70 χρόνια Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου: 16 πρόσωπα θυμούνται αξέχαστες στιγμές του

Τρεις παραστάσεις έμειναν χαραγμένες στη μνήμη μου και θεωρώ ότι αποτέλεσαν ένα καλλιτεχνικό γεγονός υψηλής αισθητικής και γόνιμου πειραματισμού:

> Μήδεια του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Yukio Ninagawa, σε έναν σχεδόν άδειο Λυκαβηττό το 1983 και μία θριαμβική επανάληψη το 1984 στο Ηρώδειο. Δυνατό ξάφνιασμα. Ένας τελετουργικός χορός με μοναδική δυναμική και έναν ηθοποιό-φαινόμενο, τον Mikijirō Hira στον ρόλο της Μήδειας που θα μείνει χαραγμένος στη μνήμη μου για πάντα.

> Τρωάδες του Ευριπίδη. Αύγουστος του 1987 στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, με τη συγκλονιστική Αλέκα Παϊζη, τη Λυδία Φωτοπούλου και τη Φιλαρέτη Κομνηνού. Εμπνευσμένη σκηνοθεσία του Ανδρέα Βουτσινά με σκηνικά του Διονύση Φωτόπουλου, σε παραγωγή του ΚΘΒΕ. Μια σπαρακτική Εκάβη η Αλέκα Παϊζη σε μια παράσταση που κυριαρχούσε η σκληρή εικόνα ενός στρατοπέδου συγκέντρωσης, μια αδυσώπητη κριτική στον μιλιταρισμό και τη βαρβαρότητα του νικητή.

> Η Κόλαση, το Καθαρτήριο και ο Παράδεισος του Δάντη σε σκηνοθεσία του Romeo Castellucci. Πειραιώς 260 το 2009. Μια εικαστική σωματική παράσταση για την εμπειρία του θανάτου. Μία «θεολογία» που σε ταξίδευε στα σκοτεινά μονοπάτια του υποσυνείδητου, μια αισθητική που άγγιζε τα όρια της περφόμανς. Ένα μεταφυσικό θέατρο της σκληρότητας.

Ο Γιάννης Κακλέας είναι σκηνοθέτης. Από τις 16/06 βγαίνει σε περιοδεία με το Ο Υπηρέτης δύο Αφεντάδων του Carlo Goldoni. 

Λίντα Καπετανέα

> Paso Doble των Josef Nadj & Miquel Barceló: Δέκα τόνοι υγρού πηλού καλύπτουν τη σκηνή και γίνονται το «γήπεδο» στο οποίο οι δύο ερμηνευτές δημιουργούν, πειραματίζονται και εκφράζονται. Σκάβουν, ζωγραφίζουν, χτυπούν και πλάθουν τον πηλό, σαν να προσπαθούν να δώσουν μορφή στα συναισθήματά τους. Κάθε τους κίνηση είναι γεμάτη ένταση, φαντασία και συμβολισμό.

Το Paso Doble είναι μια αξέχαστη παράσταση. Οι Josef Nadj & Miquel Barceló, δύο σημαντικοί καλλιτέχνες από τον χώρο του χορού και των εικαστικών αντίστοιχα, μας προσκάλεσαν σε μια μοναδική εμπειρία, όπου το σώμα και η ύλη γίνονται ένα.

> Ιnoah του Bruno Beltrão και του Grupo de Rua: Σε μια σκηνή σχεδόν άδεια, χωρίς θεαματικά σκηνικά, οι δέκα χορευτές κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα ολόκληρο σύμπαν. Με έντονη σωματικότητα και μια σχεδόν ωμή φυσικότητα, έχτισαν μια γλώσσα κίνησης τόσο δυνατή, εκρηκτική και επικίνδυνα ειλικρινής.

> Κόλαση από τους Socìetas Raffaello Sanzio και τον Romeo Castellucci: Γιατί μας έκανε να νιώσουμε τον φόβο και την ανασφάλεια που όλοι κουβαλάμε βαθιά μέσα μας. 

> Danse Macabre από τον Martin Zimmermann: Aπολαυστική και ξεκαρδιστική παράσταση. Το χιούμορ τελικά είναι αυτή η ήσυχη δύναμη που μας θυμίζει πως δεν έχουμε χάσει ακόμα τον εαυτό μας.  

Η Λίντα Καπετανέα είναι χορεύτρια, χορογράφος και δασκάλα σύγχρονου χορού. Από το 2007 είναι ιδρυτικό μέλος με τον Jozef Fruček της ομάδας Rootlessroot. Από τις 19 έως τις 22/06, θα παρουσιάσουν το νέο τους έργο, Mountain στο ROOTLESSROOT space.

Σταύρος Γασπαράτος

Επιστρέφοντας σε μια άλλη εποχή του Φεστιβάλ, γυρίζω πίσω τον χρόνο και τον σταματάω σε πέντε σταθμούς: 

> 2006, Λυκαβηττός. Εκεί, όπου ανέβηκε η θεατρική παράσταση Μεταμόρφωση των Ισπανών La Fura dels Baus. 

> 2007, Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου. Για την Αντιγόνη του Σοφοκλή δια χειρός του Λευτέρη Βογιατζή. 

> 2008, ξανά Επίδαυρος. Το Μπαλέτο της Εθνικής Όπερας του Παρισιού και η Pina Bausch παρουσίασαν το Ορφέας και Ευρυδίκη του Christoph Willibald Gluk. 

