Το Βελιγράδι θα βρίσκει πάντα τον τρόπο να ξαναγεννιέται

Σκεφτόμουν ώρα πώς να σου εξηγήσω ότι το Βελιγράδι δεν είναι σαν τις άλλες πόλεις που συνηθίζουμε να επισκεπτόμαστε, για τις αποδράσεις σου. Δηλαδή, τι από όλα να επιλέξω για να σου δώσω ως πρώτο. Είναι άλλωστε, πόλη που έφτιαξαν Κέλτες τον 3ο αιώνα π.Χ. και διαθέτει εκ των πιο σύγχρονων ιστοριών του πλανήτη. Όταν ζαλίστηκα, προκάλεσα τον Ζάρκο Πάσπαλι να κάνει την εισαγωγή, στη συνάντησή μας, στα μέσα του Νοεμβρίου.

“Στις 11/11 συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, στον οποίον 1.250.000 Γιουγκοσλάβοι άνδρες σε γόνιμη ηλικία, δηλαδή μεταξύ 15 και 54, σκοτώθηκαν. Το πώς συνεχίζει και υπάρχει αυτή η χώρα είναι κάτι που πραγματικά δεν καταλαβαίνω. Μα την Παναγία (σ.σ. κάνει γκριμάτσα απόλυτης απορίας και το σταυρό του)”. Παίρνει μια ανάσα και συμπληρώνει “μετά γίναμε μαλάκες. Το 75% των κατοίκων της περιοχής που ήταν γνωστή ως Γιουγκοσλαβία έχει δηλώσει πως στεναχωριέται με την υπάρχουσα κατάσταση”. Ξεφυσάει. Το βλέμμα του μαρτυρά πως το μυαλό του έχει ‘ταξιδέψει’ σε άλλες εποχές. “Η γη είναι ίδια 40 χρόνια” προσθέτει. Η στρατηγική θέση αυτής της χώρας ήταν η ευλογία, αλλά και η κατάρα της. Η τρέλα των κατοίκων ήταν η σωτηρία τους.

Ώρα για την πρώτη προσωπική ιστορία: ήμουν εκεί όταν επιβλήθηκαν στη χώρα μας τα capital control. Που σήμαινε ότι με την επιστροφή μου στην Ελλάδα δεν θα μπορούσα να βγάλω χρήματα, γιατί προφανώς και θα ήμουν κάπου στην 1000η θέση μιας ουράς που πιθανότατα θα εξαντλούσε το απόθεμα. Πήγα σε ένα ATM να κάνω μια ανάληψη. Οι φίλοι μου με σταμάτησαν. “Γιατί να τους δώσεις 25 ευρώ; Να τα πιούμε σε μπύρες, να τα φάμε σε σουβλάκια. Στην τράπεζα όμως, δεν θα τα δώσεις” μου εξήγησαν/τόνισαν και μετά μου δάνεισαν χρήματα -για να ‘χω να κινηθώ με την επιστροφή μου στην πατρίδα και έως την πρώτη επίσκεψη σε ATM.

“Ξέρεις ποιο είναι το θέμα; Πως όλοι ζηλεύουν τις χώρες μας, το πού βρίσκονται, όλα όσα έχει η γη. Όλοι θέλουν να τις εκμεταλλευτούν και όταν δεν μπορούν, στενεύουν τον κλοιό. Εμείς, μέσα στα σκατά μας, τη διαφθορά, τις αμφίβολες πολιτικές επιλογές κλπ, αντιδρούσαμε πάντα. Δεν δεχόμασταν να εγκαταλείψουμε τη χώρα. Και μας βομβάρδιζαν”. Εμείς πάλι, αποδειχθήκαμε πιο δεκτικοί.

