Τι έδειχναν οι άνθρωποι όταν δεν υπήρχαν ταυτότητες;
Πριν η φωτογραφία βοηθήσει στην ταυτοποίηση ενός ανθρώπου, οι κοινωνίες είχαν αναπτύξει μια σειρά από δημιουργικές μεθόδους.
- 4 ΣΕΠ 2025
Ο Υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Δημήτρης Παπαστεργίου, διευκρίνισε την Τρίτη (2/9) ότι οι παλιές αστυνομικές ταυτότητες (ξέρεις, οι χειρόγραφες), με προδιαγραφές δεκαετίας ’60, δεν θα επιτρέπουν από το καλοκαίρι του 2026 ταξίδια εντός Ε.Ε., λόγω χαμηλής ασφάλειας. Το αφήνουμε εδώ, γιατί θα μας χρειαστεί στη συνέχεια, όταν θα βυθιστούμε σε έναν κόσμο που, το «ψηφιακή διακυβέρνηση», ήταν ένας ακατανόητος όρος.
Τα παλιά χρόνια, τότε που το να μην χρησιμοποιείς αποσμητικό δεν ήταν ακριβώς cool, αλλά αναγκαστικό από τη στιγμή που δεν είχαν ανακαλυφθεί, η ταυτοποίηση των ατόμων ήταν μια περίπλοκη υπόθεση.
Πριν η φωτογραφία βοηθήσει στην ταυτοποίηση ενός ανθρώπου, οι κοινωνίες ανέπτυξαν μια σειρά από δημιουργικές μεθόδους για να προσδιορίσουν το who is who, ειδικά όταν αυτός ο κάποιος βρισκόταν εκτός της κοινότητας στην οποία ζούσε για αρκετό καιρό. Ακολουθούν μερικοί τρόποι ταυτοποίησης – όπως το πάρει κανείς.
Το όνομα
Hey, captain obvious! Αλλά ναι, για αιώνες, το όνομα ήταν το πιο βασικό χαρακτηριστικό της ταυτότητας. Δεν ήταν όμως αρκετό. Στην αρχαία Ελλάδα, για να ξεχωρίσουν τα άτομα με το ίδιο όνομα, έλεγαν και το όνομα του πατέρα τους. Για παράδειγμα, ένα θραύσμα αθηναϊκής κεραμικής από τον 5ο αιώνα π.Χ. αναφέρει τον Περικλή ως «Περικλή, γιο του Ξανθίππου».
Ουλές και μετάξι
Οι λεπτομερείς φυσικές περιγραφές συχνά χρησίμευαν ως ένα είδος κειμενικού πορτρέτου. Για παράδειγμα, σε μια αιγυπτιακή διαθήκη του 242 π.Χ.,διαβάζουμε: «65 ετών, μεσαίου ύψους, τετράγωνου σωματότυπου, με ουλή στο αριστερό μέρος του κροτάφου και στη δεξιά πλευρά της γνάθου, καθώς και κάτω από το μάγουλο και πάνω από το άνω χείλος».
Στην Ελβετία του 15ου αιώνα, όταν οι αρχές προσπάθησαν να συλλάβουν έναν απατεώνα οινοποιό, δεν αρκέστηκαν στο να αναφέρουν το όνομά του. Έδωσαν και μια περιγραφή: «ο παχύς Martin Walliser, που φοράει ένα μεταξωτό γιλέκο». Η ενδυμασία ενός ατόμου μπορούσε να υποδηλώνει το επάγγελμά του, την κοινωνική του θέση ή ακόμα και την πόλη καταγωγής του.
Σήματα και διακριτικά
Στα τέλη του 15ου αιώνα, οι επίσημοι αγγελιαφόροι από πόλεις όπως η Βασιλεία της Ελβετίας και το Στρασβούργο της Γαλλίας φορούσαν στολές στα χρώματα της πόλης και έφεραν ορατά σήματα. Οι προσκυνητές και οι ζητιάνοι στα τέλη του Μεσαίωνα και μετά ήταν επίσης υποχρεωμένοι να φορούν συγκεκριμένα αντικείμενα, όπως μεταλλικά σήματα ή διακριτικά που μαρτυρούσαν την κοινωνική τους θέση και την καταγωγή τους. Ορισμένα σήματα επέτρεπαν στον κάτοχό τους να ζητιανεύει νόμιμα ή να αγοράζει ακόμα και ψωμί.