> 2009, Πειραιώς 260. Κόλαση του Romeo Castellucci.

> 2020, επιστροφή στην Επίδαυρο. Σε μια ιδιαίτερη στιγμή του Αρχαίου Θεάτρου, αλλά και σε μια ιδιαίτερη στιγμή της ανθρωπότητας, λόγω της πανδημικής κρίσης, ο Λεωνίδας Καβάκος στάθηκε μόνος του στην ορχήστρα για να ερμηνεύσει έργα του Μπαχ. 

Ο Σταύρος Γασπαράτος είναι συνθέτης, καλλιτεχνικός επιμελητής του Subset Festival του Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου, καθώς και των συναυλιών στον Λυκαβηττό. Έχει επιμεληθεί επίσης το project του Θόλου με τη συνεργασία ΚΠΣΙΝ – AEfestival – MONOM. Αυτή την περίοδο, δουλεύει για την κυκλοφορία του νέου του έργου, Expanded Piano II που πρωτοπαρουσιάστηκε στην Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής το περασμένο καλοκαίρι και μετά την κυκλοφορία του το φθινόπωρο θα ξεκινήσει περιοδεία σε Ελλάδα και Ευρώπη. Στο θέατρο, γράφει τη μουσική για την Αντιγόνη σε σκηνοθεσία του Θέμη Μουμουλίδη, που ξεκινά περιοδεία στις 28/06. 

Αλέξανδρος Δράκος Κτιστάκης

Θα ήθελα να σταθώ στις παραστάσεις που είδα ως θεατής και αν και έχω δει πολλές εξαιρετικές παραγωγές θα ήθελα να ξεχωρίσω λίγες συγκεκριμένες που με συγκλόνισαν. 

Θυμάμαι χαρακτηριστικά το 2ο κοντσέρτο Ραχμάνινοφ στο Ηρώδειο από την Κρατική ορχήστρα Αθηνών και σολίστ στο πιάνο τον Daniil Trifonov. Η ερμηνεία στο πιάνο του γνωστότατου έργου και η απόδοσή του από την ορχήστρα, ήταν μια εμπειρία για μένα ως θεατή εξαιρετικά δυνατή.

Επίσης, δυνατή εμπειρία ήταν η παράσταση Μήδεια, σε σκηνοθεσία Frank Castorf στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου. Θυμάμαι χαρακτηριστικά να πιστεύω ότι μια τέτοια εμπειρία θα μπορούσα να τη βιώνω με την ίδια ένταση ακόμα κι αν η παράσταση διαρκούσε πέντε ώρες. 

Τέλος, θα ήθελα να σταθώ στη συμμετοχή μου στην πρώτη παράσταση που έγινε ποτέ στην Πειραιώς 260, στην παράσταση Οκτώ Γυναίκες, φυσικά, σε σκηνοθεσία Νίκου Καραθάνου, που τότε, ως νέος μουσικός,  συμμετείχα στην τριμελή ορχήστρα που ερμήνευε τη μουσική της παράστασης. Προφανώς, θυμάμαι με χαρά και συγκίνηση την τύχη που είχα να είμαι παρών στην έναρξη εργασιών ενός χώρου που πλέον έχει ισχυρό αποτύπωμα στην πολιτιστική ιστορία της χώρας και στην ιστορία του Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου.

Ο Αλέξανδρος Δράκος Κτιστάκης είναι από τους σημαντικότερους ντράμερ και εκφραστές της τζαζ σκηνής στην Ελλάδα, ενορχηστρωτής, αλλά και συνθέτης. Έχει συνθέσει τη μουσική για δύο παραστάσεις που θα δούμε σε Μικρό και Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου αντιστοίχως: στις Ιαχές –θα παίζει ζωντανά τη μουσική με το σχήμα του, το Alex Drakos Quartet- στις 11-12/07 και στο Ο όρκος της Ευρώπης στις 01-02/08.

Νίκος Χατζόπουλος

Στιγμές από το Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου που κάτι ξεκλείδωσαν μέσα μου είτε στο μυαλό, είτε στην καρδιά είναι πραγματικά αμέτρητες. Σταχυολογώ εδώ μερικές, με τυχαία σειρά (και αφήνω και πάρα πολλές απ’ έξω): 

> Φάουστ του Maurice Béjart, κάποια στιγμή στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Τότε, συνειδητοποίησα ότι το θέατρο μπορεί να είναι χορός και ο χορός, θέατρο κι αυτό ήταν απελευθερωτικό. 

> Υπηρέτης δύο αφεντάδων του Carlo Goldoni, στη θρυλική παράσταση του Theatre Piccolo από τον Giorgio Strehler. Μέσα σε μία εορταστική ψυχική ευφορία, αποτίναμε φόρο τιμής στην ιστορία του θεάτρου.

> Οι Εφήμεροι από την Ariane Mnouchkine και το Θέατρο του Ήλιου. Μια εξάωρη παράσταση που κύλησε σαν νερό και στάλαξε μέσα στην καρδιά μας ανθρωπιά και αγάπη. 

> Καφέ Μύλλερ από την Pina Bausch και το Χοροθέατρο του Βούππερταλ, με την ίδια επί σκηνής. Με αυτή τη συγκλονιστική γυναίκα που άλλαξε για πάντα την αντίληψή μας για τον χορό και όχι μόνο.