Αν υπερηφανευόμαστε οι Έλληνες για την ικανότητα μας να βρίσκουμε λύση σε κάθε πρόβλημα -επειδή ουδέποτε είχαμε ένα αξιόπιστο και αποτελεσματικό σύστημα για να το πιστέψουμε και να κινηθούμε αναλόγως-, τι να πουν και οι Γιουγκοσλάβοι με το κομμουνιστικό καθεστώς, τα εμπάργκο, τη διάλυση και το πλήθος των ‘μαύρων’ συνεπειών που απορρέουν από τέτοιες καταστάσεις;

Θα σε πάω πίσω στο ’99, γιατί θέλω να μοιραστώ και κάτι ακόμα μαζί σου. Οι Νατοϊκοί βομβαρδισμοί κράτησαν 78 ημέρες, στο πλαίσιο του πολέμου στο Κοσσυφοπέδιο που κατά το ΝΑΤΟ είχε ως στόχο την απόσυρση των δυνάμεων του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς από την περιοχή και την είσοδο ειρηνευτικών δυνάμεων. Χρησιμοποιήθηκαν 37.000 βόμβες διασποράς που προκάλεσαν τους περισσότερους θανάτους, μεταξύ άμαχου πληθυσμού. Οι νεκροί έφτασαν τους 4000.

Σε επικοινωνίες που είχα με φίλους -νυν κουμπάρους-, τους πρότεινα να έλθουν στην Αθήνα, να τους φιλοξενήσω, μέχρι να περάσει το κακό. “Δεν υπάρχει λόγος να φύγουμε. Όλα είναι καλά, μην ανησυχείς” μου απαντούσαν, πριν ανανεώσω την πρόταση στη φιλοξενία παιδιών, με τις σειρήνες να κάνουν δύσκολη τη συνεννόηση. Αλλά να είναι μέρος της καθημερινότητας τους που αφορούσε μια αδιανόητη εκλογίκευση της κατάστασης (“πάμε δουλειά, ακούμε τις σειρήνες, πηγαίνουμε στο καταφύγιο, τελειώνει ο βομβαρδισμός, βγαίνουμε και συνεχίζουμε τη μέρα μας”).

Ο εχθρός ήταν πάντα η Αμερική. Χώρα με την οποία η νυν κυβέρνηση έχει εξαιρετικές σχέσεις. Τόσο καλές που στις 10 του περασμένου Οκτώβρη φιλοξενήθηκε στο  Μλαντένοβατς -μια ώρα έξω από το Βελιγράδι- Νατοϊκή άσκηση

Ο αστικός μύθος θέλει τους Σέρβους να περίμεναν ποιοι θα τείνουν χείρα βοηθείας, τα τελευταία χρόνια, ώστε να γίνουν δουλίτσες. Οι Ρώσοι, οι Κινέζοι ή οι Αμερικανοί -έθνη στα οποία είχαν αποταθεί. Να σου πω εδώ ότι επενδύσεις κάνουν όλοι όσοι έχουν χρήματα (πχ οι Άραβες), μαζί και αυτοί που θέλουν να ‘ξεπλύνουν’ χρήματα, γιατί τους συμφέρει. Οι μισθοί είναι χαμηλοί και εν πάση περιπτώσει, δεν έχουν κάτι να χάσουν.

Αυτοί λοιπόν, που φέρονται να νίκησαν την κούρσα ήταν οι Αμερικανοί. Ένα άλλο δείγμα της νέας εποχής, αυτής που αφορά τη φιλία μεταξύ των δυο κρατών αποτελεί η απόφαση να ανακαινιστεί ένα από τα πιο εμβληματικά κτήρια που ‘χαν καταστραφεί στους βομβαρδισμούς, στο κέντρο της πόλης και έμεναν ως είχαν, ώστε να μη ξεχάσει ποτέ ο λαός το παρελθόν του. Ήταν αυτό της Ραδιοτηλεόρασης. Είχαν σκοτωθεί 16 τεχνικοί. Απέναντι ήταν το Υπουργείο Αμύνης, το οποίο επίσης ήταν στόχος. Πλέον δεν βλέπεις συντρίμμια, αλλά ένα πανό που ‘χει σκεπάσει όλη την πρόσοψη και ενημερώνει για την αλλαγή.

