Τελικά, από πού μπορεί να προέλθει ο επόμενος κορονοϊός;
Νέα έρευνα παρουσιάζει τα τελευταία δεδομένα δείχνοντας προς την Άπω Ανατολή.
- 1 ΙΟΥΝ 2021
Μία μολυσμένη νυχτερίδα δαγκώνει ένα φρούτο μέσα στο δάσος. Μετά την πρώτη δαγκωματιά ο καρπός πέφτει στο έδαφος. Εκείνη αφήνει το κλαδί και πετά προς τον νυχτερινό ουρανό. Ένας υλοτόμος που δραστηριοποιείται παράνομα στις τροπικές εκτάσεις της Ινδονησίας βρίσκει ένα φρούτο πεσμένο στο χώμα. Το καθαρίζει λίγο χρησιμοποιώντας το πουκάμισό του και ύστερα το δαγκώνει. Κάπως έτσι, ξεκινά μία επιδημία.
Η ιστορία ακούγεται σαν οικολογικό παραμύθι, δεν απέχει όμως πολύ από την πραγματικότητα. Πέρα από τις τραβηγμένες θεωρίες για κατασκευασμένους ιούς σε εργαστήρια, οι οποίο ξέφυγαν δημιουργώντας μία πανδημία, η μέχρι στιγμής επικρατούσα θεωρία για το πώς ξεκίνησε ο νέος κορονοϊός έχει να κάνει με κάποιο άγριο ζώο (νυχτερίδα, παγκολίνος).
Ένα πλάσμα που βρέθηκε στο λάθος σημείο τη λάθος στιγμή και για τον λάθος λόγο: σαν σφάγιο σε κάποιο πολυπληθές open market της Άπω Ανατολής.
Νέα έρευνα, νέος κορονοϊός, παλιές αιτίες
© Maria Cristina Rulli et al./Nature Food
Ο βασικός ύποπτος πίσω από τους κορονοϊούς είναι η νυχτερίδα, και πιο συγκεκριμένα το είδος που στα αγγλικά ονομάζεται horseshoe bat (μικρορινόλοφος). Μάλιστα, μία νέα έρευνα, η οποία παρουσιάστηκε την περασμένη εβδομάδα στο Nature Food, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου: οι επιδημίες που προέρχονται από τα άγρια ζώα είναι πολύ πιο συχνές από όσο νομίζουμε.
Τι ακριβώς δείχνει η τελευταία μελέτη; Τις περιοχές από τις οποίες είναι πιο πιθανό να ξεκινήσει επόμενος κορονοϊός και να ξεπηδήσει η επόμενη επιδημία (η οποία όλοι ευχόμαστε να μην εξελιχθεί σε πανδημία). Η μέθοδος που ακολούθησαν οι ερευνητές λαμβάνει υπόψη της τις περιοχές που ζουν οι συγκεκριμένες νυχτερίδες, τη χρήση της γης στα εν λόγω μέρη, την πυκνότητα του ανθρώπινου πληθυσμού, αλλά και άλλους παράγοντας που αυξάνουν την πιθανότητα ενός spillover.
Του περίφημου, δηλαδή, γενετικού μηχανισμού που επιτρέπει στους κορονοϊούς να μολύνουν όχι μόνο τα ζώα αλλά και τους ανθρώπους. Όπως μπορείς να δεις στον χάρτη, αν εξαιρεθεί ένα μικρό κομμάτι της Βόρειας Γαλλίας που δείχνει να έχει αυξημένες πιθανότητες, η Άπω Ανατολή φαίνεται να είναι η νούμερα ένα υποψήφια περιοχή για να φιλοξενήσει τον επόμενο κορονοϊό.