Και πολλά ακόμα, όπως ας πούμε τα έργα της Maguy Marin, ο Άμλετ του Thomas Ostermeier και παλιότερα, Ο Κύκλος με την κιμωλία από το Berliner Ensemble και η Ορέστεια του Peter Hall, αλλά και ελληνικές παραστάσεις που, για την εποχή τους, άνοιγαν καινούργιους δρόμους, όπως το 1976 οι Αχαρνής του Κάρολου Κουν, το 1979 οι Ικέτιδες του Νίκου Χαραλάμπους και πρόσφατα, οι Ιχνευτές του Μιχαήλ Μαρμαρινού.

Δεν ξέρω πώς έγινε αυτό, αλλά ήμουν μπροστά σε όλες τις παραστάσεις που ξεσήκωσαν φοβερές έριδες ανάμεσα σε μερίδες του κοινού. Όμως αυτό είναι μία άλλη ιστορία. 

Ο Νίκος Χατζόπουλος είναι ηθοποιός, σκηνοθέτης και μεταφραστής. Στις 25 και 26/07, θα παίξει στην Επίδαυρο στην παράσταση Οιδίπους σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά, ενώ νωρίτερα από 13 έως 16/07 θα σκηνοθετήσει το Εγώ, μια δούλα του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη στην Πειραιώς 260.

Τίνα Παππά

Είναι δύσκολο να φτιάξεις μια λίστα με τα highlights ενός θεσμού που επισκέπτεσαι 25 χρόνια τώρα. Αδυνατώ να θυμηθώ καν ποιο ήταν το πρώτο καλοκαίρι που βρέθηκα σε εκδήλωση του Φεστιβάλ. Σε ποιο χώρο, με ποια παρέα, ποια χρονιά, τι είδα κι αν μου άρεσε. Είναι πληροφορία χαμένη στη λεωφόρο της λήθης, μαζί με ένα σωρό άλλα. Θα καταφύγω λοιπόν στα πυροτεχνήματα της μνήμης μου, αναφέροντας τρία στιγμιότυπα από δύο χρονιές back2back, τις πρώτες που θυμάμαι με λεπτομέρειες, με κύριο και απολύτως υποκειμενικό, κριτήριο τη νεωτεριστική τους προσέγγιση, τη σφοδρή εντύπωση που μου έκαναν, τη συγκίνηση που μου χάρισαν.

> Καφέ Μύλλερ – Pina Bausch (2006, Πειραιώς 260): Χαραγμένη στο υποσυνείδητο έμεινε, μετά από αυτή τη συγκλονιστική αυτοβιογραφική παράστασή της στο Πειραιώς 260, η προσωπική μου αγαπημένη χορογράφος των σύγχρονων καιρών. Η σιλουέτα της που κινούνταν ανάμεσα στα τραπέζια και τις καρέκλες του σκηνικού πριν κάθε πρόσκρουσή της με τον τοίχο είναι μια από τις πιο έντονες αναμνήσεις μου από ό,τι έχω δει ποτέ στο πλαίσιο του Φεστιβάλ. Αυτή ήταν η μόνη φορά που την είδα να χορεύει, όπως μόνο εκείνη μπορούσε, με τις μελαγχολικές μελωδίες του Purcell να εντυπώνονται στη μνήμη κάπου εκεί δίπλα.

> Κουαρτέτο του Heiner Müller – Robert Wilson με την Isabelle Huppert (2007, Εθνική Λυρική Σκηνή): Όταν το τέρας του αμερικανικού θεάτρου συνάντησε την αντίστοιχου διαμετρήματος Γαλλίδα υπερ-σταρ Isabelle Huppert, με σκηνικό το απόλυτο εικαστικό αριστούργημα, εγώ ένιωσα να συμβαίνει μια έκρηξη εικόνων στο κεφάλι μου. Έκτοτε, τη θεωρώ μια από τις σημαντικότερες παραστάσεις που έχω δει ποτέ στο θέατρο και μία από τις καλύτερες στιγμές του Φεστιβάλ.

> Synch Festival (2007, Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων): Το πρώτο πραγματικά σύγχρονο φεστιβάλ της πόλης, το καινοτόμο, πειραματικό και πολυσυλλεκτικό τριήμερο event που είχαμε γνωρίσει την προηγούμενη χρονιά στο Λαύριο, μετακόμισε το 2007 στην Τεχνόπολη, στο πλαίσιο του ανοίγματος που έκανε εκείνη τη χρονιά ο Γιώργος Λούκος, απλώνοντας το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου σε όλη την πόλη. Δεν θα ξεχάσω το wall of sound που απλώθηκε στον ουρανό της Αθήνας τη στιγμή που βγήκαν επί σκηνής οι !!! (σ.σ.: το όνομα της μπάντας είναι 3 θαυμαστικά και προφέρονται “chk chk chk”), για να ξεχωρίσω μια στιγμή του Synch εκείνης της χρονιάς.

Η Τίνα Παππά διατηρεί την Εταιρεία Επικοινωνίας & Δημοσίων Σχέσεων City Owls και διευθύνει μαζί με τον Ανδρέα Μαντά την εταιρεία πολιτιστικών παραγωγών, Amor Omnia.

