Η σημασία της Fran Lebowitz

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία από τις υπηρεσίες δημόσιας υγείας των ΗΠΑ, το 1978 καταγράφηκε ο πρώτος θάνατος από AIDS στην Αμερική, μέχρι το 1981 οι θάνατοι είχαν φτάσει τους 150, ενώ μέχρι να κλείσει το έτος 1987 είχαν καταμετρηθεί πάνω από 29.000 πτώματα. Κυρίως LGBTQ+ άτομα και μειονότητες.

Ανάμεσά τους και ο αφρός της καλλιτεχνικής σκηνής: οι Peter Hujar, Keith Haring, Robert Mapplethorpe, Derek Jarman και βεβαίως ο Andy Warhol, ο οποίος άφησε την τελευταία του πνοή το ολέθριο εκείνο έτος.

Επάνω στην αναμπουμπούλα και τον πανικό, όπως και τις ομοφοβικές εξάρσεις που είχε πυροδοτήσει η επιδημία (σε μια κοινωνία βαθιά συντηρητική τότε, που είχε εκλέξει τον Reagan), οι New York Times ζητάνε από την Fran Lebowitz ένα «κομμάτι» για την επίδραση του AIDS στον πολιτισμό.

Η ίδια γνώριζε προσωπικά τον Andy Warhol, αφού έγραφε στο περιοδικό του. Τότε λοιπόν, δηλώνοντας εξ αρχής ότι προϋπόθεση ήταν να δημοσιευθεί το κείμενο αυτούσιο, απέστειλε έναν δωδεκάλογο που μνημονεύεται ακόμη: εν συντομία, έδειχνε ότι το AIDS είναι πόλεμος μεταξύ αμάχων.

Τι σημαίνει Fran Lebowitz

Η γιγαντιαία απήχηση του αμερικανικού μέσου έριξε καύσιμο στη μηχανή της Lebowitz, ώστε να διαδοθεί έκτοτε το πρόσωπό της σε παγκόσμια κλίμακα. Σε λίγα χρόνια επανέκδωσε τα δύο της βιβλία σε νέα έκδοση (The Fran Lebowitz Reader) και μεταφράστηκε σε εννέα γλώσσες, από ισπανικά έως κορεάτικα και ρώσικα.

Έχει περάσει από την τηλεόραση και τη σειρά Νόμος & Τάξη –είναι η δικαστίνα Janice Goldberg–, πολλά δημοφιλή talk shows, ενώ με μια γρήγορη αναζήτηση στο Netflix θα τη βρείτε να συζητάει με τον παλιό της φίλο Scorsese. Ψάξτε: Pretend It’s a City.

Χειμαρρώδης, ευθύβολη, τολμηρή, ανατρεπτική. Σπάνιο προσόν, λένε, να μένεις αδιάβλητος μέσα στα χρόνια, πιστός στην ταυτότητά σου, γι΄αυτό και η Fran Lebowitz ξεχωρίζει ακόμη μεταξύ των κοινωνικών σχολιαστών, ταράζει και προκαλεί, όπως ακριβώς το έκανε το ’87 με το κείμενο στους New York Times.

Με κομμένη την ανάσα την περιμένει τώρα το κοινό της Αθήνας: η Νεοϋορκέζα συγγραφέας και κριτικός έρχεται στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση. Μετά το sold out κατόπιν της πρώτης ανακοίνωσης, η Fran Lebowitz θα ανέβει στην Κεντρική Σκηνή δύο ημέρες, την Δευτέρα 14 και την Τρίτη 15 Μαρτίου, συναντώντας τη Διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος, την Αφροδίτη Παναγιωτάκου. Ταυτόχρονα, η συζήτηση θα μεταδίδεται διαδικτυακά.

«Η ζωή είναι τόσο παράλογη πλέον που είναι σχεδόν αδύνατο να είσαι σατιρικός αυτή την εποχή» δήλωνε σε συνέντευξή της πριν από είκοσι χρόνια. Τι θα μπορούσε να προσθέσει τώρα σε αυτήν την τόσο επίκαιρη διαπίστωση; Κρατάμε δύο σημειώσεις για τη ζωή και το έργο της για να πάτε διαβασμένοι.