Kάτσε. Σου έχω κι άλλα. Ως Orthodox Brothers θα υποθέτεις, πως η εκκλησία παίζει έναν σημαντικό ρόλο σε όσα συμβαίνουν σε αυτήν τη χώρα. Στις 29 Ιουνίου του 2017 ορκίστηκε ως Πρωθυπουργός η Άνα Μπρνάμπιτς. Έγινε η πρώτη γυναίκα στα Βαλκάνια που ανέλαβε το συγκεκριμένο αξίωμα και η πρώτη -δηλωμένα- ομοφυλόφιλη ηγέτης. Η απόφαση χαιρετήθηκε από όλον τον πλανήτη, όπως επισημαινόταν το ιδιάζον της επιλογής μιας γκέι πολιτικού για την πρωθυπουργία χώρας, της οποίας το 65% πιστεύει πως η ομοφυλοφιλία είναι αρρώστια.

Ήταν επιλογή του Αλεξάντερ Βούτσιτς, ο οποίος μετακινήθηκε στο πόστο του Προέδρου. Ο Βούτσιτς ήταν αυτός που εξελέγη, αφότου εξομαλύνθηκαν οι σχέσεις με τις ΗΠΑ. Και λέει ο αστικός μύθος -που εξελίσσεται σε τρελό πολυλογά-, η προτίμηση του στην Μπρνάμπιτς (είχε εργαστεί σε βιομηχανίες αιολικής ενέργειας και σε αναπτυξιακά έργα που έγιναν με χρηματοδότηση των ΗΠΑ) είχε να κάνει κυρίως με την έξωθεν καλή μαρτυρία. Με το τεκμήριο της ανανέωσης, της εξέλιξης, του πολυπολιτισμικού. Σημείωση: στη Σερβία υπάρχει μεγάλο ποσοστό εθνικιστών. 

Ουδόλως τυχαίως, η Μπρνάμπιτς είχε δηλώσει στην La Repubblica ότι “η Σερβία είναι η πιο πολυεθνική χώρα της Ευρώπης με 26 καταγεγραμμένες και ενσωματωμένες εθνικές ομάδες και 15 γλώσσες που διδάσκονται στα σχολεία. Συχνά η πατρίδα μου περιγράφεται ως μια χώρα κλειστή, συντηρητική, ξενοφοβική, ομοφοβική, αλλά δεν είναι έτσι.  Η ομοφοβία υπήρχε στη Σερβία, σε μεγάλο μάλιστα βαθμό, αλλά θα ήθελα να πιστεύω πως προερχόταν από θορυβώδεις μειονότητες, όχι από σιωπηλές πλειονότητες”.

Τα δυο πρώτα σαββατοκύριακα του Δεκέμβρη έγιναν διαδηλώσεις πολιτών, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη βία εναντίον των επικριτών της κυβέρνησης. Ο Μπόρκο Στεφάνοβιτς, ηγέτης της αντιπολίτευσης, είχε δεχθεί επίθεση στην πόλη Κρούσεβατς, με σιδηρολοστό και ο λαός καταδίκασε τη ρητορική μίσους του Προέδρου.

AP IMAGES

(AP Photo/Dimitri Messinis)

Η γέφυρα Brankov είχε διάφορα ονόματα πριν καταλήξει σε αυτό του Μπράνκο Ραντίσεβιτς, Σέρβου ποιητή που είχε δώσει το όνομα του και στο δρόμο που καταλήγει στη γέφυρα. Έχει τη φήμη της “γέφυρας της αυτοκτονίας” με 40 άτομα, κάθε χρόνο να την επαληθεύουν. Eίχε καταστραφεί στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ είχε προκύψει η πληροφορία ότι θα τεθούν στο επίκεντρο επίθεσης, ώστε η περιοχή να αποκοπεί (ήταν μια από τις δυο γέφυρες που συνέδεαν το παλιό με το νέο Βελιγράδι, με το Σάβα -παραπόταμο του Δούναβη- στη μέση).