Κωνσταντίνος Ρήγος

Προσπαθώντας να πάω πίσω στις αναμνήσεις μου και να θυμηθώ γεγονότα, στιγμές, παραστάσεις από το Ελληνικό Φεστιβάλ, συνειδητοποίησα ότι μιλάμε για μια διαδρομή τεράστια για ένα σύνολο παραστάσεων που διαμόρφωσαν κοινό και καλλιτέχνες. Ανάμεσα σε αυτούς και εγώ. 

Αυτομάτως μου ήρθαν στο μυαλό τρεις παραστάσεις που είχα δει στο Αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Η πρώτη ήταν το 1985, την παρακολούθησα με τη μητέρα μου, ήταν η παράσταση του Maurice Béjart, Διόνυσος ούτε καν μπορώ να θυμηθώ για πιο λόγο είχαμε επιλέξει να πάμε, ίσως επειδή παραθερίζαμε τα καλοκαίρια σχετικά κοντά – ίσως, μας τράβηξε η μουσική του Μάνου Χατζιδάκι που ακουγόταν σε ένα μέρος της παράστασης μαζί με μουσική του Βάγκνερ. Το σίγουρο είναι ότι ήταν το πρώτο θέαμα χορού που είδα τόσο ολοκληρωμένο στη ζωή μου και σίγουρα με επηρέασε. 

Ένα χρόνο μετά ανακάλυψα τους Αχαρνής, την εμβληματική παράσταση του Καρόλου Κουν για το Θέατρο Τέχνης. Το 1986 είδα για πρώτη φορά τους πρωταγωνιστές του, Γιώργο Λαζάνη, Μίμη Κουγιουμτζή, και πολλούς ακόμα, με τους οποίους 7 χρόνια αργότερα θα συνεργαζόμουν για πρώτη φορά. Ήρθα όμως σε επαφή και με τη μοναδική δημιουργικότητα του Διονύση Φωτόπουλου στα σκηνικά και κοστούμια, που εκτός από τη συνεργασία μας αργότερα σε πολλές παραστάσεις μας συνδέει μια δυνατή φιλία. 

Τέλος, το 1988 ήμουν παρών στην εμπειρία που λεγόταν Ορέστεια του  Peter Stein, στη ρωσσόφωνη εκδοχή της. Αγαμέμνων, Χοηφόρες, Ευμενίδες μια 6ωρη παράσταση που ακόμα θυμάμαι εικόνες και αισθήσεις της. Καθόμουν μάλιστα και τυχαία ανάμεσα στην Αλίκη Βουγιουκλάκη και στη Λυδία Κονιόρδου. 

Όπως το σκέφτομαι τώρα έκανα μια δυναμική αρχή πριν αποφασίσω να ασχοληθώ με τον χορό ένα χρόνο αργότερα.

Ο Κωνσταντίνος Ρήγος είναι χορογράφος, σκηνοθέτης, φωτογράφος και διευθυντής του μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. 

Έλενα Μαυρίδου

> Νέκυια (βασισμένο στη ραψωδία λ της Οδύσσειας του Ομήρου) από το Θέατρο ΝΟ σε σκηνοθεσία του Μιχαήλ Μαρμαρινός σε συνεργασία με τον Rokuro Gensho Umewaka, το 2015 στην Επίδαυρο. Όταν συναντήθηκε η ποίηση του Ομήρου με την παράδοση του Θεάτρου ΝΟ σε μία παράσταση που με συγκίνησε ιδιαίτερα για την ψυχή αλλά και την υψηλή τεχνική της. 

> Η συναυλία του Max Richter στο Ηρώδειο, το 2022 και θα έρθει και φέτος. Ένας καταπληκτικός  μουσικός με κλασσική παιδεία και γνώση σε σύγχρονη και συνθέτη ενορχήστρωση. Με συγκινούν οι συναυλίες του. Έχουν δύναμη και συγκίνηση.

Η Έλενα Μαυρίδου είναι ηθοποιός και σκηνοθέτις. Θα σκηνοθετήσει το Σαρμάντζα του Κωνσταντίνου Δομηνίκ με τον Γιάννη Τσορτέκη στην Πειραιώς 260 στις 26-28/06, ενώ με τη νέα θεατρική σεζόν θα ανεβάσει τον Ταρτούφο του Μολιέρου. 

Μαίρη Μηνά

Ανά τα χρόνια έχω παρακολουθήσει υπέροχες δουλειές στο Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου, αλλά θα σταθώ σε τρεις, που με έχουν με έναν τρόπο στιγματίσει. Η πρώτη είναι οι Όρνιθες του Νίκου Καραθάνου, το 2016, στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου. Μόλις είχα τελειώσει τη σχολή και ενώ δούλευα στην Πάρο πήγα σχεδόν αυθημερόν Επίδαυρο μόνο και μόνο για να δω αυτή την παράσταση, καθώς έπαιζε και μια πολύ αγαπημένη μου φίλη και συμφοιτήτρια. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την υπερβατική επίδραση που είχε πάνω μου και μέσα μου αυτή η παράσταση. Μέσα σε δύο ώρες νομίζω πέρασα από όλη την παλέτα  των ανθρώπινων συναισθημάτων, λίγωσαν οι αισθήσεις μου και ξεδίψασε ο ψυχισμός μου. 