Συγγραφέας με writer’s block, γίνεται;

© AP / Jason DeCrow

Ξεκίνησε να ασχολείται επαγγελματικά με τη γραφή λίγο μετά το 1970: έγραφε μία στήλη κριτικής κακών (κάκιστων) ταινιών στο περιοδικό του Warhol, η οποία λεγόταν Best of the Worst. Ανατρέχοντας σε εκείνη την εποχή, όπως έχει δηλώσει σε συνέντευξή της, θυμάται τον εαυτό της ανάμεσα σε σαράντα υπερήλικες άνδρες να βλέπουν την οθόνη, καπνίζοντας. Έμενε τότε σε ένα άθλιο, πολύ μικρό διαμέρισμα στο Μανχάταν και η εργασιακή της ρουτίνα πήγαινε ως εξής: δεν ξεκίναγε να γράφει παρά μόνο την τελευταία στιγμή.

«Ποτε δεν έγραφα πριν τα μεσάνυχτα και κάθε κείμενο θα το τελείωνα, ας πούμε, επτά το πρωί», έχει πει χαρακτηριστικά. Μετά έπρεπε να βγει έξω και να πάει σε κάποιον φίλο της να της δακτυλογραφήσει το κείμενο – η Lebowitz μέχρι σήμερα εκφράζει μια τρομερή απροθυμία με την τεχνολογία: δεν είχε ποτέ «μηχανές», ούτε υπολογιστή, ούτε καν κινητό τηλέφωνο. Ό,τι έχει γράψει ή γράφει ακόμα, είναι χειρόγραφο.

Οι δημοσιεύσεις της συγκεντρώθηκαν μετέπειτα σε βιβλία και εκδόθηκαν, πρώτα στο Metropolitan Life (το οποίο έγινε απευθείας best seller), κι έπειτα στο Social Studies. Όπως έχει παραδεχτεί, το ιδιάζον στοιχείο που τη συνόδευε σε όλη τη δημοσιογραφική ή τη συγγραφική της πορεία είναι ότι αντιμετώπιζε ακριβώς το ανάποδο πρόβλημα από κάθε συγγραφέα που είχε γνωρίσει: «στους υπόλοιπους συμβαίνει να γράφουν κείμενα που είναι πολύ μακροσκελή και να πρέπει μετά να τα κόψουν, σε εμένα το αντίθετο».

Σύμφωνα με την ίδια, ήταν και παραμένει επιρρεπής στο writer’s block.

Τρία μικρά ντεσού για την Fran Lebowitz

• Στα 20s, όταν μετακόμισε από το Νιου Τζέρσεϊ στη Νέα Υόρκη, η έκανε κάμποσες δουλειές του ποδαριού για να βγάλει μεροκάματο, όπως οδηγός ταξί, πλασιέ ζωνών και καθαρίστρια διαμερισμάτων, με «μια μικρή ειδίκευση στις βενετσιάνικες περσίδες», όπως έχει δηλώσει.
• Το 2008 το όνομα της Fran Lebowitz συμπεριλήφθηκε στην ετήσια λίστα Hall of Fame του περιοδικού Vanity Fair. Ο λόγος; Το στυλ και το ντύσιμό της. Μέχρι και σήμερα παραμένει μια εμβληματική μορφή του στυλ διεθνώς.
• Παλιός και καλός της φίλος είναι ο «Marty», που αναφέρει συχνά, δηλαδή ο Martin Scorsese. Ωστόσο, δεν μπορεί να θυμηθεί από πότε ακριβώς τον γνωρίζει. Ήταν σίγουρα σε ένα πάρτι από την εποχή που ήταν νέα, αλλά όπως παραδέχεται ήταν πολλά τα πάρτι που είχε βρεθεί. «Έχω πάει σε πολύ περισσότερα πάρτι από τον Marty, παρότι είναι μεγαλύτερος από εμένα, το οποίο δικαιολογεί γιατί ο Marty έκανε περισσότερες ταινίες απ’ όσα βιβλία έγραψα εγώ», έχει δηλώσει.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

ENTERTAINMENT

Τα καλύτερα βιβλία που κυκλοφόρησαν τον Φεβρουάριο