Το Πεντάγωνο τη διέψευσε, παρ’ όλα αυτά χιλιάδες κόσμου εμφανίστηκαν εκεί για να διαδηλώσουν, να διανυκτερεύσουν και να βεβαιωθούν πως δεν θα γίνει επίθεση. Η ανθρώπινη αλυσίδα, που κρατούσε στόχους στα χέρια, πέρασε στα κιτάπια της ιστορίας. Τη σήμερον ημέρα, στο δρόμο Brankov, στην τελική ευθεία για τη γέφυρα, υπάρχει McDonalds. Ακριβώς στο σημείο που αρχίζει υπάρχει διαφήμιση ΜcDonalds.

Ο ορισμός των φθηνών εργατικών χεριών

Ο μέσος μισθός φτάνει στα 400 ευρώ. Ο βασικός είναι στα 200. Δάσκαλος με προϋπηρεσία λαμβάνει 400 ευρώ το μήνα. Υπάλληλος σε τράπεζα, με δεκαετή προϋπηρεσία, 500 ευρώ. Το ενοίκιο ενός τριαριού σε καλή περιοχή φτάνει στα 250 ευρώ.

Υπάρχει οικοδομικός οργασμός, με τα διαμερίσματα να κοστίζουν από 1.400 έως 2.500 ευρώ το τετραγωνικό μέτρο (ανάλογα την περιοχή). Υπάρχει ζήτηση, καθώς κάποιοι θέλουν να διαθέσουν κάπου τα ‘κρυμμένα’ και άλλοι να υποστηρίξουν το όνειρο του ‘τούβλου πάνω από το κεφάλι’, ακόμα και αν δεν υπάρχουν τα απαραίτητα χρήματα. Για αυτό υπάρχουν τα δάνεια και μετά οι υπερχρεώσεις και οι οφειλές έως το τέλος της ζωής σου -γιατί δεν κατάφερες να νικήσεις τα απωθημένα σου.

Στο Βελιγράδι θα δεις πολλές νέες πολυκατοικίες και πολλά καινούργια αυτοκίνητα, που στην πλειοψηφία τους ανήκουν σε ανθρώπους που δεν μπορούν να τα εξοφλήσουν -αλλά διατίθενται να πεθάνουν προσπαθώντας. Και μη μου πεις ότι όλα αυτά δεν σου θυμίζουν κάτι.

Θα σκάσω αν δεν γράψω για τη θέρμανση: υπάρχει ένα δίκτυο σωληνώσεων που διακινεί τη θερμότητα από τα εργοστάσια και το 60% των διαμερισμάτων έχουν ζέστη όλη τη μέρα, έναντι 30-40 ευρώ το μήνα, για τους τέσσερις μήνες που τη χρειάζονται.  Πολλά καταστήματα (τύπου σούπερ μάρκετ) είναι ανοιχτά όλη μέρα, διότι οι μισθοί είναι τόσο χαμηλοί που οι καταστηματάρχες δεν έχουν θέμα να δώσουν… άλλα 300 ευρώ για τον τρίτο υπάλληλο -τον μεταμεσονύχτιο.

Ενδεχομένως να βρεις περισσότερες καφετέριες, από μια μέση περιοχή της Ελλάδας. Υπάρχουν παντού ανάμεσα τους και για έναν καλό καφέ, στο κέντρο, θα δώσεις και 2.50 ευρώ. Δοκίμασε τοπική μπύρα και τοπικό κρασί. Πίστεψε με. Δεν θα χάσεις.

Aν δεν καπνίζεις, θα ‘χεις πρόβλημα. Για να είμαι ειλικρινής, και να καπνίζεις πάλι θα ‘χεις πρόβλημα (αυτό έπαθα), από την κάπνα. Εν αντιθέσει με ό,τι βλέπεις οπουδήποτε αλλού στον πλανήτη, στη συντριπτική πλειοψηφία κέντρων εστίασης και διασκέδασης έχει απ’ έξω ταμπέλα με αναμμένο τσιγάρο. Που επιτρέπεται παντού. Και θα σου πω και το γιατί.  Αφήνω τον αστικό μύθο στην άκρη και πιάνω το μύθο που θέλει αμερικανικές καπνοβιομηχανίες να ‘χουν συμφωνήσει με αυτούς που παίρνουν τις αποφάσεις, την παράβαση των διεθνών κανονισμών. Όπως αυτού που θέλει καταστήματα μεγαλύτερα των 80 τετραγωνικών μέτρων να ‘χουν χώρο για μη καπνίζοντες.