Υπήρχε μια σκηνή στη σιωπή όπου μέσα στα δέντρα των πουλιών άρχισε να βρέχει κι έτρεχαν τα μάτια μου από την ποίηση και την ομορφιά. Θυμάμαι να κοιτάζω τον ουρανό και να σκέφτομαι ή μάλλον να εκπέμπω ευγνωμοσύνη και ευχές κρυφές και ανομολόγητες. 

Η δεύτερη ήταν τα Ερωτευμένα Άλογα της Ελένης Ευθυμίου από την ομάδα Εν Δυνάμει. Μου άφησε το πιο βαθύ «Αχ» με όλη την ανάταση και την οδύνη που μπορεί αυτό να εμπεριέχει. Ο σεβασμός και ο θαυμασμός για αυτή τη δουλειά και αυτή την ομάδα απερίγραπτος. 

Τέλος, η παράσταση Ιχνευταί του Μιχαήλ Μαρμαρινού στο Ηρώδειο. Εκείνο το βράδυ μέσα από την εμπειρία αυτής της παράστασης νομίζω πώς σχεδόν συναντήθηκα με το Διονυσιακό και το Απολλώνειο, ταυτόχρονα. Και αυτή η συνάντηση έκλεισε με το πιο θαυμαστό φινάλε που έχω βιώσει, γιατί ήταν ένα βίωμα εκείνη η νύχτα.

Η Μαίρη Μηνά είναι ηθοποιός. Από 5 Δεκεμβρίου, θα παίξει στο Cleansed της Sarah Kane, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης. 

Γιώργος Νάστος

Έχω δει πολλές αλησμόνητες θεατρικές -κυρίως- παραστάσεις χάρη στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου όμως το πρώτο προσωπικό highlight που μου έρχεται στο μυαλό είναι η πρώτη φορά που είδα από κοντά έναν από τους πιο αγαπημένους μου καλλιτέχνες, τον τραγουδιστή και τραγουδοποιό Rufus Wainwright. 

Εμφανίστηκε στο Θέατρο του Λυκαβηττού το καλοκαίρι του 2010. Ήταν δύσκολη περίοδος για εκείνον, είχε πρόσφατα χάσει τη μητέρα του, την οποία λάτρευε, και περιόδευε με το “All Days Are Nights: Songs for Lulu”, ένα άλμπουμ αφιερωμένο σε εκείνη. Φορώντας δυο μαύρες φτερούγες αγγέλου που του έφτιαξε κατά παραγγελία ο σχεδιαστής Άγγελος Φρέντζος ανέβηκε στη σκηνή και μας ζήτησε να μην τον χειροκροτήσουμε καθόλου στο πρώτο μέρος της συναυλίας. Έπαιξε και τραγούδησε ολόκληρο τον δίσκο μόνος του στο πιάνο: ήθελε να θρηνήσουμε μαζί του. 

Θυμάμαι ότι γκρίνιαζα τότε, μου είχε φανεί εγωιστικό από πλευράς του αυτό, ήξερα όλα του τα κομμάτια απ’ έξω και είχα φαντασιωθεί αυτό το live ως ασταμάτητο singalong. Ερμήνευσε τα μεγάλα hits στο δεύτερο μέρος ωστόσο δεν τον χόρτασα όπως ήθελα. 

Σήμερα, νιώθω τυχερός που βρέθηκα εκεί. Κατάλαβα έκτοτε ότι ενίοτε και οι δημιουργοί χρειάζονται τη δική μας κατανόηση και συμπαράσταση, να γίνουμε δηλαδή εμείς το καταφύγιο που βρίσκουμε συνήθως στα έργα τους. 

Ο Γιώργος Νάστος είναι δημοσιογράφος. 

Αργύρης Ξάφης

Ήταν η πρώτη φορά που πήγα στην Πειραιώς 260. Δεν είχε σημασία τι είδα. Το βασικό για μένα είναι ότι μέσα μου άνοιξε ένα καινούριο μάτι για τον κόσμο, χορός, θέατρο από κάθε γωνιά της Ευρώπης και του κόσμου, ονόματα που ξέραμε από βιντεοσκοπημένες παραστάσεις ήταν εδώ – κι εμείς αλλού μαζί τους. 

Ήθελα να είμαι εκεί κάθε μέρα, να δω τι είχε να μας προσφέρει αυτό το μοναδικό μυαλό που λεγόταν Γιώργος Λούκος και που εξαιτίας του επαναδιαπραγματευτήκαμε το τι μπορούμε να κάνουμε, πόσο περιορισμένο ήταν το ζητούμενό μας, σαν θεατές αλλά και σαν καλλιτέχνες. Το μαγικό εργοστάσιο παραστατικών τεχνών που λεγόταν Πειραιώς. Για μένα αυτό είναι μια κορυφή που δύσκολα ξαναπιάνεται. 

Σαν θεατής βέβαια άντε να ξεχάσεις και όλες εκείνες τις βραδιές με τους γερμανικούς θιάσους και τις απροσδόκητες ιδέες τους, την καθαρότητα των νοημάτων και τη ζηλευτή τους δυναμική απλότητα. Και που πίναμε μπύρες μετά, με αυτούς τους ίδιους, στη χαλικένια αυλή. Ή το TAE KWO DO και την Ariane Mnouchkine– υγρό θεατρικό όνειρο, αχόρταστο-, βραδιές στο Ηρώδειο (3 χρόνια θα κλείσει -σ.σ. για έργα συντήρησης και αναστήλωσης-, είμαστε καλά; Το 2025;) Συναυλίες. Καθιστοί και όρθιοι. Με ουρλιαχτά και με κλάματα. 