Σφραγίδες, υπογραφές και επιστολές
Από τις κυλινδρικές σφραγίδες της Μεσοποταμίας έως τις ρωμαϊκές σφραγίδες και τα μεσαιωνικά αποτυπώματα κεριού, αυτά τα μικροσκοπικά αντικείμενα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ταυτοποίηση.
Στη μεσαιωνική Βρετανία, οι σφραγίδες κατασκευάζονταν συχνά από κερί μέλισσας με προσωπική εικονογραφία και μπορούσαν ακόμη και να φορεθούν ως κοσμήματα. Σε πολλές περιπτώσεις, οι ταξιδιώτες έπρεπε επίσης να φέρουν μαζί τους επιστολές από τοπικούς ιερείς ή δικαστές που λειτουργούσαν ως ταυτότητα.
Μέχρι τον 16ο αιώνα, τέτοια έγγραφα έγιναν όλο και πιο απαραίτητα, και η μη κατοχή τους μπορούσε να οδηγήσει σε κυρώσεις. Μάλιστα, αυτό το σύστημα με τα έγγραφα, παρόμοιο με το διαβατήριο, άρχισε σταδιακά να εξαπλώνεται.
Εραλδική και στολές
Για τις ανώτερες τάξεις της Ευρώπης, η εραλδική λειτουργούσε ως οπτική συντομογραφία της ταυτότητας και της καταγωγής. Τα οικόσημα κοσμούσαν όχι μόνο πανοπλίες και σημαίες, αλλά και έπιπλα, κτίρια και ρούχα. Οι υπηρέτες φορούσαν στολές με τα σύμβολα των αφεντικών τους, ώστε να είναι αναγνωρίσιμοι με την πρώτη ματιά.
Ακόμη και ο θάνατος δεν μπορούσε να σβήσει αυτό τον συμβολισμό. Για παράδειγμα, οι κηδείες γίνονταν με εραλδικά λάβαρα, άλογα στολισμένα με οικόσημα και εμβλήματα πάνω στις νεκροφόρες. Ωστόσο, η εραλδική μπορούσε επίσης να πλαστογραφηθεί. Μέχρι τον 16ο αιώνα, η παράνομη χρήση οικόσημων ήταν ευρέως διαδεδομένη και πλαστογράφοι όπως ο Άγγλος William Dawkyns συνελήφθησαν για πώληση πλαστών γενεαλογικών δέντρων και πλαστοπροσωπία βασιλικών αξιωματούχων.
Με την πάροδο του χρόνου, η εραλδική έχασε σταδιακά τη δύναμή της να λειτουργεί ως αξιόπιστο σύστημα ταυτοποίησης.
Μνήμη και εγγύτητα
Τελικά, μία από τις πιο αποτελεσματικές πρώιμες μεθόδους ταυτοποίησης ήταν απλά το να είσαι γνωστός. Στις αγροτικές κοινότητες, οι γείτονες ξεχώριζαν ο ένας τον άλλον μέσω της προσωπικής μνήμης και της παρατήρησης. Δεν χρειαζόσουν υπογραφή αν ο ιερέας του χωριού ή ο πωλητής της αγοράς σε γνώριζε από τη γέννησή σου.
Στην πορεία, βέβαια, το κράτος παρενέβη με συστήματα εγγραφής, τεκμηρίωσης και, τελικά, οπτικών αρχείων. Η ταυτότητα, που κάποτε βασιζόταν στην οικειότητα και την παρατήρηση, έγινε θέμα γραφειοκρατίας.
Πριν η φωτογραφία καταγράψει το πρόσωπο σε επίσημη μορφή από τα τέλη του 19ου αιώνα, οι άνθρωποι βασίζονταν σε μια πιο ρευστή και, μερικές φορές, εύθραυστη συστοιχία σημείων: ονόματα, ουλές, ρούχα, οικόσημα, σφραγίδες και απλή οικειότητα. Όλα αυτά ήταν προσπάθειες να απαντήσουν στο ίδιο αιώνιο ερώτημα: ποιος είσαι, τελικά;
Ακολουθήστε το OneMan στο Google News και μάθετε τις σημαντικότερες ειδήσεις.