Ναι, όλα αυτά ισχύουν και στα εστιατόρια/ταβέρνες. Στα θετικά, μπορείς να φας εξαιρετικής ποιότητας κρέας, σε μερίδες για λόχο. Zήτα pljeskavica (πλιεσκάβιτσα/με βοδινό και χοιρινό κιμά), ćevapi (σαν κεμπαμπάκια -λουκάνικα σε μέγεθος δαχτύλου). Συνήθως τα συνοδεύουν με kaimak (γαλακτοκομικό προϊόν-τοπικό βούτυρο-μόνο λίπος), μάλλον για να ολοκληρωθεί το βούλωμα των αρτηριών, με τη μία. Παντού υπάρχει πάπρικα -πολλή πάπρικα. Το πιάτο συμπληρώνεται με πράσινη πιπεριά. Απόφυγε την -αν δεν είσαι τον spicy.

Για το πρωί προτίμησε ένα burek (πιτάκια με ό,τι γέμιση επιθυμεί η ψυχή σου). Το γιαούρτι το δικό μας, είναι η δική τους pavlaka. Το γάλα το δικό μας, (σαν) το δικό τους γιαούρτι και υπάρχουν εξαιρετικά κεφίρ. Προσοχή. Δεν τα λέμε/λένε λάθος. Προσπαθώ να σου εξηγήσω την αίσθηση που θα σου αφήσουν.  Στα γλυκά θα βρεις πολύ κεράσι, μπακλαβά, τιμημένη σοκολάτα και τουλούμπα. Θα έλθεις αντιμέτωπος και με βροχή palačinke (τηγανίτες). Για ένα καλό γεύμα/δείπνο δύο ατόμων (όπου “καλό” θα αισθανθείς ξανά πείνα την επομένη το μεσημέρι), θα δώσεις και 25 ευρώ. Μην ξεχάσεις να κάνεις δινάρια. Έχε στο νου σου πως ένα (ευρώ) θα δώσεις, 118 δινάρια θα πάρεις.

Στο ‘Nikola Tesla’ θα χρειαστείς υπομονή

123RF

(123RF)

Αλλά σκέψου ποιος είσαι και κυρίως από πού είσαι.

Το αεροδρόμιο του Βελιγραδίου έχει το όνομα του Nikola Tesla. “Του ανθρώπου που εφηύρε τον 20ο αιώνα”, σύμφωνα με μελετητές του έργου του. Του χρωστάς το εναλλασσόμενο ρεύμα, τη θεμελίωση της ρομποτικής, του τηλεχειρισμού και της επιστήμης των υπολογιστών, μεταξύ πολλών άλλων. Στο μουσείο του, θα μάθεις ποιος πραγματικά ήταν. Aρκεί να θες να διαθέσεις 4 ευρώ-για το εισιτήριο της εισόδου.

Πίσω στο αεροδρόμιο, υπάρχει μια δυσκαμψία. Στην πτήση της επιστροφής είχα μπροστά μου τρεις Έλληνες -κατόχους golden card. Λεπτομέρεια που ούτε καν θα ανέφερα, αν δεν τους άκουγα να διαμαρτύρονται και επικρίνουν την καθυστέρηση στο τσεκάρισμα των boarding passes -γιατί οι αρμόδιοι έβαλαν στην ίδια πύλη τρεις πτήσεις-, περί το δεκάλεπτο. Ως γνήσιοι businessman μάλλον δεν είχαν χρόνο (;) για χάσιμο. Χρησιμοποίησαν έτσι, προσβλητικούς χαρακτηρισμούς, λες και προέρχονταν από την πιο άρτια δομημένη χώρα του πλανήτη.