Αυτά τα 70 χρόνια φαίνονται μια ολόκληρη ζωή. Για μένα ξεκίνησε αργά αυτή η σχέση, μου έμοιαζε πιο τυπική όταν ήμουν μικρότερος και ότι δεν μου απευθυνόταν σαν κοινό. Και μετά έμαθα. Είδα. Και το ευχαριστώ που υπάρχει.

Ο Αργύρης Ξάφης είναι ηθοποιός, σκηνοθέτης, καλλιτεχνικός διευθυντής του Θεάτρου Θησείον με την Ιώ Βουλγαράκη. Θα παίξει στην Ανδρομάχη του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Μαρίας Πρωτόπαππα στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου στις 8 και 9 Αυγούστου.

Λένα Παπαληγούρα

> Μάκβεθ από τον λιθουανικό θίασο Menofortas, σε σκηνοθεσία Eimuntas Nekrošius, το 2002 στο Ηρώδειο. Δεν θα το ξεχάσω ποτέ. Ανατρεπτικό και ταυτόχρονα πιστό στις παραδόσεις. Σκληρό και μεταφυσικό. Μία πολύ δυνατή παράσταση. 

> Μήδεια του Anatoly Vasiliev με τη Λυδία Κονιόρδου το 2008 στην Επίδαυρο. Ήμουν εκεί την ημέρα του μεγάλου χαμού, με τα γιουχαΐσματα. Δεν θα το ξεχάσω ποτέ. Δεν είναι μία θεατρική εμπειρία που θυμάμαι με χαρά βέβαια, αλλά σίγουρα με δέος.

> Οι Ναυαγοί της Τρελής Ελπίδας (Αυγές) από την Ariane Mnouchkine και το Θέατρο του Ήλιου στο Metropolitan Expo, Εκθεσιακό Κέντρο το 2011. Πήγα με τον Λευτέρη Βογιατζή και για να πάμε έμαθα να οδηγώ. Δεν θα ξεχάσω ποτέ ούτε την παράσταση, ούτε τη διαδρομή μας με τον Λευτέρη. 

> Ηρακλής Μαινόμενος από το Εθνικό Θέατρο σε σκηνοθεσία του Μιχαήλ Μαρμαρινού το 2011 στην Επίδαυρο. Βαθιά συγκίνηση με τη λειτουργία του χορού να μου αλλάζει τον τρόπο που έβλεπα μέχρι τότε αυτά τα έργα. 

> Ορέστεια του Θόδωρου Τερζόπουλου από το Εθνικό Θέατρο πέρυσι στην Επίδαυρο για τη συνταρακτική της ενέργεια.

Η Λένα Παπαληγούρα είναι ηθοποιός. Παίζει στο Όσα παίρνει ο άνεμος στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά σε σκηνοθεσία Ιόλης Ανδρεάδη (έως τις 08/06). Από τις 28/06, βγαίνει σε περιοδεία με την Αντιγόνη σε σκηνοθεσία του Θέμη Μουμουλίδη. 

Θάνος Τοκάκης

> Περί της εννοίας του προσώπου του Υιού του Θεού από τον Romeo Castellucci και το Societas Raffaello Sanzio το 2011 στην Πειραιώς 260: Μία φανταστική περφόρμανς-θεατρική παράσταση. Θυμάμαι τον κόσμο να φεύγει στα μισά, να μην αντέχει, ήταν από τις πολύ σκληρές και δυνατές στιγμές στην ιστορία του θεσμού.

> Νέκυια (βασισμένο στη ραψωδία λ της Οδύσσειας του Ομήρου) από τον Μιχαήλ Μαρμαρινό σε συνεργασία με τον Rokuro Gensho Umewaka στην Επίδαυρο το 2018: Μία παράσταση που ξεκίνησε το απόγευμα στο αρχαίο θέατρο και ήταν μία ποιητική εμπειρία και του ίδιου του έργου, αλλά και σαν ολότητα η εμπειρία της παρουσίασής της για την Επίδαυρο, το να βλέπεις δηλαδή κάτι τέτοιο από Ιάπωνες ηθοποιούς του Θεάτρου ΝΟ.

Ο Θάνος Τοκάκης είναι ηθοποιός και σκηνοθέτης. Θα παίξει στην Αντιγόνη του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία του Ulrich Rasche, στην Επίδαυρο στις 27-29/06, ενώ μόλις ολοκλήρωσε τη νέα μικρού μήκους ταινία του, Το κατά του Αλέκτορος.

Μαρία Τσολάκη

Το καλοκαίρι είναι ταυτισμένο -για πολύ κόσμο, πιστεύω- με το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Συναντήσεις, ραντεβού, έρωτες, χωρισμοί, νέες δουλειές. Οι καταστάσεις αλλάζουν, εμείς μεγαλώνουμε, αλλάζουμε, αλλά το Φεστιβάλ είναι πάντα εκεί, λειτουργεί ως σταθερά και μας «ξεπλένει» από την κούραση και την πίεση του χειμώνα.