Οι ζωονοσογόνες ασθένειες
Ο Έμπολα, ο ιός του Δυτικού Νείλου ο SARS αλλά πολύ πιθανόν και ο SARS-COV-2 (υπαίτιος για την πανδημία της Covid-19) είναι ζωονοσογόνες ασθένειες. Μάλιστα, δεν πρόκειται για κάτι καινούργιο, αφού ακόμα και η Μαύρη Πανώλη που σκότωσε το 1/3 του πληθυσμού της Ευρώπης ήταν και εκείνη μία αντίστοιχη περίπτωση. Η αρρώστια μόλυνε τους ανθρώπους μέσω των αρουραίων.
Τα τελευταία 20 χρόνια, όμως, έχουμε δει το φαινόμενο του spillover να συμβεί ξανά και ξανά και κόντρα στην πεποίθηση ότι ο σύγχρονος κόσμος έχει ξεμπερδέψει με τις μολυσματικές ασθένειες. Οι εξηγήσεις που θέλουν την Ασία και την Αφρική να είναι πιο επιρρεπείς σε επιδημίες, επειδή αυτοί οι λαοί είναι λιγότερο καθαροί, δεν αποτελούν τίποτα άλλο πέρα από μία προέκταση ενός παλιού αποικιακού τύπου ρατσισμού που επιβιώνει μέχρι σήμερα.
Οι λόγοι είναι άλλοι και τα Ηνωμένα Έθνη τους έχουν επισημάνει πολλές φορές, με τελευταία τον περασμένο Ιούλιο. Η μετάδοση αυτών των ασθενειών, από τα ζώα στους ανθρώπους, διευκολύνεται από τρεις βασικές αιτίες σύμφωνα με την έκθεση: την υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος (μέσα από την υποβάθμιση του εδάφους, την εκμετάλλευση της άγριας φύσης, και τις εξορύξεις), την αυξημένη κατανάλωση ζωικής πρωτεΐνης, αλλά και την κλιματική αλλαγή.
Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι τα τελευταία 50 χρόνια η παραγωγή κρέατος έχει αυξηθεί παγκοσμίως κατά 260%, την ίδια στιγμή που η καταστροφή των δασών προχωρά με ταχύτατους ρυθμούς. Όσο για την κλιματική αλλαγή; Αν εξαιρεθούν οι αρνητές της, οι υπόλοιποι παρατηρούμε να αλλάζει σιγά-σιγά την καθημερινότητά μας.
Υπάρχει μία αδιαμφισβήτητη επιστημονική αλήθεια όσον αφορά το πώς ο επόμενος κορονοϊός θα εξαπλωθεί: όσο πιο κοντά ερχόμαστε σε επαφή με τα άγρια ζώα, επειδή καταστρέφουμε τον ζωτικό τους χώρο, τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες έχουμε να βρεθούμε προ άσχημων εκπλήξεων.
Φυσικά, εκτός από την καταστροφή των δασών, το λαθρεμπόριο της άγριας πανίδας παίζει και αυτόν τον ρόλο του. Έτσι, η Άπω Ανατολή αποτελεί τον βασικό πελάτη του πίνακα που βλέπεις στην αρχή της ενότητας. Το κρέας αλλά και τα μέρη των άγριων ζώων θεωρούνται πολύτιμα στα wet markets – τόσο για τη γεύση τους όσο και για τη χρήση τους στην κινεζική παραδοσιακή ιατρική.
Η κλιματική αλλαγή, η αποψίλωση των δασών, η υπερβολική κατανάλωση ζωικής πρωτεΐνης, το λαθρεμπόριο άγριας ζωής, και ο συνωστισμός στις megacities της μακρινής Ανατολής δημιουργούν μία υγειονομική βόμβα. Το θέμα είναι πότε θα σκάσει και αν θα είμαστε αυτήν τη φορά έτοιμοι να την αντιμετωπίσουμε.
Σε αυτόν τον πλανήτη συμβιώνουμε όλοι μαζί. Έτσι, αναγκαστικά, θα πρέπει να είμαστε όλοι προστατευμένοι με τον άλφα ή τον βήτα τρόπο. Οι επιλεκτικές ανοσίες ανάμεσα σε κράτη και κοινωνικές τάξεις εκτός από επικίνδυνες είναι και μη αποτελεσματικές.