Σύγκριναν το αεροδρόμιο ‘Nikola Tesla’ με το ‘Ελ. Βενιζέλος’. Άδικο. Σαν να συγκρίνεις σοκολάτα με κόλλυβα

Είπα να μη μιλήσω. Δεν τα κατάφερα. Τους θύμισα τη χώρα προέλευση, άρχισαν τις ειρωνείες και επειδή τριών χρόνων ήμουν πριν πάρα πολλά χρόνια, ολοκλήρωσα με το “email της εταιρείας δεν έχετε να στείλετε τα παράπονα σας; Γιατί το να τα λέτε μεταξύ σας και στα ελληνικά, δεν βλέπω πως βοηθάει κάπου”.

Γενικά ωστόσο, να ξέρεις στο Βελιγράδι υπάρχει ένα ήρεμο -έως ράθυμο- πνεύμα. Αν έχουμε εμείς δικαιολογίες του στιλ “δεν μπορώ να τεντωθώ γιατί μου έκαναν περικοπή στο μισθό”, προφανώς και εκείνοι που παίρνουν 200 ευρώ το μήνα για οκτάωρο -μάλλον- δικαιολογούνται περισσότερο. Συν όσα διάβασες παραπάνω. Σε κάθε περίπτωση, κανείς δεν πέθανε επειδή συμπεριφέρθηκε ως άνθρωπος.

Η εξαίρεση στον κανόνα του “όσα πάνε και όσα έλθουν” είναι η οδήγηση. Στους δρόμους επικρατεί το σύστημα “ο έχων το μεγαλύτερο σε όγκο όχημα, κερδίζει”. Μη δοκιμάσεις να περάσεις μπροστά από λεωφορείο, που έχει κολλήσει στην κίνηση. Ο οδηγός θα καλύψει το κενό των λίγων χιλιοστών για να μη σε αφήσει (trust me, το έζησα). Πώς οδηγείς εσύ στην Ελλάδα; Ε, πολλαπλασίασε το επί δυο και έχει το τι γίνεται στους δρόμους του Βελιγραδίου, όπου ο καθένας σταματά όπου γουστάρει, παρκάρει όπου γουστάρει, κάνει U Turn όπου γουστάρει, γιατί… μπορεί. Και μην ακούσω κουβέντα για χώρες της Βορείου Ευρώπης: όπου υπάρχει ατιμωρησία, υπάρχουν τα ίδια φαινόμενα. Θα σου πρότεινα λοιπόν, να μην οδηγήσεις και να πάρεις είτε λεωφορείο/τρόλεϊ/τραμ (υπάρχουν επαναφορτιζόμενες κάρτες, που όπως με διαβεβαίωσαν οι φίλοι μου… δεν τυγχάνουν φανατικής χρήσης, με την κάθε διαδρομή να κοστίζει 0.60 λεπτά του ευρώ), είτε ταξί (η ταρίφα πέφτει στα 1.12 ευρώ).

Πριν σε αφήσω, να σου πω ότι ταξιδεύεις με ταυτότητα, αν πας με αεροπλάνο, κάνεις κρουαζιέρα στο ποτάμι ή πίνεις ένα καφέ/ποτό σε ένα από τα πλωτά μπαράκια/εστιατόρια, αφού περάσεις μια βόλτα από το μουσείο της γιουγκοσλαβικής ιστορίας, στάνταρ θα περάσεις μπροστά από το εντυπωσιακό Κοινοβούλιο και το ναό του Αγίου Σάβα (βλ. μεγαλύτερη ορθόδοξη εκκλησία στον κόσμο) και αν το λέει η περδικούλα σου και κόψεις βόλτες στο κέντρο, θα βρεις και τον πεζόδρομο Κνεζ Μιχαϊλοβα με τα καταστήματα, τα καφέ και ό,τι άλλο ζητήσει η ψυχή σου.

(Κεντρική φωτογραφία: Humancities.eu/cities/Belgrade)