Πολλές παραστάσεις με έχουν συγκινήσει, αλλά ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου έχουν οι εξής τέσσερις:

> Κουαρτέτο του Heiner Muller σε σκηνοθεσία του Bob Wilson με την Isabelle Huppert στο Θέατρο Ολύμπια το 2007. Ήταν η πρώτη μου επαφή με το αυστηρό, εικαστικό, τελετουργικό θέατρο του Wilson και γοητεύτηκα, κόλλησα!

> Το αόρατο τσίρκο των Victoria Chaplin και Jean-Baptiste Thiérrée που είδα στην Πειραιώς 260 το 2009. Μια πολύ τρυφερή, χειροποίητη παράσταση σαν χάδι, με την οποία αισθάνθηκα παιδί, ότι με έπαιρναν αγκαλιά. Η ρομαντική αθωότητά τους, η πονηριά, το παιχνίδι, ήταν σαν επιστροφή σε κάτι πολύ αγνό και ξεχασμένο.

> Την ίδια χρονιά είδα και την Κόλαση του Romeo Castellucci. Μια έντονα εικαστική παράσταση με ισχυρές συμβολικές εικόνες (άγρια σκυλιά επιτίθενται, ένα πιάνο με ουρά τυλίγεται στις φλόγες, ένα άλογο περιδιαβαίνει τη σκηνή και βάφεται με αίμα, ένα λευκό ύφασμα καλύπτει τους θεατές), που βρήκα καθηλωτική και συγκινητική.

> Το Sun & Sea των Rugilė Barzdžiukaitė, Vaiva Grainytė και Lina Lapelytė τον Σεπτέμβριο του 2021. Το κτίριο Δ της Πειραιώς 260 είχε μεταμορφωθεί σε μια ζεστή αμμουδερή παραλία κι εμείς παρακολουθούσαμε από πάνω τους λουόμενους να λιάζονται, να τραγουδούν και να αφηγούνται τις ιστορίες τους σε μια πολύ ιδιαίτερη και γουστόζικη όπερα-περφόρμανς.

Η Μαρία Τσολάκη είναι σύμβουλος επικοινωνίας στον πολιτισμό. 

Ειρήνη Φαναριώτη

Ήμασταν ακόμη ανυποψίαστοι θεατές. Εγώ δεν είχα πάει ποτέ ξανά στην Επίδαυρο κι ας ήμουν 19 ετών, ήταν η πρώτη φορά. Με την παρέα που είχαμε φτιάξει από τα εργαστήρια θεάτρου του Θεάτρου των Αλλαγών, τον Μάριο, τη Μαρία, την Κίττυ, την Ισιδώρα, τον Άρη που έμελλε αργότερα να γίνουμε συνεργάτες και συνοδοιπόροι. Τότε δεν είχαμε ιδέα τι μας περίμενε. Ολ@ ανυποψίαστα παιδιά με δέος και άδολη αγάπη μας για το θέατρο. 

Η Επίδαυρος έμοιαζε το δώρο που μας έκαναν οι γονείς μας με το να μας γεννήσουν σε αυτή τη χώρα. Δεν θυμόμουν αν ήταν το 2006, 2007 ή το 2008 και ψάχνοντας στο διαδίκτυο τα προγράμματα αυτών των ετών  ένιωσα ένας ισχυρός κρίκος μιας τεράστιας αλυσίδας χωρίς αρχή και τέλος. 

Ο Γιώργος Λούκος είχε τα ηνία και μια μεγάλη εποχή για το φεστιβάλ γραφόταν στις συνεντεύξεις χωρίς εμείς να έχουμε την παραμικρή ιδέα τι εννοεί. Είδαμε την Ανδρομάχη του Ρακίνα σε σκηνοθεσία Δημήτρη Μαυρίκιου κι ύστερα την επόμενη χρονιά τις Ευτυχισμένες Μέρες από το Εθνικό Θέατρο της Αγγλίας. Μια Λυδία Φωτοπούλου Ανδρομάχη με πάθος και φωνή που δεν είχα ξανακούσει τη χροιά της. Και η Fiona Shaw. Αχ, η Fiona Shaw! Ευτυχισμένες μέρες όντως. 

Στάθηκα για λίγο και κοίταξα πάνω από τη σκηνή, τον γεμάτο άστρα καλοκαιρινό ουρανό. Εκεί που η γη και ο ουρανός γίνονται ένα κι ανάμεσα η δύναμη της Τέχνης. Κλείνω τα μάτια και φέρνω αυτή την εικόνα στο μυαλό μου. Αυτή που αργότερα ήθελα να γνωρίσουν οι δικοί μου άνθρωποι. Κοιτάζω δίπλα τους φίλους μου, αυτά τα παιδιά με μάτια υγρά και καρδιά ανοιχτή. Ύστερα φαγητό σε ένα χωριό κοντά, συζητήσεις κι αναπαράσταση της κάθε σκηνής, που μας είχε μείνει στο μυαλό. Διαφωνίες για εκείνο και το άλλο κι ανάμεσα γέλια. Και  καπάκι στην ντισκοτέκ Καπάκι για χορό μέχρι το πρωί. Ύπνος σε ένα κοινόβιο μιας ηλικιωμένης στο Λυγουριό, χωρίς κλιματισμό αλλά με μάτια γεμάτα και καρδιά κουρασμένη από την αδρεναλίνη. 

