα 267.688 το 2022, σημειώνοντας αύξηση περίπου 48%. Έκτοτε, οι αριθμοί συνεχίζουν ακάθεκτα την ανοδική πορεία, καθιστώντας τους κινδύνους αντίστοιχα πιο έντονους για τα ενδημικά είδη.
Ο λόγος; Το πρόβλημα δεν αφορά τόσο την αναταραχή από τη φυσική παρουσία και τη ρύπανση των τουριστικών γκρουπ που καταφτάνουν στα παρθένα αυτά μέρη(εξάλλου δεν επιτρέπεται η πρόσβαση σ’ όλα τα σημεία, καθώς η διαχείριση του Εθνικού Πάρκου Γκαλαπάγκος διέπεται από αυστηρούς κανόνες), όσο περισσότερο από τα ξενικά είδη τα οποία φέρνουν μαζί τους οι τουρίστες, ορισμένες φορές και εν αγνοία τους, μέσα στον ρουχισμό ή τα φορτία τους.
Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα που έχουν προκαλέσει προβλήματα είναι οι νέοι ιοί (π.χ. το 2023 εντοπίστηκε η γρίπη των πτηνών στα Γκαλαπάγκος), έντομα όπως μύγες και κουνούπια, αλλά και κατσίκες, γουρούνια, γάτες και σκύλοι.
Όπως μετέφεραν ντόπιοι στο AP, κατά τη διάρκεια της πανδημίας πολλοί τουρίστες εγκατέλειπαν τα κατοικίδιά τους, επισκεπτόμενοι τα νησιά.
Ακολουθήστε το OneMan στο Google News και μάθετε τις σημαντικότερες ειδήσεις.