Τι είναι τελικά η Επίδαυρος αναρωτιέμαι; Ένα  θέατρο; Έτσι απλά; Ένα αξιοθέατο; Ένας ιερός αρχαιολογικός χώρος; Ή μήπως είναι αυτή η έκσταση, αυτό το πετάρισμα στο στήθος κάθε φορά που μπαίνεις και κοιτάζεις από ψηλά εκεί στο κέντρο της; Αυτό το πρώτο-πρώτο συναίσθημα δεν χάνεται ποτέ και είναι ευλογία να μπορείς να το ζεις κάθε καλοκαίρι.

Η Ειρήνη Φαναριώτη είναι ηθοποιός και σκηνοθέτις. Με τη νέα θεατρική σεζόν, θα αναλάβει τη σκηνοθεσία για την ελληνική απόδοση του έργου COW|DEER των Katie Mitchell, Nina Segal και Melanie Wilson, που θα παρουσιαστεί στο Εθνικό Θέατρο, μια διεθνή συμπαραγωγή με το Royal Court Theatre του Λονδίνου.

Μανώλης Βαμβούνης

Έβαλα κάτω μνήμες πρώτα πριν πέσω στην ανάγκη σημειώσεων και προγραμμάτων και είναι υπέροχο τι επιμένει στη μνήμη, τόσα χρόνια μετά. Ο σωστός, ο κολλημένος ο θεατρόφιλος θεωρώ θα θυμάται για πάντα το πρώτο του φεστιβάλ Αθηνών και την πρώτη του Επίδαυρο.

Για μένα, ήταν «πρώτο Πειραιώς 260» το 2011 με τη Μέδουσα: Σχέδια και αυτοσχεδιασμοί για σχεδίες και ναυάγια του Θωμά Μοσχόπουλου, όπου θυμάμαι το άγχος αν θα βγάζει νόημα αν δεν το δούμε στη σωστή σειρά (αφού μπορούσες να παρακολουθήσεις τα τρία μέρη με random σειρά όπως έμπαινες) και «πρώτη Επίδαυρος» πάλι το 2011 με τον (προ-κάνσελ) Kevin Spacey στον Ριχάρδο Γ’. 

Από τότε τόσο η Πειραιώς όσο και η «μια απαραίτητη Επίδαυρος τον χρόνο» που μου έμαθε η φίλη και δημοσιογράφος Αναστασία Καμβύση, έγινε μέρος του DNA μου. Όταν μου τέθηκε η ερώτηση λοιπόν, ήρθαν και αυτές οι μνήμες, ήρθε πρώτη-πρώτη όμως η εικόνα ενός Datsun (το οποίο όταν ανάτρεξα στις σοσιαλμιντιακές δημοσιεύσεις μου αποκαλύφθηκε ως ένα πράσινο Honda) να στρίβει πίσω από τις εξέδρες του κοινού και πάνω στη σκηνή του Χώρου Η, στο Αθανάσιος Διάκος: η Επιστροφή της Λένας Κιτσοπούλου, με τον time travelling στο σήμερα χρυσαυγίτη, σουβλατζή με κωλοπιλάλα Θανάση Διάκο του Νίκου Καραθάνου. Πόσες εντάσεις και διαμαρτυρίες τότε για τις τρεις μόνο παραστάσεις του το καλοκαίρι του 2012. Πόσο το άξιζε. 

Θυμάμαι την ίδια χρονιά μια αγκαλιά και ένα ψιθύρισμα στο αυτί σε ένα ασανσέρ στο Μουσείο Ανθρώπινης Συμπεριφοράς του Νίκου Διαμαντή με ανθρώπινα εκθέματα περφόρμανς σε κάθε χώρο του Μουσείου Μπενάκη. 

Θυμάμαι το δέος σε κάθε σκηνή της Ιλιάδας του Στάθη Λιβαθινού το 2013, μια παράσταση με πρόβες πάνω από ένα χρόνο για κινησιολογία, μεγέθη αδιανόητα. 

Θυμάμαι τη φρίκη (και καύλα και σκατίλα και κόκκινο σατέν) από τη Μετατόπιση Προς τον Ερυθρό του Θάνου Παπακωνσταντίνου το 2014, μια παράσταση σε αδιανόητο μέγεθος. 

Θυμάμαι και τη σουπίτσα-κέρασμα στην αυλή ένα διάλειμμα ξημερώματα έξω από το 24ωρο του Γιάννη Κακλέα το 2013 (είχαν όντως υπνόσακους για το κοινό ή παραλογίζομαι;). 

Τι χρυσές χρονιές, τι αναμνήσεις, τι υπέροχες ευκαιρίες για θέατρο που μόνο το Φεστιβάλ Αθηνών θα μπορούσε να είχε προσφέρει.

Ο Μανώλης Βαμβούνης είναι διδακτορικός χημικός, blogger, θεατρόφιλος και φανατικός θεατής του Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου, το οποίο κάλυπτε δημοσιογραφικά για πάνω από μία δεκαετία, καθώς και συνιδρυτής των Queer Theatre Awards και του Queer Con.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Πώς συνάντησε ο Mad Max τον Καραγκιόζη στο θέατρο σκιών;

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου 2025: Τα θεατρικά και μουσικά highlights

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Φεστιβάλ Αθηνών: Τι θα δούμε φέτος το καλοκαίρι στην Επίδαυρο

Ακολουθήστε το OneMan στο Google News και μάθετε τις σημαντικότερες ειδήσεις.